Хар кимни кеси тюзлюгю

Автобусда бетин манга буруп олтургъан тиширыу мудахды. Бек мудах. Тёгерекдегиледен къарамын букъдура, терезеге бурулады. Анга эрий: «Сылтауу неде болур?» – деп сагъыш этеме. Къайгъы орналгъан бетни ажымлылыгъы тынчайтмайды.

Тиширыу жашды. Аны бетинде инжилиу а тёгерекни алгъанды. Ол къайгъы къачны ызланнган тёгерегине ушайды. Аны да, бу таралыуну да къалайда башланнганлары, къалайда бошаллыкълары белгисизди. Къыйылып алыннган къара оюуча, ол инжилиу тиширыуну тёгерегин, саулайда автобусну беклегенди.

Жер тёгерекди дейдиле. Алай болур ансы, адам, учхалап, жыгъылып кетмезча, бир затдан тутаргъа керекди. Къагъанакъ болгъан заманында – бешик бауундан, анасыны къоюнунда болгъанда – аны боюнундан, атлап башлагъанда – ыннасыны этегинден, биринчи кере атха миннгенде – атасыны бел бауундан, жаш заманында – сюйгенини билегинден, къарт болса уа – туудугъуну къолундан…

Тиширыу нек эсе да жангызгъа ушайды. «Кюндюз жангызлыкъ алай бек да билинмейди, кече къыйынды ансы», – дейдиле бирле. Мен а алай сунмайма. Ётюрюкдю. Нек десенг кече ариу тюшлени, ала бла аралашып келген эсгериулени аллыды. Ол себепден адам жангыз болмайды – жашау къызгъаннган насыпны тюшлеринде сынап, тансыкъ болуп, кюйюп тургъан адамларыны бетлерине къарап къууаннганла, ол тюшлени эслеринде сакълагъанла кёпдюле.

Анам ёлдю да, дуния къарангы болуп къалмагъанына сейир этдим. Ол заманда жаш эдим. Къыйын кюнюмде, анамы тюшюмде кёрюп, ол мени анда да сюйгенин, манга анда да жарсыгъанын билип, кёл этип турдум.  Артда кёп кере къадарны терслигине, жашауум къуралмагъанына сейирсине турдум, жюрегим таш болду. Иги кесек заман озгъандан сора жангы насып жокълагъанда, анга да къууаналмадым. Бир къайгъы босагъамы сакълап тургъанын сезип.

Алай болду – сабийлерим, аталарын тас этип, инжилдиле, кюйдюле. Хазнамыды, къызчыкъгъа сегиз жыл, жашчыкъгъа уа алты жыл бола эди. Аталарын тюшлеринде кёрген кечелери аланы бек насыплы кечелери, ызы бла къууанчлы кюнлери да болгъанын сынап келдим...

Кече адам жангыз тюйюлдю. Ма, эрттенликде уа, гюл – кюннге, туман – кёкге, бала анасына тартыннганда, жангызлыкъ туурагъа чыгъады. Алай къыйынды эрттенликде жангыз адамгъа, керти жашаугъа кирип, кесине жумуш тапхан.

Жашауну бу жанында тюбешип, айырылып, сора ол жанына ийнанмай къалай жашагъын? Баш дунияда бир бирни билип, айырылсанг, тюп дунияда тюбеширинге ийнанмай къалай къалгъын? «Къысха заманчыкъгъа ёлдюм да, – деп, хапар айта эди ауруу инжилтген эгечим, – бир ариу жерге тюшдюм. Къайтыргъа сюймей, была да (докторла) къоймай, жиляп къайтдым… Алай тынчлыкълы эди анда»

Эки жанына бёлюнюу къыйынды.

Огъесе бу тиширыуну озуп кетген сюймекликми тонагъан болур? Жылны кезиулери окъуна бирча заманында келмегенлерин кёрюп турабыз. Сюймеклик да алайды. Бир адам къышда наныкъ жыяды, башханы жай чилледе буз таш болгъанлай къалады…

Бу тиширыуну, ариу жаш тиширыуну, жюрегин чыпчыкъ уяныча чачхан къайгъы тёгерекни саулай кесине бойсундургъанды – автобусда олтургъан адамла шыбыртсыздыла, бирча тынгылагъанлай барадыла. Бизни барыбызны да бетлерибиз, къарындаш-эгешча, бир бирге ушап къалгъанларын сеземе. Хар бирибизни къайгъыбыз башха тюрлю болса да, аны тёрели сыфаты бирлешдире эди бизни.

«Бу тиширыуну ариу бети, бизни бетлерибиз да бу мудахлыкъдан эркин болурча, не зат керекди?» – деп сорама кеси кесиме. Мен жууап излей тургъунчу:

– Къара анга! Не зат кереклисин билмеймисе?! Бизни сюйген эркин къырал! – деп жууаплайды мен танымагъан бир ауаз.

Баям, тиширыуну жанында олтургъан, тапчыкъ ишленнген акъ чачын терк-терк ёрге сылай тургъан эр кишиди.

– Жалкъытханды бу жашау, – дейди башхасы, – уллу, иги ишле этип, къарыуубуз ары кетип, анга къууанып, кеси кесибизге ыразы болуп жашаргъа сюебиз.  

– Арыгъаныбызны бир тюрлю бир магъанасы болурча, – деп къошады бири, къыйырда кеси жангыз олтургъан жаш адам болур. Ол айтханнга ушайды.

Аланы хар бирини кеси тюзлюгю болгъанын билеме да, мен ала бла даулашмайма.

Мудах тиширыу, кёзлерин  бизден букъдура, терезеден къарайды.

Мен а, ахтынып: «Тиширыу къалай жашай эсе, миллет алай жашайды», – дейме кимге эсе да, эшитдирмей.