Маданият

Арт кезиуде жаш тёлюню маданият бла къаршы шагъырей этер мурат бла къыралда кёп тюрлю проектле жашауда бардырыладыла. Аладан бири «Пушкинская картады». Аны хайырлана, акъылбалыкъ болгъан сабийле концертлеге, театрлагъа, кёрмючлеге барыр амал табадыла. Элли, шахарчы школчуланы да онглары бирчады аны жюрютюуде.

Бу кюнледе Суратлау искусстволаны  А. Л. Ткаченко атлы музейинде «Нартла журтуну хазналары» деген ат бла сурат кёрмюч бардырылады. Аны Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни да маданият министерстволарыны болушлугъу бла регионла аралы маданият эм жарыкъландырыу совети, Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни художникле союзлары къурагъандыла.

Халкъ жырлада Кёнделенни аты бир ненча кере сагъынылады. Белгилисича, ол жукъгъан аурууланы, башкеслени хаталарындан жети кере жокъ болуп, сегизинчи кере 1868 жылда жангыргъанды. Баям, атлары да тюрлене баргъанды: – анга Тогалан, Юрдю (Урду), Алмалы, Ачемез-Къабакъ да дегендиле.

Газетде атлары айтылгъан адамларыбызны сагъыннганлай туруу бизни сыйлы борчубузду. Ол халкъны жашауунда магъаналы шартланы, белгили атланы тарыхда сакъланыуларына, аланы юсюнден келлик тёлюле билирча этиуде да уллу себеплик болгъаны бла даулашырыкъ чыгъарыкъ тюйюлдю.  Алайды да, бюгюн  биз булбул ауазлы жырчыбыз КъМР-ни сыйлы артисти Беппайланы Сергейни эсибизге тюшюребиз. Аны юсюнден сагъышларын РФ-ни сыйлы артисти Бапыналаны Зариф жазгъанды.

(Норвегиялы жомакъ)

Эртте заманлада бир кюйсюз, кючбюсюреу киши жашап болгъанды. Ол къатыныны юйде этген ишлерине бир заманда да бюсюремегенди. Аны къой, къатын юйде абери этмеген сунуп тургъанды. Бир жол киши чалгъыдан юйге келеди да, къатыннга къызады аяусуз, айтмагъан аманы къалмайды.

3 часть

Сабий юйде ёлмез эдинг болуп ач,

Алай жюрек, юсюнг кибик – жаланнгач.

Болсада аз, бергендиле бир къабын,

Къадар манга къызгъанмады да табын.

Ол итле бла юйреннгенденми, къайдан,

Аны айтыр менден сора жокъ къалгъан,

Башхаладан жигит эдим, къатычыкъ,

Неден да мен юлюш юзюп алгъанчыкъ.

Алай эте, ана тилни унута,

Къазах болуп къалдым, аузум тутула.

Бирде камис болуп келген эдиле,

Анда ГЭС ишлерге деген эдиле...

Андан биреу мени элтди юйюне,

Элтип, тюртдю мени жангы кюйюме:

Къууанмады бийче манга, киргенлей,

Тюз да мени сыфатымы кёргенлей,

Хахай этди, къычырыкъгъа къалдырды,

Чыгъа тургъан жанымы да алдырды:

Таулу халкъ бир заманда да жырсыз болмагъанды. Ач къалгъан, кеч къалгъан кюнлеринде да – угъай. Бу­рун заманладан бери жыр бизни халкъыбызны жашау кюйю болгъанлай, аны къууанчлы, жарсыулу кюнлерини да сыр сазы болгъанлай келгенди. Ол аны тарых борасыды – къартдан жашха ёте келген хыйласыз ауазы. Кертиси бла да жыр, жолоучугъа жол нёгерлик эте, эки сюйгенни араларында келечилик жюрюте, къыйын сагъатда иги къууум этдире, таукелликге, иш кёллюлюкге, жигитликге да чакъыра келгенди.

Мусукаланы Сакинатны «Темир терек» деген поэмасы кёчгюнчюлюк азабын сынагъан адамны сагъышларындан къуралады. Аны баш жигити Къызтуума, ол къыйын сынауда ахлуларын тас этип, ёксюз сабийле тургъан юйге тюшеди. Жаланда бир къаршы адамы къалгъанды аны – къарындашы Байрамукъ. Ол табады эгечин. Ол юйюрню, энчи тиширыуну, кёрген къыйынлыкълары тарыхыбызны ол ачы бетине жангы суратла къошадыла.

КъМР-ни халкъ артисткасы Байзуллаланы Хусейни къызы Роза малкъар къараучулагъа угъай да, битеу тюрк дуниягъа да белгили актрисады.