Къайсы къуллукъда да адамланы сейирлерин къоруулагъанма, аланы излемлерине чюйре келген оноулагъа къажау сюелгенле

Бу кюнледе белгили политик Заурби Нахушев кесини 80-жыллыгъын белгилейди. Ол республиканы толтуруучу, законла чыгъарыучу органларында кёп жылланы оноучу къуллукълада ишлегенди, жамауат иш бла кюрешгенди. Биз аны бла жашаууну, КъМР-де, битеу къыралгъа да къыйын 90-чы жылланы эм башха затланы юслеринден ушакъ этгенбиз.

- Заурби Ахмедович,  жыл саныгъызны сеземисиз?

- Заман алай терк барады, жашаууму асламы ётгенди деп эсиме да келтиралмайма.   Бир жол быллай сорууну атамы антлы нёгерине берген эдим. Уллу Ата журт урушну ветераны, къазауатдан сора республиканы аягъы юсюне этиуге тири къатыш акъсакъалгъа.  Анга уа 89 жыл толгъан эди.  Бир эшикден кирип, башхасындан чыкъгъанча,  алай терк кетгенди жашауум, дегени эсимдеди. Манга да алай кёрюнеди.

- Совет союзда битеу сабийле, бютюнда жашла, космонавтла болургъа сюйгендиле. Сизни муратыгъыз а къаллай болгъанды?

- Атам бла анам доктор болсам бек сюйгендиле. 1966 жылда, мен школну бошагъан кезиуде, Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультети энди ачылгъан эди. Ары жаланда ишчи коллективлени бла партияны райкомларыны эсгертиулери бла кирирге болгъанды. Мени аллай документ алыргъа онгум болмагъанды. Алай бла агрономия факультетге киреме.

Болсада жашауум къалай къуралгъанына, тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегениме сокъуранмайма. Алай бир саусузгъа тюбесем, ма ол заманда врач болсам, бу адамгъа болушаллыкъ эдим, деп эсиме бюгюн да келеди. Адам жашауунда къаллай муратла салады – билим алыргъа, ишлерге, юйюр къураргъа, сабийлени ёсдюрюрге. Аллахха шукур, ала толгъандыла, къадарыма ыразыма.

- Сиз тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегенсиз, толтуруучу, законла чыгъарыучу структуралагъа таматалыкъ да этгенсиз. Жашауугъуз бла  байламлы  артыкъда къыйын оноула этерге уа тюшгенмиди?

- Баям,  Бахсан районнга таматалыкъ этерге кёчгеним тюрлендиргенди жашаууму. Ол кезиуде Госагропромну парторганизациясыны  секретарыны къуллугъунда ишлегенме, Нальчикде фатар берилгенди, не букъдурлугъу барды, хар не да къуралып. Аланы барысын да  къоюп, жашаууму районда жангыдан башлайма.

Мен премьер-министрни орунбасары, Парламентни спикери, Къырал Думаны депутаты да болгъанма. Алай районну таматасындан башха къуллукълада адамгъа керек болгъанымы, халкъгъа хайыр келтиралгъанымы  алай терен бир сезмегенме. 

- Сизге къыралыбызгъа, республикагъа да къыйын заманлада ишлерге тюшгенди – озгъан ёмюрню 90-чы жылларында.    Ол кезиуню къалай эсгересиз?

-   Ол жалгъан демократияны заманы эди. Эски законла ишлемейдиле,   жангылары уа алыкъа жокъ. Къыралыбыз, партия чачылгъандыла, адамланы жашаулары, муратлары, келир заманнга ышаныулукълары да тас болгъандыла.

Эллени, районланы, республиканы оноучулары кёп жылланы ичинде къурап келген мюлкле бир сагъатны ичинде жер бла тенг болдула. Ол кезиуде уа къыралда эл мюлк артыкъда айнып, адамла къолайлы жашап башлагъан эдиле. Перестройканы оноучулары аны нек чачханларын бюгюн да ангыламайма.

Ол кезиуде мен законла чыгъарыучу органнга  башчылыкъ этгенме.  Бизге къысха заманны ичинде закон базаны къураргъа тюшгенди. Законланы кёбюсю керек да болмаз эдиле, алай   Борис Ельцин  жалынчакъсызлыкъны, эркинликни къаллай бир сюйсегиз да алыгъыз дегенни эсге алып,  республикагъа къолубуздан келгенича болушургъа итиннгенбиз.

- Кёп жылланы жамауат иш бла кюрешгенсиз, РФ-ни жамауат палатасыны къауумуна да киргенсиз. Республикада граждан обществону институтларына къаллай багъа берлик эдигиз?

- Граждан общество болургъа керекди, алай бла адамла кеслерини сейирлерин сакъларгъа онг табадыла. Алай, мен акъыл этгенден,  жамауат организацияла кеслерине власть органланы полномочияларын алыргъа эркин тюйюлдюле.  Элни, районну таматасына, министрге алай ишлемейсе, былай этмейсе деп дау этип, аны ишине чырмап тургъан  тюз тюйюлдю. Дагъыда миллетлени бир бирине юсгюрген жамауат организацияланы да ангыламайма.  

Хау, кеслерини борчларын толтурмагъан, халкъгъа къайгъырмагъан къуллукъчула аз тюйюлдюле.   Аны кёрюп, адамла кеслерини эркинликлерин сакъларгъа кюрешедиле. Алай ары бери чайкъалыула болмай, власть бла жамауат бир ызны табаргъа  керекдиле. Ол жаны бла къарагъанда, республикада граждан общество кесини борчларын толтурады. 

- Эркин заманыгъызда не бла кюреширге  сюесиз?

- Телевизоргъа жаланда жангылыкълагъа къарайма, жарсыугъа, бериуле артыкъ сейир тюйюлдюде, бирде уа уялырча, буюгъурча затла да кёргюзтедиле. 

Алай китап окъургъа бек сюеме. Бир-бир чыгъармаланы уа, къайтарып, бир ненче кере алама къолума:   ала ахырда башха жанындан ачыладыла, биринчи кере эслемей къойгъан затланы табаса. Сёз ючюн, Антон Чеховну, Лев Толстойну чыгъармалары аллайладыла. Жарсыугъа, жаш адамла шёндю окъумайдыла, ол угъай, иги киногъа окъуна къарамайдыла – къолларына телефон алып, аны бла кюрешип турадыла  нек эсе да.

- Юбилейигиз бла алгъышланы кимден сакълайсыз?

 - Мени антлы нёгерлерим бардыла – сегиз адам. Барыбыз да бир элденбиз. Къыркъ жылдан да кёп озгъанды биз бирге болгъанлы. Бу кезиуде бир бирибизге саугъа бир заманда да этмегенбиз. Саугъа тюйюлдю шуёхлукъну мурдору – сакълыкъ, къайгъырыулукъ  магъаналыдыла андан.   

Хау, алгъышла, ариу сёзле  сакълагъан адамларым бардыла. Унутсала  кёлюме тиерик да болур, алай аны кёргюзтюрюк тюйюлме.