«Не къыйын кезиуде да таукеллигибизни тас этмедик»

Жарсыугъа, жылдан-жылгъа къартларыбыз аздан-аз бола барадыла. Алайсыз да ол къадар къыйынлыкъны кёрюп иги да жашайдыла. Къартларыбызны асламысы 1917-1930 жыллада туугъанладыла.  Ол жылла  уа къыралыбызгъа эм къыйын  болгъандыла. Уллу Октябрь  социалист  революциядан сора къыралыбыз эс жыялмай кёп заманны тургъанды. Аягъы юсюне бола келгенлей, Уллу Ата журт уруш башланады.

Бизни миллетге уа дагъыда кёчгюнчюлюкню къыйынлыгъы къошулгъанды.  Адамларыбызны иш кёллюлюклерини, чыдамлыкъларыны, таза ниетлиликлерини, огъурлулукъларыны хайырындан сакъланнганды халкъыбыз. Ол киши жеринде да сыйын, адет-тёресин, тилин да  тас этмегенди. Энди ол зорлукъ жылланы эсгергенле алай кёп къалмагъандыла.Тёбен Чегемде жашагъан Мзаланы Зурият аладан бириди.

Ол атамы гитче эгечиди. Аны бла ушакъ этерге бек сюеме. Кёчгюнчюлюкню юсюнден хапар айтса, кёз жашларын тыялмайды. Бирде: «Къой, сормайым, къыйнамайым»,-деп да келеди кёлюме. Алай анычала  айтмасала, халкъыбызны жашаууну ачы да къууанч да кезиулери билинмей къалмазламы? Ол кеси да жюрегинде болгъанны айтыргъа излегенин билеме. «Унутмагъыз халкъыбызны аллай кезиую болгъанын. Ол миллетни тарыхында ёмюрге къалыргъа керекди. Тёлюден-тёлюге айтыгъыз»,-дейди.

Аны эсгериулерин газет окъуучуларыбызгъа ма аны ючюн билдирирге сюеме.

«Малы болмагъан хазна адам жокъ эди. Санын да билмей эдик, асыры кёпден. Алай кёчюрюлген заманда малдан хайыр болмады, къолгъа зат алыргъа къоймагъандыла. Мазанлы машиналагъа жюклеп , Нальчикде темир жол станциягъа элтип къотардыла. Бир кесекден мал-тууар ташыучу  вагонлагъа миндирип, белгисиз жолгъа ашырдыла…

Жолда жарым ай чакълы бир баргъан эдик. Къайры элтгенлерин да билмей эдик. Бир къауумла бизни тенгизге къуярыкъдыла, бирсилери уа, Сибирде тёгюп, миллетни сууукъдан, ачдан къырлыкъдыла дей эдиле. Вагонланы ичлери сууукъ эди. Артыкъда бек къартла , сабийле инжиле эдиле. Кюнюне талай адам ёле эди. Аланы асламысы сабийле эдиле. Аскерчиле вагонлагъа кирип, ёлген бармыды, жокъмуду деп, тинтип чыгъа эдиле. Хайт деген жашла бары да урушда, кёчюрюлгенле уа жаланда къартла, сабийле, тиширыула.    

Жетер жерибизге ма алай жыйылдыкъ. Бир бири бла сёлешген жокъ эди. Энди эшикге чыгъарып, къырыпмы къоярыкъдыла деп, барыбыз да къоркъуп тура эдик. Ма ол болумда тангнга дери турдукъ. Жукълагъан, кёз къысхан болмай. «Къоркъмагъыз да, тюшюгюз! Была сизни юйлерине элтирге келгендиле,- деди биреу, ат арбаланы, жюк машиналаны кёргюзтюп.

  Биз Казахстанны Павлодар областында Степняк деген жерге тюшдюк.

Атабыз, анабыз, тамата эгечим тёрт сабийи бла мен, бир жерге тюшдюк.  Къарындашларым урушда,  бирден  тёрт къарындашым урушдадыла, аланы аталарын бла аналарын а дау жау бла туугъан жерлеринден кёчюрген, къаллай артыкълыкъ эди ол миллетге. Юйюрде 11 сабий бар эдик, айтханымча, тёрт къарындашым урушда, бир къарындашым (гитчебиз) Прохладна тийресинде жылкъы тута эди, ол бизден ажашып, Къазахстанны аулакъларына  кеч келип, эки ай излеп, бизни алай тапхан эди. Тамата эгечлерим  да - юйюрлери, къайынлары бла да бирер жерде.

 Бизни бла болгъан тамата эгечими эри да урушда эди. Ол кезиуде ол да ата юйюне келип, насыпха, бизни бла болгъанды ансы, билмейме аланы къадарлары да къалай боллукъларын?! Бек къыйналгъан эдик. Кюнлени бир кюнюнде гитче къарындашыбыз Аслан бизни табады. Олсагъат мени бла эгечими школгъа ишге салады, бек мадарыулу, жигит жаш болуучу эди. Кеси да ишге киреди да, жашауубуз игиге айлана башлайды. Бусагъатда сау къалгъанларыбыз Аслан бла менме, бир кюн ауазын эшитмей болалмайма, къарт болгъанлыкъгъа, жашау татлыды.
Аслан кюндюз ишлеп, токарь этип алгъан эдиле ишге Асланны, кече сайын эгечлерин излеп, аланы къайдагъыларын табып, ёлюмден къутхаргъан эди .
  Эм алгъа Асланнга ышанып, жууаплы ишлени бермеселе да, артдан аны жигитлигин, хунерлигин, таза кёллюлюгюн, этимли болгъанын  ангылагъанларында, кёчгюнчюлюкню сынагъан миллетни уланы болгъанына да къарамай, ишде бек жууаплы ишлени манга бере башлайдыла. Иш хакъын да барысындан да кёп берип башлайдыла. Андан сора биз да аякъланып башлайбыз. Къарындашларымы ючюсю - Хаждауут, Тебо, Адилгерий  - уруш аулакълада  ёлдюле, Хусей бир отуз жылгъа жууукъ мындан алгъа ауушду, бары да «жилянла» кибик,ариу санлы гиняз жашла.

Эгечлерим да кетдиле бары да, жаннетли болсунла. Гитче къарындашым Асланнга  сен ёлмегин  дей турама. Кесим да туугъан-туудугъуму тёгерегиме жыйып , уллу Аллах хатадан сакъласын деп тилейме. Дунияда тынчлыкъ болсун, бир ана сабийине жилямасын, жарсымасын»..