Маданият

Бирде бош затчыкъгъа окъуна сёз устала чам жыр тагъарла да, ала уа, жигитлерин хиликкя эте, кёп жылланы халкъ ауузундан кетмей турурла. Андан къоркъуп, эл жырлыкъ болмайыкъ деп, адамла бет жоярыкъ, айыплы ишледен кери тургъандыла, кеслерин сакълагъандыла.

Россейни Президентини буйругъуна тийишлиликде 2022 жыл къыралыбызны халкъларыны маданият хазналарын сакълаугъа жораланнганды. Аны чегинде тамамланнган ишле халкъ чыгъармачылыкъны айнытыу, миллетлени энчиликлерин, культура эм тарых эсгертмелени къоруулау бла байламлыдыла. Бу борч Элбрус районда къалай толтурулгъаныны юсюнден ушагъыбызда культура управленияны башчысы Къабарты-Малкъарны Маданиятыны сыйлы къуллукъчусу Толгъурланы Жаннет айтханды.

Миллетибизни тарых жолуну юсюнден шагъатлыкъгъа тутарча шартладан бири халкъ жырладыла. Жырда аны къурамына жарашмагъан сёз, ариу къаланнган хунада жалгъан ташча, билинип къалады. Жыр миллетни къадарын – аны къууанчларын, жарсыуларын, хорламларын, махтауларын да болгъаныча сакълайды.

Нарт сёзлени, айтыуланы магъаналары къалай ёмюрлюк болгъанларын жашауну хар бир кюнюнде кесибиз кёрюп турабыз. Заман да, адам кеси да тюрленнгенде да, аланы ёмюрле тюрлендиралмагъандыла. Баям, андан жюрюйдюле адам улуну биргесине ала, жюзле бла саналгъан тёлюлени ауузларында сыйдамланып, магъаналарын – жютю, жашауларын да ёлюмсюз этип. Андан табадыла кеси жерлерин бюгюннгю хапарларыбызда, ушакъларыбызда да. Андан келедиле ата-бабаларыбыз такъгъан эски жырлагъа тынгылагъанланы жюреклерин жарыта, халкъыбызны акъыл эсин таныта.

Бёзюланы Алимни жашы Солтанны хунерин, бирсилеге ушамагъан, ариу ёнюн кёпле жаратадыла. Фахмулу жырчы бу жаны бла бийик билим алыргъа итинип, Москвада Къырал культура институтну эстрада-джаз бёлюмюн бошагъанды. Шёндю ара шахарда ишлейди. Алай туугъан элин да унутмайды. Бош заманы болса, Хасаниягъа жетеди. Биз анга тюбеп ушакъ этгенбиз.

Кульчаланы Зульфия журналист болуп «Заман» газетде ишлерге эрттеден  мурат этгенди. Къадар болуп, сюйген ишине киргенинден сора уа, ары кёлю кётюрюлгенлей  жюрюйдю. Ол журналистиканы ишге угъай, жашаууну бир энчи кесегине санайды. Бюгюн ол мени ушакъ нёгеримди.

Сют эм сютден этилген ашла ёмюрден бери да къарачайлыланы бла малкъарлыланы хант къангаларында энчи жерни алгъандыла. Халкъыбызны ангылаууна кёре, сют ашлада адамны чархына керек болгъан хар зат да барды, аны ючюн ала жашлагъа, къартлагъа да хайырлыдыла. Аны юсюнден хапарлайды Абдуллаланы Марина 2007 жылда жазгъан жарыкъландырыу-тинтиу материалында.

Бизни халкъда тиширыуну сый-намысын кёре билгендиле, анга хурмет этгендиле къайсы заманлада да. 

Тау  эллерибизден биринде  уллу кенг арбазда, къалпагъын да сол къолуна алып, кюмюшбет чачын да жел тарай, узун бойлу бир эр киши сюеледи. 

Узун бойлу, субай санлы Ирэна сахнагъа чыкъса, залда олтургъанла ол тепсеп кетгинчи   андан кёзлерин алмайдыла. Аны,  учуп баргъанча, женгил тепсегенине, ариу ышаргъанына къарагъанланы эслеп-эслеринде да болмаз къызгъа ары дери  къалай кёп эмда къаты ишлерге тюшгени.