Жамауат

Таулу халкъны жигер уланлары не заманда да аслам болгъандыла. Ала элтгендиле жамауатны алгъа, тириликлери бла кёп жетишим болдургъандыла, алай бир заманда да кеслерине махтау излемегендиле ол къауум. Ма аллайладан болгъанды Байзуллаланы Мусса, Жанхотияны сыйлы эм огъурлу адамларындан бириди.  Аны юсюнден жазып, редакциягъа КъМР-ни сыйлы журналисти Ауэс Ныров материал ийген эди. Аны басмаларгъа тийишли кёребиз.

Мурача улу тюрмеден къайтып, бираз тургъанлай, жангыдан комиссия келеди, энтта да юйюн торгга салып, къысха заманны ичинде бу тийреден кёчюгюз деп буйрукъ этеди. Оноуну тюз кёрмесенг да, этер амалынг жокъ. Бердыбийни жашы Мухаммат юйюрюн, юйдегисин да аллына тизип, ёмюрледен бери ата-бабалары жашагъан журтларына дагъыда бир къарап, ахтына-ахтына тар бла энишге жол салады. Не кёп термилсе да, Мухамматны аягъы ол жанына андан сора басмайды. Юйюр кёп айлана, жюрюй, ахырында Кисловодскеге келип тохтайды.

ХУРМЕТЛИ ЖАМАУАТ!

Кёп жылла мындан алда Жантууланы Рая бла Мурачаланы Жансуратха къонакъгъа барабыз. Къонакъгъа дегенде да, Жансурат аурукъсунуп тура эди да, аны сора. Саусузгъа жетмиш беш жыл болгъанды. Ауругъаны уа кесекледен эди. Жансуратны аурууну хорлай башлагъан кезиую эди да, бизни бла кёп хапар айтады. Озгъан заманланы юслеринден таурухлагъа уллу сейир этип тынгылаучуму биледи. Къызы Светагъа айтып, бир суратны келтиртеди. Суратдагъы адамланы арасында бир жашаулу тиширыу барды. Аны бетине тюрслеп къарасагъыз, ол Азия жанындан болгъаны кёрюнюп турады. Бу тиширыуну юсюнден Жансурат сейирлик хапар айтханды. Мен да, кеси жанымдан «Заман» газетни окъуучуларын аны бла шагъырей этерге сюеме.

Белгилисича,  таулу халкъны Беш тау жамауаты болгъанды: Бахсан, Малкъар, Бызынгы, Холам эм Чегем. Аны бла байламлы бюгюн газетни сайтында Чегемни юсюнден философия илмуланы кандидаты, «Ассия» фондну таматасы Жангоразланы Мухаммат жарашдырып ийген тарых  материалны басмалайбыз.

Бюгюнлюкде политикада, къырал къуллукълада да тиширыула кёпден-кёп болуп барадыла. Демократия сынаулары уллу болгъан къыраллада аллай болумгъа сейир этерча да тюйюлдю. Алай Кавказдача юйюр тёреле къаты сакъланнган регионда уа ол тюзмюдю? Мени бюгюн ушакъ нёгерим Хасаитланы (Жолабланы Локъманны къызы) Лизады. Ол оюм этгенден, тиширыу болгъан жерде низам, тизгинлик, оюмлулукъ бардыла, аны ючюн ол политикада, жамаут ишде да тири болургъа керекди. Тиширыу не ишде да айныуну, игиликни башламчысыды.

Къайсы миллетни алып къарасанг да, хар тукъумну да кесини тарыхы болгъанды. Малкъар халкъда да, мени акъылыма кёре, тукъумланы тинтгенде ачыкъланнган шартла адамны сейирин къозгъайдыла. Кесини ата тукъумуну юсюнден Чегембайланы (Баразланы) Музафарны жашы Зуфар 2006 жылны мартда айтхан эди. Ол замансыз дуниясын алышханлы бир талай жыл болады.

Бюгюн биз билген Излеу-къутхарыу служба Россейде 1992 жылда 28 июльда къыралны Граждан къорууланыу, къыйын болумла эм аланы кетериу жаны бла комитетни къауумунда къуралгъан эди. Ол кезиуде ары 35 туристлени бла альпинистлени къутхарыу службаладан, пунктладан эм араладан 35-си кирген эдиле, деп билдиреди РФ-ни МЧС-ини КъМР-де Баш управлениясыны пресс-службасы. 

Дуния башында шёндюлеге дери жашагъан (динозаврлаы да къошуп) эм шёндю жашап тургъан жаныуарланы алып къарасакъ, бек уллу жаныуаргъа кёксюлдюм кит саналады. Ол кеси да Антарктиданы къатында тенгизледе жашайды. Узакъ «жолоучулукъну» да сюеди. Орта эсеп бла алгъанда, кёксюлдюм китни узунлугъу 25-27 метр болады, 30 метр чакълы узунукълары болгъанла да тюбейдиле. Бу уллу жаныуарланы ауурлукълары, орта эсеп бла 150-160 тонна болады. 2240 адамны неда 25 пилни ауурлукълары чакълы бир!

Адам улу арт он жыллыкълада ауурлугъуна къоша, семизден-семиз, аллайланы  саны бютюн кёп бола баргъаны баямды.  Бу магъаналы проблемагъа къажау къаллай амалла этерге кереклисини юсюнден ара асламлы информация органлада тапхан билдириулерибиз бла сизни шагъырей этерге сюебиз.