Муслийманнга эм ахшы, уллу жумушладан бири Аллахутала ючюн садакъа бериудю

«Заман» электрон газетни алгъыннгы номеринде  исламда адамны асырау   жорукъланы, алагъа къошулгъан миллет тёрелени, аладан  эркин этилген эм диннге ахырда келишмеген шартланы  ангылатып башлагъан эдик. Бюгюн а Хасания элни иймамы   Мисирланы Тимур хажи бла ушакъны андан ары бардырабыз:

 - Тимур хажи, жаназы намазны магъанасыны, анга кимле сюелирге кереклисини юсюнден да айтсанг эди.

- Жаназы  намазны сууабы эки къая тенглиди.  Кесинг ёлсенг, ызынгдан миллет къаллай жумушла толтурлугъун сюе эсенг, сау заманынгда аланы тамамларгъа кюреш. Мухаммад  файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай дегенди: «Жаназы намазгъа 40 адам  сюелсе, ёлгеннге себеп болур Аллах гюняхларын кечерча». Дагъыда: «Жаназыгъа адамла юч сатыргъа сюелселе, Аллах ёлгенни гюняхын кечерге себеп болур».

Игиси ол межгитде этилседи, болмаса, аны ачыкъ тюз жерде къылыргъа да боллукъду.  Ёлгенни арбазында этерге да жарайды. Жаназыны къабырлада этген керахатды, иги тюйюлдю. Бютюнда къабырлагъа  бурулуп къылгъан а харамды. Мухаммад  файгъамбар аны ахырда къоймагъанды.

- Ысхат дегенни къаллай ангылатыргъа боллукъду?

  - Аны  адамла къурагъандыла, ол динде жокъду. Ысхат  мал союп,  жарлылагъа юлешиудю. Алай эм игиси - адам  сау заманында  садакъасын кеси берип къойсады. Артда не болады, аны этерлеми, тийишли адамлагъа берирлеми?  Садакъаны кесинги къолунг бла юлешгенни жюреги  тынчайыр. Дин да анга ыразыды.

- Жайма  уа къалай этиледи?

- Ол да жокъду  динде. Дууа тохтатыу деген да къуралгъан этгенди.

- Дууа тохтатыу, хар байрым кече аш-суу юлешиу, жик дууа, жыллыкъ дегенча затлагъа уа шериат къалай къарайды?

- Бек уллу жарсыу неди десенг,  байрым кюн тойгъача  жыйылып, хар келген адамны къолуна артмакъ берип ашыргъан тёреди. Жарлыла унутулуп, садакъа керекли адамлагъа берилмейди. Андан не саугъа, не ёлгеннге сууап болмагъанын халкъ иги биледи.

Артмакъла кёзбаугъа юлешинедиле. Къоншу-жууукъ кёрсюнле, билсинле, махтасынла деген ниет бла. Кёзбау  садакъаны Аллах къабыл этмейди. Ючюнчю  кюн, жик дууа, жыллыкъ - ала барысы да динден тюйюлдюле. Тёреледен келген къошакъ затладыла.

Былайда айтырыгъым, Хасанияда  жамауат жарлылагъа бек сакъды.  Садакъа бергенле  аз тюйюлдюле.    Жарлыны къууандыргъанны Аллах къууандырыр.

- Ёлгенни кийимин юлешиу а тюзмюдю? Аны кийген сууапды деп эшитгенме, ол алаймыды?

- Хау, ол тюздю. Ёлгенни кийимлерин жууукълары жюрютселе игиди. Алай аланы тазалап, жуууп, итиу уруп, жарлылагъа берген андан да тийишлиди. Быстырланы  кюйдюрюрге керекмейди, аланы къолайсызла жюрютселе, сууабы  ёлгеннге   барып турлукъду.

Ауушханны ырысхысы, мюлкю бир жанына салынып,  зыраф болгъандан эсе, аланы хайырын кёрген ахшыды.  Аланы жюрютген сууаплы ишле тамамласа, ала ауушханнга  барып турлукъдула.  

- Тимур хажи, садакъа бла байламлы сорууну бегите, окъуучуларыбызгъа аны магъанасын энтта бир кере теренирек ангылатсанг  эди. 

- Муслийманнга эм ахшы, уллу, иги жумушладан бири бизни Жаратхан ючюн садакъа бериудю. Аллахутала  сууап ишле этерге ашыгъыгъыз деп буюргъанды.

  Мухаммад  файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай айтханды: «Садакъа адамны бизни Жаратханнга жууукъ этеди,   жаннетге жол ишлейди, жаханимден кери этеди.  Къызгъанч а Аллахдан, жаннетден, жамауатдан да узакъда къалады, ол жаханимге жууукъду».

Энтта хадисле: Мухаммад  файгъамбар былай дегенди: «Садакъа берип, къаллай бир адамны къууандырсанг да, Къыямат кюн  Аллахутала аны аллай бир къууандырыр». «Эм игиси жашырын, букъдурулуп берилген садакъады». «Суу кирни къалай тазалай эсе, садакъа адамды гюняхларын алай кетереди».

Мухаммад  файгъамбар былай дегенди: «Ауушханны  ызындан тохтамай юч зат барып турады: этген садакъасы, межгит,  жол, кёпюр ишлетгенини ахшылыкълары.  Экинчиден, сууаплы билим къоюп кетсе. Ючюнчюден а, намаз къылгъан, Къуран окъугъан, ораза тутхан, дууа тилек этип тургъан сабий ёсдюрсе».

Хаж къылгъан муслийман ызы бла ауушхан жууугъу ючюн тамамларгъа да боллукъду бу жумушну. Ол  кесине, ёлгеннге да уллу  сууапды.

  Къуранда: «Аллах  сизге буюрады башхадан алгъан ырысхыны  иесине къайтарыргъа»,-деп жазылыпды. Дагъыда «Борчларыгъызгъа къаты болугъуз», -деген аят да барды.   Мухаммад  файгъамбар: «Эм иги адам алгъан  борчун тийишли ёлчемде, айтхан заманындан артха къалмай иесине къайтаргъан муслийманды»,-дегенди. Энтта бир хадис:  «Амалы,  онгу болуп, алгъан затын иесине къайтармай ёлген    азаплы болду».

Бу затланы айтханым, ауушханны борчун тёлегенни сууабы уллуду. Аны юсюнден Мухаммад  файгъамбар былай айтханды: «Ёлгенни борчун тёлесенг - санга жаннет, санга жаннет!».

- Бушуу  болгъан юйде юч кюнню аш этилмегенди, алай бюгюн бу жорукъну бирле сакъламайдыла. Бу жумуш шериатда бармыды?

- Хау, ол динде барды. Аны  магъанасы недеди десенг, жууукъ адамлары аш-суу къайгъыгъа кирип, дууагъа келгенле уа аланы  излеп айланмазча. Анга  шагъатха Мухаммад  файгъамбарны сёзлерин келтирсек тюздю: «Адам ёлгенден сора юч кюнню ичинде  ол юйде аш-суу этилмесин».  Бу жумушну къоншула, танышла хазырласала тийишлиди.  

- Шёндю эрттен дууа бла байламлы даулашла  бардыла. Бирле ол керекмейди дейдиле, башхалары аны бушуу болгъан арбазда, бирлери уа межгитде этедиле. Тюзю къалайды?

- Исламда  эрттен дууа деген жокъду. Ол диннге къошакъды. Аны себепли эрттен дууаны юйде неда межгитде этген тюздю, терсди дерге да жарамайды.   Эм игиси - этмей къойгъанды.

Алай бу тёре жамауатха асыры сингнгенден адамла аны борч сунадыла.  Жарсыугъа, бу зат дин билим жетишмегенини белгисиди. Бирле адамланы    къыйнамайбыз деп,  эрттен дууаны этмейдиле. Къоншула не айтырла деп, аны къоймагъанла да бардыла.  Алай жамауатдан  уялырдан алгъа Аллахуталаны аллында таза болургъа керекди.

- Арбазгъа киргенде, эр кишиле дууа тутдургъанларыны юсюнден а не айтыргъа боллукъду?

- Айта келгенибизча, эрттен дууа деген исламда жокъду. Аны себепли бу затла да динибизден тюйюлдюле.    Ол да адет-тёре болуп диннге сингип къалгъанды.

- Дууагъа келген эр кишини башында къалпагъы, тиширыуну уа жаулугъу болургъа керекмидиле? Кийимлерине къаллай излем барды?

- Муслийман юйде, арбазда, жолда, къабырла да кесин тюз, ариу жюрютюрге керекди. Хайырсыз хапарла айтма. Адамланы кюлдюргенден эсе, ол дунияны эсге тюшюр, динни юсюнден сёлеш.   Мухаммад  файгъамбар: «Хайырлы хапар айт, айталмай эсенг, тынгылап тур»,-дегенди.

Исламгъа кёре  эр киши башын жабаргъа керекди.  Ол Мухаммад  файгъамбар сюйген ишледен бириди. Аны айтханым, дууагъа, къабырлагъа баргъанда,  къалпакъ кийген – ол  динни излеми тюйюлдю.   Аны исламгъа къошакъ этмегиз.   

Дин тиширыуну  юсю-башы жабылыргъа излегенин барыбыз да билебиз.   Энчи къайгъы сёзге башынгы-чачынгы жабып бар деп айтылмайды,  ол харкюнлюк борчду.  Жарсыугъа,   исси кезиуде бир-бир эгечлерибиз къайгъы сёзге  этин жапмагъан  жукъа жыйрыкъла, бийик табанлы чурукъла кийип,  чачларына жаулукъну орунуна бир къара   бау къысып, кеслерине ыразы болуп келедиле.  Алай бизни Жаратхан сюймеген затха адам кеси къалай ыразы болады? 

Дагъыда былайда бир зат къошаргъа сюеме. Муслийман  эр кишиге, жууугъун тас этсе, иш этип, сакъал иерге жарамайды. Эр кишини сакъалы хар заманда да болургъа керекди.   Тиширыу а юч кюнню   къара киерге керекди, ол динде барды. Алай андан кёп къара жюрютюрге жарамайды. Ёлюк болгъан юйде кюзгюлени жапхан да динде болмагъан, къуралгъан  затды. 

Юй башчысы  ауушхан  тиширыугъа    муслийман ай рузлама бла  тёрт  ай бла он кюнню ичинде жангыдан эрге чыгъаргъа жарамайды. Аны юсюнден Къуранда аят да барды.

Къайгъы сёзге муслийман юсюн-башын  кёргюзтюрге бармайды, бушууу болгъаннга жарсыгъанын билдиреди,  аны унутмагъыз!

 - Бирле сау кюнню бушуу болгъан юйде олтуруп, хапар айтып, кюлген окъуна этип турадыла…

-  Ауушханны арбаздан чыгъаргъан заманда аны ызындан  къычырып, сарнап, юсюн-башын жыртып, кяфыр къылыкъ этген   адамны ислам динден чыгъаргъан уллу гюняхды. Мухаммад  файгъамбар: «Ёлгенни  юсюнде,  ызындан  мушрик къылыкъ этилсе, ауушхан къыйналгъан этеди», - деп юйретгенди бизни.

Ол манга дууагъа келмегенди,  тюбемегенди, къайгъы сёз бермегенди деп, кёлкъалды болуп тургъан терсди.  Эшитмеген, ауруп къалгъан,   артда   тюберме деп къойгъанла бардыла.  Аллай затла ючюн дерт тутаргъа жарамайды. Мухаммад  файгъамбар айтханды: «Адамны терслерден алгъа  аны тюзлюгюн ачыкълар ючюн жетмиш  сылтау тап».

 - Осуят этген муслийманнга борчмуду? 

- Хау. Ёлсем  былай этигиз, бу затланы уа болдурмагъыз деп, жууукъларына билдирирге тийишлиди. Андан да игиси  – къагъытха жазып, диннге келишген затланы осуят этседи:  жуугъанын, кебиллегенин, сын ташын, аны юсюнде жазыуну, садакъаны кимге юлеширге кереклисин, ала кибик башха жумушланы да. Ол санда къалгъан ырысхысын не этерге, кимге берирге тийишли болгъанын да.