Къадар айланчланы ныхытлы жоллары

Бу хапар жашауда болгъан ишди

Рамазан туугъанда, анасы Нюрсифат, киндик анасы Къаний да сейирсиннген, къоркъгьан да этген эдиле: сабийни онг жаякъчыгьында, бурунчугъу бла тенгшиде уллу моргъул тёгерек тамгъасы бар эди. Халкъда жюрюген хапаргьа кёре, бу тюрлю тапны къара жин салады кеси кёз атхан къагъанакъгъа. Аллай сабий а жашагьан жан хазна болмайды... Ма аны ючюн къуругъан эди жашчыкьны эки анасыны да ахлары.

Болсада Рамазан ёсюп, аламат саулугъу, деменгили къарыуу, озгъур жигитлиги бар жаш болду. Чалгъыда дуруну андан кенг алгъан, инбаш таш эришиуде андан узакъ атхан, кюч ташны да къыйналмай кётюрген жокъ эди. Жетген къызланы аналары бары да аны сайлагъандыла кеслерине киеуге. Алай къанлы уруш жашны къадарына башха оноу этди.

1942 жыл биринчи чакъырылгъанланы санында фронтха кетди. Ал эки жылда, бек къаты сермешлеге къатышса да, хазна жаралы болмай айланды. Рамазандан къагъыт келип, окъусала, анасы жюрегинде болгъанны букъдурмай айтыучу эди: аны Уллу Аллах кеси сакълайды, жашымы ол кеси салгъан эни барды, - деучю эди къуруда. Жаш тасхачылада къуллукъ этеди. Бу аскер бёлюмню таматасы Аркадий Волынцев эди. Урушха дери жыллада иги да белгили художник-портретист. Заданиягьа баргьанда, Волынцев биргесине хар заманда Рамазанны алыучуду, атына да Роман Меченый деп атагъанды. Энди саулай рота да анга жаланда ол атны айтады.

Бир кюн тасхачыланы бек къыйын жумушха жибередиле. Ол ишге Волынцев Рамазанны, дагъыда эки оруслу жашны элтеди. Ала немис аскерле орналгъан жерге барып, аны адам-техника кючюн билирге, онг болса уа, «тил» алып келирге керекдиле.

Ишлерин этип, артха къайтып келе, быланы немис патруль эследи. От ачып, эки оруслу солдатны да алайда окъуна ёлтюрдюле. Волынцевни уа ауур жаралы этдиле. Мында да Рамазанны хар заманда жан къалаууру болуп тургъан Уллу Аллах фашист окъдан къутхарды. Роман Меченый, командирни сыртына кётюрюп, иги кесек заманны элтди. Кече узуну аз-аз солуй бардыла Рамазан бла Волынцев. Командир да уллу киши эди, мазаллы, кенг сюекли, ауур. Аны кётюрюп элтген мардасыз къыйын эди. Танг атхынчы элтди таулу жаш таматасын, бек арыды, талды. Командир Рамазаннга тохтаргъа буюрду да, былай айтды: «Ёлюм экибизни да ызыбыздан сюрюп келеди. Мени былайда къой да, кесинг бар. Жетселе, ала бизни сау къоймазла. Сен а кёрген-билген тасхабызны штабны командованиясына билдирирге керексе. Мен фашист огъундан ёлюрге сюймейме. Сен мени былайда керох бла ур, андан сора уа къыстау штабха жет да халны билдир».

Ол а, жукъ да айтмай, Волынцевни аркъасына кётюрюп, терен къарны жыра, кетип тебиреди. Бир кесекден немислилени тауушлары эшитиле башлады. Жаш ауур жюгю бла былайдан узайыргьа кюрешеди, къарыуу уа - аздан-аз... Къаты айтып, командир Рамазанны тыйды да: «Тюшюр мени былайда, ур керохум бла! Сора керохуму мында къойма, биргенге ала кет. Бу тилек тюйюлдю - буйрукъду!» - деди. Рамазан Волынцев­ни сыртындан тюшюрдю, экинчи буйругъун толтурургьа уа арталлыда унамады. Бу болушну кёргенде, командир сауутун къарыуу кете баргьан къолуна алды да, жюреги таба элтип, «За Сталина! За Родину!» деп атдырды.

Рамазан керохну алып кетип да бир тебиреди, алай артха кьайтып, ёлюкню терен къар тюбюне бастырды, тамбла кьайтып, тынгылы асыраргьа умут этип... Алай аскер ол жерден ашыгъышлы кетгени себепли, Волынцевни жерге салыргъа онг чыкъмады.

Баргъаны боллукъду.