Тамашалыкъ табийгъаты, ётгюр эмда къонакъбай адамлары

Шауаланы Замуратны жашы  Асхатха тюбедик. Асхат ол жерледе ёмюрю жашагъан адамды. Атасы бла анасы,  къарындашлары да   бу жерлиледиле. Аталары Замурат (жаннетли болсун) сабийлерин  тау этегинде таза таулу адет-къылыкъгъа юйретип, адамлыкъны бек багъалап жашаргъа  юйретгенди. Жашлары Залимхан, Ахмат, Исхакъ (жаннетли болсунла), Асхат, Малик, Хаким,  къызлары Анжела ата-ана насийхаты бла ёсгенле. Иги  бла айтдыргъандыла тукъумну , миллетни да. 

Энди аладан туугъанладан туугъанла  тауда жугъутурлача эркин жюрюйдюле.  Ахмат Къабарты-Малкъар къырал университетни спорт факультетин  бошагъандан сора тренер болуп Терс-Къолда ишлеп тургъанды, ызы бла  ол элде спорт школну таматасы болуп кёп жылланы ишлегенди.  Аны жашы атасыны ызы бла баргъанды, лыжалада  бек гитчелигинден учуп тебирегенди. Къызлары  да ючжыллыкъларында сюелгендиле лыжалагъа, бусагъатда аладан туугъан сабийле кеси жыл санларында кишиге ал бермей учадыла.

Малик кёплени тауда лыжалагъа  биринчи сюегенди. Аны кесин а  къарындашы Ахмат юйретген эди. Маликни эки къызы да бюгюн да таудан тансыкъларын алалмагъандыла, бош заманларында учаргъа бек сюедиле.  Малик да, къызлары да инструкторланы россейли эмда халкъла аралы школун бошагъандыла. Аланы  тыш къыралда лыжалада учаргъа юйретирге эркинлик къагъытлары  барды.

Бюгюн къарындашла  Шауаланы  Залимханны жашы Мухтарны , Исхакъны жашы Азаматны, Ахматны жашы Магомедни атлары жалан республикада угъай, андан тышында да белгилиди. Ала тыш къыраллы эришиулеге къатышып, алчы жерлени бир кишиге ычхындырмагъанлары бла барыбыз да ёхтемленебиз.

Мухтар Россейде  фрирайддан биринчи чемпион болуп, машина къытханды, 2018 жылда Россей Федерацияны Президентини буйругъу бла «За спасение погибших» деген майдал бла саугъаланнганды.   Тау лыжа спортдан Россейни чемпионатларында кюмюш эмда алтын майдалла алгъанды. Дагъыда кёпдюле саугъалары.  2022 жылда КьМР-ни Башчысы  Казбек Коковну буйругъу бла «Къабарты-Малкъар Республиканы сыйлы къутхарыучусу» деген атха тийишли болгъанды.

Исхакъны жашы Азамат  2021-2022 жыллада  РФ-ни  Граждан къоруулау, къыйын болумланы эмда аланы хаталарын кетериу  министерствосуну буйругъу бла  «Адамланы къутхарыр ючюн бирге ишлеу» эмда «Жигерлиги ючюн» майдалла бла саугъаланнганды.

Айтханыбызча, Маликни  тамата къарындашы  Ахмат юйретгенди, къарындашларындан туугъанланы уа Малик юйретгенди. Энди ёсе келгенлени уа Мухтар, Азамат, Магомед юйретедиле. Жетип келген ёсе тургъанны жолгъа сала барады. Бу юйюрде хал ёмюрден да алай келеди.

«Атабыз Замурат  жигит адам болгъанды, кесини заманында кишини аллына жибермегенди лыжала бла учуп. Ол учхан лыжала бюгюн да , къарындашым Маликни прокатындадыла. Къолайлы лыжаладыла. 1939 жылда Ленинград шахарда   «Нива» фабрика  чыгъаргъанды. Ол заманда ишленнген лыжаланы бюгюн да хайырланабыз»,-дейди  Асхат. Аны эки къызы, аладан туугъанла да сюйюп учадыла лыжалада. 

Бюгюнлюкде Залимханны туудугъу Жаболаны Даниял Питер шахарда аскер-спорт университетде тау инструкторгъа окъуй турады. Окъууун бошаса, тийишли жерни аллыкъды Минги тауну тийресинде.

Бюгюнлюкде  Асхат бла Малик  Элбрус элде жашайдыла,  башха жерде тураллыкъ тюйюлбюз дейдиле.  Анжела Нальчикдеди, Хаким а Шалушкада. Хар бирини ариу юйюрю,  туудукълары. Энишгедегиле терк-терк барадыла ата-аналары, энди уа къарындашлары, аладан туугъанла жашагъан  жерлеге. Ала да   таудан лыжала бла  учаргъа бек сюедиле.  Анжеланы къызы Москва шахарда жашайды, Хакимни жашы - Шалушкада. Алай Минги тауну тийресин терк–терк жокълайдыла.

Асхат бла Азау талагъа учаргъа келип тургъан   талай къонакъгъа тюбейбиз. «Мында бир юйреннген башха жерде тураллыкъ тюйюлдю. Манга бир жумуш бла энишге барыргъа тюшсе, ингирде алай ашыгъып къайтама ызыма! Хар кимге да  тургъан жери багъалы кёрюннгени баямды, алай бу жерлени ким да сюерчады. Анданды ма бу адамланы бери келип тургъанлары», - дейди Ахмат.

Бусагъатда андан-мындан келгенле бек  кёпдюле. Бу тийреледе жашагъанла алгъын мал тутхан бла кечиннген эселе, бусагъатда солургъа келгенле бла онг табадыла. Эринмей ишлегеннге иш барды.  Айхай да, къыйынды, хар келгенни ариу кёрюп, ашларын-сууларын татыулу этип, жатхан жерлерин таза, жылы  тутаргъа, дагъыда кёп жумушланы этерге керек болады. Алай  миллетибиз ишлерге бир заманда да эринмегенди.

- Жаланда хычинле ашар ючюн келгенле да бардыла.  Ариу солуп, кёз ачып , жаратып кетген адам дагъыда къайтып-къайтып келеди,  башхаланы да келтиреди. Бизни борчубуз алай келген къонакълагъа уллу кёллю болмай, хар зат бла жалчытыргъады», - дейди Асхат.

Биз ол кюн  Москва шахардан келип, бу тийреде солугъан    къауум  адам бла да ушакъ этебиз. «Он жылдан аслам  бола болур биз бери жол ачханлы. Жылгъа эки-юч кере  келгенибиз да болуучуду. Бу жерлени , ташын, агъачын, адамын да бек сюйгенбиз. Кёплери бла шуёхлукъ жюрютебиз»,- дейди къонакъладан бири.

Шауаланы Мухтаргъа да кёпле ыразы болгъанларын билдиредиле. «Ингир болуп, аны бла тюбеширге  бек ашыгъабыз. Ол бизге къарындашча болуп къалгъанды»,- дейдиле башхала. «Бир-бир адетлеригизни бек жаратабыз, сёз ючюн, юйге адам кирсе, ёрге турургъа кереклисин, стол артына барыбыз да олтургъунчу ашап башларгъа жарамагъанын, уллу –гитче, къарт-жаш аланы мында хар бирине кесича сый-намыс берилгенин, эр киши айтханны тиширыу этерге кереклисин»,- дейдиле ючюнчюлери да.

Бери жай айлада келирге  сюйгенле да кёпдюле. Аланы  дарман хансла, жер кёгетле да тартадыла кеслерине. Аланы жыйып, жашагъан жерлерине элтип, чай этип ичедиле. Бу тийреледе жашагъанлагъа да  сеийр этедиле, тюкенден  чай кырдыкны алып ичгенлерине.

Ол адамла бла ушакъдан сора: «Биз ол ариулукъну, тазалыкъны нек кёрмейбиз, жерибизни тамашалыгъына юйреннгенден болур ол, баям»,-деп сагъыш этгенме.