Жылыу келгенлей, губула чыгъадыла

Тюз жаз башыны ийиси бурунубузгъа ургъанлай, табийгъатха барыргъа сюебиз. Алай жылыу келгени бла бирге къан ичиучю губула да тирилгендиле. Аладан сакъланыр амалланы юсюнден Инфекция ауруулагъа эм СПИД –ге къажау араны врач – инфекционисти  Аппайланы Шамил  бла ушакъ этгенбиз.

-Губуладан  сакъланыу амалланы эсгертсенг эди?

-Губула терекледен тюшген сунадыла кёпле. Алай тюйюлдю. Ала жерге тюшген чапыракъланы, чирий тургъан къауданны тюплеринден чыгъып, кимге илинейим деп, сакълап турадыла. Алайды да, сиз агъачха барыргъа тебиреген эсегиз, акъ эм бир тюрсюнлю кийимле кийигиз. Алай этсегиз, юсюгюзге миннген губуну иги эслериксиз.

Ол этигизге жетмезча этер ючюн, кёнчегигизни бухчакъларын  чындай башлагъа сугъугъуз. Кёлегигизни, кёнчегигизни бууунлукълары этигизге иги жабышып болургъа керекдиле. Бийик эм къалын кырдык болгъан жерлеге да кирмегиз.

Агъачха барыргъа кёлленнген эсегиз, кийимлеригизни репеллентле бла жарашдырыгъыз, ала къурт-къумурсханы иги къоркъутадыла. «Уучу - чабакъчы» деген тюкенледе адамны санын къурт-къумурсхадан къоруулаучу костюмну сатып алыргъа да боллукъду. Губула адамны ачыкъ этине жетер ючюн, ёрге  минерге итиниучюдюле. Къоруулаучу костюмлада уа аланы тутарча  клапанла эм уулу тюклери бла сызлыкъла  бардыла.  Бу къуртла алагъа кирселе, эки минутдан адамны къанын ичалмай, ёлюп къаладыла.

-Губу къапхан а не этсин?

- Адамны этине гимхотун сугъуп, къан иче тургъан губуну тыншчыкъ чыгъарыргъа керекди. Экспертлени ахыр айтханлары, алгъын былай этигиз деп айтып тургъанларыча, жау къуймагъыз губуну юсюне, пинцет бла тартмагъыз. Бу эки амалны хайырлансагъыз,  ол  ууланнган шытысын сизни теригизге къуярыкъды. Къаты халы бла губуну этигизге илиннген  жеринден буууп, ары-бери этип суууругъуз. Губуну бармакъларыгъыз бла да эзмегиз, тийген эсегиз, къолларыгъызны сапын бла иги жууугъуз.  Къапхан жерин  къашымагъыз.

 Ол этигизге терен кирген эсе неда  аны чыгъарыргъа къоркъа эсегиз, жууукъдагъы поликлиникагъа, травпунктха, инфекция ауруулагъа бакъгъан больницагъа барыгъыз. Врач  губуну  бек тап чыгъарып, пробиркагъа салып берир, губу заранлы болгъанын бла болмагъанын къайда тохташдырлыгъын айтыр.

 Аны  теригизден кесигиз чыгъарсагъыз, мияла оруннга салыгъыз, башын жабыгъыз, Роспотребнадзорну жууукъдагъы лабораториясына элтигиз. Губуну теригизден айыра тургъанда, ол ёлюп къалгъан эсе да, аны пакетчик бла бузу болгъан термосха салыгъыз. Былайда бек кереклиси «сизни» губугъузну жугъуучу аурууу болгъанын  бла болмагъанын тохташдырыуду.  Ол  ауруулу болса, сизге терк  халда багъып тебирерикдиле.

 -Энцефалитден  ауругъанын сезген а?

-Аны сезгенлей, ары дери уа анга къажау прививка этдирмеген эсегиз, заманны созмай, иммуноглобулинден укол этерге керекди. Онг бар эсе, боррелиоздан да антибиотик  керекди. Ол уколланы губу къапхандан сора 96 сагъатны ичинде этмесегиз жарарыкъ тюйюлдю.

 Сиз агъачда ишлей эсегиз неда  эндемиялы районнга  командировкагъа барлыкъ эсегиз, андан 1,5 ай алгъа ол ауруулагъа къажау уколла этерге керекди.  Энцефалит вирусха къажау прививкаланы этиучю поликлиникаланы адреслерин Роспотребнадзорну жер-жерли  управлениясында неда  шахарда саулукъ сакълауну департаментинде айтырыкъдыла.                                                                       

 - Аурууну шартларын билдирсенг эди?

-Сизни къапхан губу ауруулу болгъаны тохташдырылса,  инфекцияладан ауругъанланы бакъгъан врачха барыргъа керек боллукъду. Андан сора уа  бёлек ыйыкъны губу къапхан жерлеригизге эс  бура туругъуз.

Энцефалитли губу къапхандан сора инкубация кезиую  бир-эки ыйыкъгъа созулады. Алай эсе да, ауруу кесин губу къапхандан сора экинчи кюнде неда ай озгъандан сора билдирирге да боллукъду. Адамны иссилиги  38-40 градусха дери кётюрюллюкдю, къалтырауукъ тиерикди, къусарыгъы  келликди,   башы  аурурукъду, къарыусузланырыкъды, жукъусуз боллукъду, боюну, бети сын къатаргъа боллукъдула.

Боррелиоздан аурусагъыз, губу къапхан жерни тёгереги къызарыргъа боллукъду. Алай болса, адамны антибиотик дарманла бла багъаргъа керекди. Бу аруу жюрекге, мыйыгъа, жиклеге жетеди, дайым ауруугъа айланыргъа, алай бла сизни кёп жылланы ичинде къыйнап турургъа боллукъду. Алайдыла анаплазмоз эм эрлихиоз ауруула да. Былай къарагъанда гриппге ушайдыла – температура кётюрюледи, къалтырауукъ тиеди, баш ауруйду, гепатит айныргъа боллукъду – иегилени тюбю ачыйды, къусаргъа тартынасыз, къусасыз. Бир-бир губула эки-юч аурууну къозгъарыкъ вирусну жагъаргъа боллукъдула. Ол кезиуде бек къыйын аурургъа боллукъду.

Къысхасы, сакъ болугъуз. Саулугъун сакълагъан палахладан да къутулур.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: