Тюлкю тёшню шайтаны

Хапар

Хажибекир сабий заманындан эшите тургъанды шайтанланы юслеринден хапарла: къынгыр аякъла, тюклюле эрши затла. Адам сыфат алып, кечеги жолоучуну аллына чыгъарла, ариу айтып, жол кёргюзтебиз деп, элтип къаядан атарла неда уллу тойгъа чакъырырла, бисмилляхийни эшитген бла уа, жокъ болурла.

Энди жашдан къарт да болду. Кече-кюн, къыш-жай демей, тауда-тюзде да кёп айланды. Этыйыкъны къарангы кечелеринде да жолоучу болду. Уугъа кетип, ызына терк къайталмай, дорбунлада да къала турду. Терен чатлагъа тюшдю, къарангы къолланы ётдю, акъ булутладан бийикге чыкъгъан тау чукуйларына ёрледи. Алай бир жерде да шайтанны не кесин, неда жангы къарда окъуна аякъ ызын кёрмеди.

Кёп хапарларын эшите тургъанды да, кёрюрге аны ючюн излей эди. Бара тургъанлай, адам сыфат алып аллына чыкъгъан заманда, билмегенча этип, сермеп билегинден тутуп, басмилляхийни айтыр муратлы эди. Сора кёрейим ол къайры къачса да. Тутса уа не этерикди? Аны къайгъысын а артда этерме деп  къойгъанды.

Алай эте, жылла оздула. Хажибекир да чалбаш болгъанды. Тауда, тюзде ишни да къойгъанды. Жолоучулукъ да къалгъанды, кече айланыу да жокъ. Эки ийнек тутады. Эрттенликде аланы сауады. Эл аягъында Тюлкю тёш сыртха сюреди. Алайда къоюп кетеди, тийрени малы кюндюз алайда кечинеди. Ингир ала уа къоншуладан биреу сюрюп келир. Асламысында уа мала кеслери къайтадыла.

Бу халда Хажибекирни жашауу ётюп барады. Сабийлени, туудукъланы къайгъылары эсин алгъандыла да,  шайтанланы эртте унутханды. Бир ингирде тууарлары келмей къаладыла. Къарангы бет алып башлагъанды. Хажибекир гулоч таякъны да къолгъа алып, жолгъа тебирейди.

Кюн таула артына ауаргъа акъсакъал Тюлкю тёшге жетеди. Аны баш жанына жууугъуракъда бёлек малны кёреди. Ала бир бири ызына тизилип, сыртдан аууп барадыла. Ары жаны къалын агъачды. Ары ташайсала, анда аланы тапхан а къыйын боллукъду. Сора жюрюшюне къошады. Бираздан алагъа жууукълашады, къарайды, кёреди: кесини ийнеклери да андадыла.

Хажибекир алагъа жанлай тебирегенлей, сызгъыргъан, къанат къакъгъан тауушла эшитди. Ол кезиуде алда бара тургъан малла артха юркюп бираз мычыдыла да, дагъыда ёрге тебиредиле. Биягъы башына жете баргъанлай, жангыдан артха къачдыла.

«Эй, хей, къайсыгъызсыз малланы къуугъан!» - деди  Хажибекир. Бираздан тёш башындан сейир сызгъыргъан таууш чыкъды. Ийнеклени иеси энишге ийилип, малла тюбю бла къараса, эсирген кишиге ушагъан, ары-бери чайкъалгъан аякъла эследи. Бу не тюрлю чайкъалыу болур деп, ёрге сюелип да къарады. Бир зат да эслемеди.

Малла уа алайгъа жете баргъанлай къанат къакъгъан, сызгъыргъан тауушну эшитип, артха къачадыла. Акъсакъал ол болумгъа къарай кетип: «Ыхы, ол шайтан деген бу болурму. Белинден энишгеси бар, андан ёргеси уа – жокъ», - деп, жаш заманында аны бла жолугъургъа къалай излегени тюшдю эсине. Сора къатына барып тутар акъыл этеди.

Жангыдан ызына къайтып, тёшню бирси жанына ётюп, башына ёрлеп тебиреди. Тохтай-тохтай, сагъая барады. Бирде энишге чёгюп къарайды, бирде ёрге созулуп, аякъ бурунларына окъуна турады. Алыкъа малладан башха абери кёрмейди. Ала уа бир жерге къарап, сагъайып турадыла. Кезиуден-кезиуге уа сызгъыргъан, къанат къакъгъан таууш эшитиледи.

Тёш башына жете баргъанда, тобукъланады, шыбыртсыз болады, энтта да иги къарап, аякъланы эслейди. Ала уа аязда ары-бери чайкъаладыла. Хажибекир андан ары кёп сагъыш этмей, ёрге къобуп, юч-тёрт атлап, секирип, аякъладан къаты къысып, бисмилляхийни терк-терк къайтарып айтады.

Ол кезиуде малла юркюп, артха къачадыла. Хажибекир аякъланы бираз къаты къысып турады, ала тепмегенлеринден сора, энди шайтанны къолгъа этдим деп, башын ёрге кётюреди. Аллайгъа къара, шайтан да жокъ, зат да жокъ, кенг бухчакълы эски кёнчек эки къурукъгъа кийирилип! Къанат къакъгъанла уа аны бухчакълары. Ары жанында уа уллу желим шеша. Тюп жаны кесилип. Ары аяз кирсе, быргъысындан сызгъырып чыгъады.

Малла Тюлкю тёшден агъач ичине ётюп кетмесинле деп, бу амалны къоншуладан бири этгенди. Хажибекир алагъа кёп къарады.  Ичинден ышарды. «Нёгерсиз кесим келгеним иги болду. Ансы эл жомакълы болуп къала эдим да», - деп, кеси-кесине тырман эте, юйюне алай тебиреди.