Алданнганла

Журналистлеге адамла кёп хапар айтадыла. Аланы бек ачыулулары – насыплары тутмагъан къартланы хапарларыды.  Бюгюн аллай бир керти хапарны басмалайбыз.

-Манга алтмыш жыл болады, алай бюгюнлюкде башымы сугъаргъа бир мюйюшюм жокъду. Жашай билмегенден, юйюм болмагъандан къалмагъанма бу кюннге, башсызлыгъымдан тюшгенме.

Мен дагъыстан жаш бла юйюрлю болгъан эдим, эки къыз да ёсдюргенбиз. Солтан жанымы зат бла къыйнамагъанды, юйюрю ючюн деп кюрешгенди. Сабийле ёсерге бизни Нальчикде эки фатарыбыз бар эди - бири тёрт отоулу, бирси эки. Къыйын токъсанынчы жылла башланадыла, Солтанны уа (ол ишлеген бёлюмде тёртеулен болгъандыла) «оптимизация» деп, ишинден кетередиле. Аны нёгерлеринден бири уа: «Жарсыма, Дагъыстанда санга жер табылыр, - деп кюлюмсюреди. - Хар ким туугъан жеринде турса игиди энди». Баш ием а керилип урду аны. Биргесине кёп жыл ишлегенле бла ма алай дауурлу болду ахыры.

Кёп заманны шошаялмай, къаны къайнагъанлай турду. Сора бир кюн: «Кел, Дагъыстаннга кёчейик», - деди жарым жыл ишсиз айланнгандан сора. Эки къолу алтынды, ол эте билмеген зат жокъ эди. Андан- мындан тюшген заказла бла бир ауукъну кечиндик. Кюнден-кюннге къазауат эте эди Дагъыстаннга кетейик деп. Мени уа больницада ишиме да къарай эди кёзюм, андан пенсиягъа кетерме деп тура эдим. Эки къыз да окъууларын бошамагъандыла.

Солтан а эки отоулу фатарыбызны сатып башлады. Мени эгечлерим, къарындашларым, бек къаршыларым: «Бир юйюгюзню сатыгъыз, бир да болмай эсе, экинчигизни уа турмагъа къоюгъуз. Бу къатышлыкъда сизни къайда да ким сакълайды. Юйсюз, журтсуз къалгъан заманларыбызны алыкъа унутмагъанбыз», -дей эдиле. Солтан а, мен Нальчикде бир чёбюмю да къоярыкъ тюйюлме деп, эки фатарны да сатды, мен айтханнга къулакъ салмады.

Ай, алгъадан билсенг а санга келлик кюнню! Жашагъан юйюм бла алай «ойнатмаз» эдим аны. Солтандан айырылыргъа сюймедим, кёчдюк Дагъыстаннга. Анда иги кесек жери бла бир аман юйчюкню алды.

Биягъы больницада тохташдым, насыпха, эриме да табылды иш. Кеси да бир арбазда жарагъан эки юй сюед: къызлагъа деп. Хар зат да жерине келип, ырахатлы жашадыкъ.

Къызла да окъууларын бошап, экисин да эрге беребиз. Андан сора манга ол юйде чырт да жашау болмай къалды: баш ием ичип башлады… Арбазда бирси  юйледе жашай эдиле къызларыбыз, биз а энчи кесибиз. Солтан аракъы ичип келген кюнлеринде  уллу къычыра эди, киеулерибиз айып этерле, къызларынгы учуз кёрюрле дегениме да къарамай.

Эшиклени да кенгнге керип:

- Киеуге къатыныны юйюнде жашаргъа жарамайды. Ол иги киши эсе, кеси ишлесин юйюн. Айыпды, айып. Сен да ала жанлы болма, кесинг да юйсюзсе. Была барысы да меникиледиле,- деп тохтай эди.

Бир ауукъдан а, ол ишлери аз кёрюнюп, киеулери жашагъан юйлени эшиклерин тюйюп башлады, аланы«ушакъгъа» чакъыра. Ингир сайын жиляй эдим мен а, къызларым а: «Кел артха, Нальчикге кетейик, бизге мында тынчлыкъ боллукъ тюйюлдю», - дей эдиле. Нек эсе да, Солтан ишлеген юйлерин  бир бек къызгъана эди киеулерине. Ангыламай эдим мен: ол юйледе бизни къызларыбыз, гитче туудукъларыбыз да жашай эдиле да! Хар ким бек алгъа сабийи ючюн деп кюрешеди да. Алай киеулеге уа арбазда кёрюнюрге онг болмай къалды. Малкъарлы киеуюбюз юйге бир кирсе,чыкъмай эди, къарачайлыбыз а, босагъада олтуруп, жулдузлу кёкге къараргъа бек сюе эди. Ма аллай ингирлени биринде эсирип келген Солтан кесин анга атды, аманла айтып, кёлегин да жыртды. Бирси киеуюбюз чартлап чыкъмаса, ахыры бек осал боллукъ эди. Экинчи кюн ала юйден кетдиле, башха фатарада тохтадыла. Ол а, къайдагъыларын билип, ызларындан жюрюп башлады. Ай, эсирмей барса уа,тюйюшмей, сёлеше билсе уа!

Къартлыгъына бузулуп, арталлыда тёзмезча болуп къалды.

«Артха къайтыгъыз, не жетгенни босагъасындан къарап айланасыз?» - деп къычыра эди ол алагъа. Къызлары уа: «Жашауубузну бузма, биз къонакъгъа келе турурбуз», - деселе, бютюнда алына эди.

Келишебиз да, Нальчикге кёчюп кетебиз. Киеулерим, фатарлагъа хакъ тёлеп,

башха-башха жашайдыла. Мен да бир оруслу къарт къатын бла турама, ай сайын жети минг сом тёлеп. Пенсиям азды, аны себепли бир тюкенде полланы жууама. Алай мени жыл санымда кюн сайын аллай иш бла кюрешген къыйынды.

Солтан а юйлени кесине жаздыргъан эди, мен да анга ышанып. Энди уа кесим, сабийле да юйсюз къалгъанбыз. Алай не эгечлерим, не къарындашларым, эркин юйлери болгъанлыкъгъа, кел, бизде бир ауукъну жаша деп окъуна айтмайдыла.

Кесим а не, алай керек эди манга - къартлыгъымда жетгенни мюйюшюнде атылып къалдым. Ахчам жетмесе уа, орамда къаллыкъма. Къызла да,мени акъылсызлыгъымдан, юйсюз къалдыла.

Къаршыларым Нальчикде эки фатарынгы да сатма дегенлеринде, нек сагъыш этген болмаз эдим? Хау, ол заманда Солтан бек иги, ышаннгылы адам эди, аракъыны къатына да бармагъан эди. Энди уа къартлыгъында хорлатып къойду шешагъа.Тюрленнгенди жаны, сыфаты да. Ол юйюбюзден башыбызны алып къачарча этер деп эсиме да келмегенди.

Бир отоулу фатарым болса эди шёндю,такъыр болса да, жашар эдик, аякъ тирер эдик. Билеме: жашагъан юйюнгю бир кишиге да ышаныргъа жарамайды. Эгечи, къарындашы, сабийлери, къатыны алдагъанла да аз тюбемейдиле.Аны себепли, аланла, тилейме, сакъ болугъуз жашагъан юйлеригизге, бу атламны этсем, бу къагъытха къол салсам, тамбла орамда къалмазмамы деген сагъышны

унутмагъыз. Ышанмагъыз жашагъан юйюгюзню кишиге да. Сора къартлыгъыгъызда, менича, орамгъа атылып къалмазсыз, жетгенни мюйюшюнде къоркъа, жетгенни полларын жууа…Барыгъызгъа да игилик тилейме!