Маданият

XIX ёмюрню экинчи жарымында бери келген къонакъланы асламысы Орусбийланы Мырзакъулну жашы Исмайылны юйюнде тохтагъандыла. Аны аты Кавказны юсюнден жазгъан алимлени, къаячыланы да эсгериу ишлеринде дайым сагъынылады. Исмайылны эки жашы болгъанды: Сафар-Алий бла Науруз.

Тау жерлени кинематографистле  сюйюп сайлайдыла. Минги тауну тийресинде да кёп фильмле алыннгандыла. «Вертикаль»  аладан бириди. Ол альпинистлени Элбрусха ёрлеулерини юсюнден хапарлайды.  Анда атлары кенг айтылгъан Владимир Высоцкийни, Лариса Лужинаны, Маргарита Кошелеваны, Геннадий Воропаевни, Александр Фадеевни кёрюрге боллукъду.

Хапар

Хажомар бла Жабраил, бир жыллыкълыла,  бир элде туугъандыла. Сабийликден, бир бирлеринден айырылмай ахшы тенгле болуп ёсгендиле. Хажомар ата-ана къолунда жангыз жаш. Жабраилни уа эгечи, къарындашы да бар. Ала да ата-ана оноуу бла жашайдыла. Тауусулдула школ жылла. Мектепни бошагъан къызла, жашла билимлерин андан ары ёсдюрюрге, усталыкъ алыргъа шахаргъа кетдиле. Хажомар  а элде  къалып, къара ишге  тохтады.

Белгили поэт, жазыучу Байрамукъланы Башчыны къызы Халимат 1917 жылда 15 августда Хурзукда туугъанды, он сабийни кичиси болуп ёсгенди. Аталары, агъач уста, эртте кетип, юйюрю ёксюзлюк сынагъанды. Элде жетижыллыкъ школну бошагъанлай, Халимат Микоян (бусагъатда Карачаевск) шахарда медицина техникумгъа киргенди.

Журтубайланы Махти, жазыучу, алим, этнограф, фольклорист, «Древние верования Карачаевцев и Балкарцев», «Душа Балкарии», «Карачаево-балкарский героический эпос», «Ёзден Адет», «Нартла», «Нарт жырла бла таурухла», «Аланский историко-героический эпос» деген эм башха китапланы автору, барыбызны да жарсытып, дуниясын алышханлы кёп болмайды. Аны бла бир къауум жыл мындан алгъа, жангы жылны аллында этген ушагъыбыз бюгюн да сейирин тас этмегенди.

Таулу болуп ким эшитмегенди Къанаматны жырын?! Къартны экинчи жыры олду. Башхалыгъы неди? Къашхатау тийресинде арий тукъумдан эки къарындаш – Къасболат бла Къанамат – жашай эдиле деп жыр алай башланады. Жашау къыйын эди. Халкъны кёбюсю къолайсыз эди. Ачдан, жаланнгачдан къыйналгъанды. Была байланы-бийлени мюлклерине, казнаны хазнасына да къол жетдире тургъандыла. Кеслери хайырланнгандан артыгъын къарыусузлагъа, жарлылагъа юлешип болгъандыла.

Бир ненча жыл мындан алда Къазахстанда аты айтылгъан жазыучу, жамауат-политика къуллукъчу, «Абай» халкъла аралы клубну президенти, «Аманат» литература журналаны  советини председатели, профессор Роллан  Сейсенбаев КъМР-ни халкъ поэти Къулийланы Къайсынны хурметине «Умели люди сеять хлеб» деген китапны чыгъаргъанды. Закий туугъанлы 105 жыл толгъаны бла байламлы республикада магъаналы тюбешиуле къуралгъан кюнледе къарындашыбызны ол магъаналы ишин эсигизге салыргъа излегенбиз. 

Къанда болгъан жан бла кетеди

Быйыл бизни республиканы жюзжыллыгъына аталып, ачылгъан  залда Акъкъызланы Якубну къызы Имара энчи кёрмюч ачханды, аны анасы Сиярагъа атагъанды. КъМР-ни халкъ суратчысы Акъыкъызланы Сияра аны къызы Имара бла ушакъ этгенме бюгюн.

Тюркде жесирде

Онтогъузунчу ёмюрню ахырында Россей бла Тюркню арасында Балкан жарым айрыкамда бардырылгъан урушха дюгерли жаш Къарабугъаланы Ислам да къатышханды. Ол орус аскерде къуллукъ эте эди. Аны офицер чыны болгъанды. Бир жол къызыу сермеш баргъан кезиуде жаш, жаралы болуп, жесирге алынады.

Бирде бош затчыкъгъа окъуна сёз устала чам жыр тагъарла да, ала уа, жигитлерин хиликкя эте, кёп жылланы халкъ ауузундан кетмей турурла. Андан къоркъуп, эл жырлыкъ болмайыкъ деп, адамла бет жоярыкъ, айыплы ишледен кери тургъандыла, кеслерин сакълагъандыла.