Сабийлени айныуларына къошумчулукъ этерге итине

Лепшокъланы Азрет-Алийни къызы Джауарият Бедикни орта школунда  ингилиз тилден устазды. Ол Пятигорскну Лигвистика институтун тауусханды. Алай мектепде ишлеп башлагъынчы, бёлек заманны Пятигорскда «Туристический Кавказ» деген газетде уруннганды. Артда динни теренирек билирге излеп, Ислам институтха киргенди, аны бошагъандан сора, туугъан эли Учкекенде сабийлени арап эм ингилиз тиллеге юйретип тебиригенди. Бери уа аны къадары келтиргенди, мында юйюр къурап, жашчыкъ ёсдюреди.

Бизни бла ушагъында Джауарият Азрет-Алиевна ишини, сабийлени окъутханда неге эс бурургъа кереклисини юсюнден айтханды.

- Джауарият Азрет-Алиевна, Бедикни мектебинде къалай ишлеп башлагъаныгъызны юсюнден айтсагъыз эди.

- Сабий туугъандан сора, юйде репетиторство бла кюрешип тургъанма, сабийлени Къураннга, араб тилге юйретгенме. Мектепде ишлеп а быйыл башлагъанма. Мында ишими юсюнден айтханда, эм алгъа, директорубузну, ишчи нёгерлерими юсюнден айтыргъа сюеме – ала огъурлу, билеклик этерге хазыр адамладыла. Элни жамауаты огъурлуду, табийгъаты да тамаша ариуду. Учкекенде табийгъатны юсюнден айтханда, анда да тёгерек сейирликди.

- Кабинетигиз ариу жасалыпды, кирсенг, керти да, Лондоннга тюшгенча боласа.

- Сабийле тилни энчиликлерин тынч ангыларча, плакатларыбыз бардыла. Школда окъуучулагъа тынгылы билим берирча, устаз ишин затдан керекли болмай тамамларча битеу онгла къуралгъандыла, компьютерлени, ноутбукланы хайырланабыз. Алай бла тёрели амалланы да кёре, жангы чыкъгъанларын да къоша ишлейбиз. Аны ючюн директорубузгъа энчи ыразылыгъымы билдирирге сюеме.

- Кёп айтхылыкъ, битеу дуниягъа белгили адамла элледен чыкъгъандыла. Сиз бусагъатда окъутхан сабийледе тилни билирге итиниулюк бармыды?

- Сабийлерибиз тюз да жулдузчукълачадыла, ариу халлиледиле, фахмулудула, окъуугъа да сейирлери барды. Элни жаш тёлюсю низамлы, намыслы болгъанын да белгилерге сюеме. Аланы бир талайыны да атларын айтыргъа боллукъ эди - Джуппуланы Захира, Отарланы Джамиля, Аяна Гутсон, Ахматланы Юзеир, Алботланы Тимур, Макытланы Азрет, Юсюпланы Алихан. Окъуучуланы араларында шуёхлукъ бек кючлюдю, ала уллу юйюрледе ёсгенлери себепли, тенглик жюрюте гитчеликден биледиле.

 - Джауарият Азрет-Алиевна, бу сорууну алгъаракъ берирге да керек болур эди, болсада, устазны усталыгъын не сылтау бла сайлагъансыз? Сора юйюрюгюз бла шагъырейлендирсегиз эди.

- Мен устазлыкъ бла кюрешгенли жети жыл болуп келеди. Бу усталыкъны уа сабийлени жюрегим бла сюйгеним ючюн, аланы айныуларында ахшы къошумчулукъ этерге итинип, алай сайлагъанма. Атам да, мен школну бошагъанда, не врачны, неда устазны ишин айырсанг а деген эди. Кёзюм а сабийле бла ишлеуге къарагъанды. Абадан класслада аны юсюнден кесим да сагъышлана тургъанма. Ингилиз тилден устазым Къоркъмазланы Назифат Пахатовнадан юлгю алып, ингилиз тилге юйреннгенме.

Атам Азрет-Алий элде электросвязьда директорну орунбасары болуп тургъанды, анам Байрамкъулланы Абу-Юсюпню къызы Халимат тюкен тутханды. Юйюрде жети сабий ёсгенбиз, юч къарындаш бла тёрт эгеч болабыз. Атам бла анам хар бирибизге билим берирге кюрешгендиле, эки эгечим бла мен устазлабыз, гитче эгечим тигиу бла кюрешеди, къарындашларым а, Америкагъа кетип, анда ишлейдиле.

- Ингилиз тил аны билгеннге кёп онгла ачады, аны окъугъаннга иш тапхан да къыйын тюйюлдю. Алай арт кезиуде ана тиллерибизге сейир аздан-аз бола баргъанчады. Сизни аны юсюнден оюмугъуз.

- Ана тилни сакълаугъа мен бек къатыма, инсан эм алгъа ёз тилин билирге, анда эркин, шатык сёлеширге керекди, битеу къалгъан тиллеге уа андан сора юйренирге тийишлиди. Биз окъугъан заманда студентлеге жолоучулукъла къурап болгъандыла, тыш къыралладан келген къонакъларыбызгъа кесибизни жерлерибизни, Минги тауну, Домбайны кёргюзте тургъанбыз, ала бу ариулукъдан кёзлерин аламай эдиле. Шишлигибизни, айраныбызны да сюйюп татхандыла. Бютюнда бег а тилибизни жарата эдиле, сёлешгенигиз жырча, сууча барады, деп. Ма аллай бирге ариуду бизни тилибиз. Ёсе келген тёлюледе тилибизни унутуп баргъанына бек жаным къыйналады. Юйде, къоншуда да тилибизге сакъ болургъа, аны магъаналылыгъын айтыргъа кюрешеме.

- Манга алай кёрюнеди: гитче класслада сабийлени окъутхан тынчды, аланы кеслерине да хар не сейирди. Абаданыракъланы уа эслери кёп затха бёлюнюп, окъуугъа алай бек эс бурмайдыла деп. Сиз аны юсюнден на айталлыкъсыз?

- Хал кертиси бла да алайыракъды. Гитчерек сабийле тёгерекде хар нени да билирге сюедиле, алай абадан классланы окъуучулары да окъуугъа магъана бермейдиле дерге жарамаз. Бек иги билген, алда уллу муратлары болгъан окъуучуларыбыз бардыла. Былайда хар не да инсанны кесини жюрегинде не умуту болгъаны бла байламлыды.

- Окъургъа итинмеген сабийни дерслеге сейирин къалай къозгъаргъа боллукъду, аллай онг бармыды?

- Мен оюм этгенден, къайсы сабийни да окъургъа кёллендирирге боллукъду. Кесими ишимде ахшы юлгюле келтирирге кюрешеме. Аны ючюн айтхылыкъ адамларыбызны, ала муратларына жетер ючюн къаллай къыйын салгъанларын айта, гитчелени да жетишимли болургъа итиндиреме.

Инсан дайым билимин ёсдюрюрге, айныргъа тийишлиди. Кюн сайын бир жангы, сейир зат чыкъгъанлай турады, заман бла тенг бармасанг, къыйыныракъ болады… Ол себепден кесим да Нальчикде курслагъа жазылгъанма.

- Элде адамны бош заманы хазна болмаучуду. Алай эсе да, жумушладан, ишден эркин кезиуюгюзню къалай ётдюрюрге сюйюучюсюз? Сора ишигизде эм иги саугъа неди?

- Тигиуню бек жаратама, бешик кереклени хазырлайма – ол манга зауукълукъ береди.

Ишимде эм иги саугъа уа сабийни дерсиме сейири болса, аны окъууда жетишимлерин кёрсем. Ол чакъда къыйынынгы эсебин, ол биреуге хайыр келтиргенин ангылайса. Манга эм магъаналы адамлыкъды, сабийлени тин жаны бла айнытыуду. Инсан этген ишлерин, ала къаллай эсеплеге келтиргенлерин сюзе билсе, анга кесамат кёзден къараса, къалгъан заты да анга кёре боллукъду.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: