Ол кюн эсимден кетмейди

 Таулу халкъны туугъан жеринден зор бла кёчюрюлген кюннге жоралап, алгъын редакция бла байламлыкъ жюрютюп тургъан  Улбашланы Саниятны материалын бюгюн басмаларгъа тийишли кёребиз.

Малкъарлыланы кёчюрген кюн, юйюрню адамлары бирге болмай, бирлери къонакъгъа баргъанлай, бирле, жолоучу болуп, башха-башха жерлеге тюшюп да къыйналгъандыла. Артда, бир бирлерин излей, къыйын болумлагъа да тюшгендиле. Бу хапарны жигитича, жолда къалгъанла да бар эдиле. Атасы Баллиланы Кичибатырны юсюнден жашы Тенгиз (ол жашаудан кетгенди) айтхан эди. Алтынчы мартны эрттенлигинде, танг аласында, эшек арбагъа тёрт ящик малкъар алмала, эки челек къайнатылгъан сары жау, аллай бир да къайнатылгъан къуйрукъ жау жюклеп, атам да, мен да Нальчикге тебирейбиз. Быланы сатып, юйге керек затланы алыргъады умутубуз. Кече  Хасанияда жууукъларыбызда - Геляланы Зашарбекни юйюнде - къалып, эрттенликде базаргъа жетебиз. Ол заманда базар, шёндюча, гитче тюйюл эди. Бусагъатдагъы Марияны эсгертмесинден башлап Затишье къабырлагъа дери созулгъанды. Олсагъат окъуна эки къабартылы тиширыу, бир бирине ал бермей, тюйюшюп, мен алама деп бири, угъай, мен деп бири, жауларыбызны сатып аладыла. Алмаланы юч ящигин оруслу уллайгъан киши сайлайды. Къалгъан кёгетлени сатып кетейик деп тургъаныбызлай, къатыбызгъа бир яникойчу киши жанлайды.

«Малкъарлымыса? Жашчыкъ да сеникимиди?» – деп атамдан сорады. «Хау, Фардыкданма, жаш да меникиди», - деп жууаплайды. «Терк окъуна эшегинги да сат да, ахчачыкъ эт. Кесинг да элинге ашыкъ. Бизни бюгече кёчюрген этерикдиле»,- деп шыбырдап, кетип къалады. Ким биледи, ол къабартылы тиширыула да, бир жукъ эшитип, таулула кетгенден сора къыт келлигин билип, аны ючюн даулашыпмы сермеген болур эдиле толу челек жауланы. Он литр кирген бидон бла чыракъ суу сатып алгъан эдик да, ол рюкзак ичинде эди. Аны сыртыма кийдирип, атам мени юйге ашырады. Кеси уа базарда къалады, ызынгдан жетерме деп. Манга ол заманда онюч жыл болгъанды. Сабийден ангыламай эдим чыракъ сууну неге деп кётюрюп келгеними.

Хасанияны ичи, Герпегежни жаны бла, Аушигерни жолу бла Малкъаргъа келе турама. Къатым бла бир уллу машинала букъу этип озадыла. Бири мени къатымда тохтайды да, андан майор бла полковник чыгъадыла. Биринчи, рюкзагымы, кесими итледен къоруулай келген таягъымы да бир жанына быргъап, мени машинагъа тюртюп миндирип, орусча: «Сен бандитни жашымыса?» - деп сорады. Орусча сёлеше билмегеними кёрген полковник татарча: «Абрекни баласымыса?» – деп къайтарады. «Угъай, атам базарлыкъ этип бошамагъанды да, шахарда къалгъанды. Мени уа юйге жибергенди», – дейме. Элге Фардыкга, Малкъарны башланнган жерине кирип тохтайбыз. Элни ичи да, гумулжукла кибик, машиналадан толуп эди. Анам, сабийден къутулуп, гитче эгешчигим Зухура туугъанлы тёшекден къопмагъан эди. Юйге киргенимлей, кёзюме соруулу къарады. Мен да болушну айтдым. Атам кече юйге келмеди. Анам да, мен да жарсып, не этерге билмей турдукъ. Артдан билгенбиз, ол кече атам Малкъаргъа жетгенди. Алай, солдатла Фардыкга келирге къоймай, кече Азаматланы Цапайны юйюнде тохтагъанды. Тамата къарындашым Къоспартыда бухгалтер болуп ишлей эди да, орусча уста болгъанды. Бизни машиналагъа жюклей тургъанда, атабызны юйге жеталмай къалгъанын солдатха айтады. Ол: «Жолда бара тюбесек, кёргюзтюрсюз да, ала барырбыз», - дейди.

Атабыз а ол заманда: «Бизникиле къайдадыла?» – деп, эки къолун да жайып, Малкъарны Чегет жанында къазауат эте болгъанды. Баллиланы Гергъокъну жюз жылы болгъан къатыны Хосайны машинала тебирегенлей эси аугъанында, кузовда адамла, аны ёлген сунуп, тёгерегине жыйылып, жолда тургъан атамы кёрмей озгъаныбызны башха машиналада адамла айтхан эдиле.  Баккуланы Татаркъан анасы Глашланы Кизика бла.

Атамы Азаматланы Цапайны юйюрю бла бир машинагъа миндиредиле да, бир юйюрнюча Акмолинскеде тюшюредиле. Анда асыры къаты ишлегенден, биринчи жыл окъуна орден бла саугъаланады. Гюзюланы Шамайылны жашы Ахия биз тургъан жерледе юйюрюню жартысын тапханын, бери тебиреп тургъанын атама айтады. Ол, тилеп, аны пропускасына кесин да жаздыртады. Бизге келе, Семипалатинскеде поездден бир такъыйкъагъа тюшеди. Аллах биледи, суу ишми ичерге чыкъгъан болур эди. Эшелондан къалып, аны чабып жеталмагъанын кёргенинде, Ахия атамы хапчукларын перроннга атады. Ол айтханнга кёре, иги кесек ахчасы да бар эди, хапчукларын атханыбызны да кёрген эди. Андан сора атамдан бюгюннге дери хапарыбыз жокъу. Къайда думп болгъанды огъурлу Кичибатыр? Къайсы сары юзмезле жапхандыла аны аякъ ызларын?..

Поделиться: