Нартла журтуну хазналары бюгюннгю суратчыланы ишлеринде

Бу кюнледе Суратлау искусстволаны  А. Л. Ткаченко атлы музейинде «Нартла журтуну хазналары» деген ат бла сурат кёрмюч бардырылады. Аны Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни да маданият министерстволарыны болушлугъу бла регионла аралы маданият эм жарыкъландырыу совети, Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни художникле союзлары къурагъандыла.

Кёрмючню ачылыууна эки республиканы да интеллигенциясы, санат, маданият келечилери, журналистле, устазла, школчула, башха жамауат да келгендиле. Аны КъМР-ни маданият министрини орунбасары Къарчаланы Аминат  ачханды. Ол, келгенлени бу кёрмючню ачылгъаны бла алгъышлап, аны магъанасы бюгюн къалай терен болгъанын чертгенди. «Нарт эпос – битеу да кавказ культураны эсгертмесиди, бизни барыбызны да хазнабызды, – дегенди. – Эртте заманладан башлап, бюгюннге дери художникле аны жигитлерин – нарт батырланы – суратлап келгендиле. Бу кёрмючде Къарачай-Черкесни бла Къабарты-Малкъарны художниклери эрттегили махтаулу эпосубузну къалай кёргенлерин ачыкълагъандыла». 

Республиканы Парламентини депутаты Бечелланы Людмила, кёрмючню энчи магъанасын белгилеп: «Бу бизни тамырыбызды. Биз бюгюн сабийликден эшитген нарт батырларыбызны кёребиз. Тамырларыбызгъа къайтыу – бек уллу ишди. Мында зал не заманда да толу болурун сюеме. Бютюнда жаш адамла келселе игиди, эрттеги тарыхыбызны билирча», – дегенди эм музейге Пушкин карта бла келирге боллугъун да чертгенди. 

КъЧР-ни  илмусуну сыйлы къуллукъчусу Тамбийланы Бурхан Къарачайгъа, Малкъаргъа да бу иш энчи болгъанын – биринчи кере этилгенин белгилегенди: «Бу кёрмюч Нарсанада баргъан, нарт эпосха аталгъан семинарда тамыр алгъанды. Аны башда айтылгъан советни учредители Жабелланы Лидия къурагъан эди. Кёрмюч алда Черкесскде баргъанды, энди Нальчикде ачылады. Сау болсунла халкъыбызны бу уллу хазнасына эсибизни бурдурабыз деп, кёрмючню къурагъанла», – дегенди.
Къабарты-Малкъарны Художникле союзуну председатели Жанна Канукова, кёрмючню къурагъанлагъа ыспас этип: «Мында аламат суратланы асламысы нарт эпосха аталадыла. Ол энчи белгилерча шартды. Хар ким да кесини тамырларын билирге керекди, билип, аланы ызындан келгенлеге ётдюрюрге», – дегенди.

Поэт Табакъсойланы Мухтар сагъынылгъан  совет кёп ишге кёлленнгенин, алай а баш жумушуна къарачай-малкъар халкъ эпосну кенг жайыуну санагъанын айтханды. «Бу кёрмючде художникле нартланы ариу дунияларын суратларгъа итиннгендиле. Нарт эпосну билиу сабийлени адамлыкъгъа юйретиуде бек керекли дерсди», – деп,  бу кёрмючню этерге болушханы ючюн эки республиканы да маданият министерстволарына ыразылыгъын айтханды. 

Советни председатели Къочхарланы-Биттирланы Людмила художниклеге  илхам, иги ишле, къараучулагъа да саулукъ, мамырлыкъ тежегенди эм быллай байрамла бизни халкъларыбызда энтта да кёп болурларын сюйгенин билдиргенди.
Къарар затла уа бар эдиле – къарачай-малкъар жигитлик эпосха аталгъан живопись, графика суратла, къол усталаны  ишлери – жюзден артыкъ чыгъарма. Художниклени къайсы бла да ушакъ этер онг да болгъанды ол кюн кёплеге. 

Тамбийланы Бурхан: «Къарачайдан бу ишлени авторлары бары да келалмагъандыла, КъЧКъУ-ну доценти Хубийланы Ахмат, Къарачай-Черкесни сыйлы художниги Маршенкъулланы Руслан, дагъыда юч жаш художник келгендиле. Мен, художник, алда быллай темагъа сурат ишлемегенме, асламысында акварель бла табийгъатны суратын этгенме. Журтубайланы Махтини бла Будайланы Назирни бир кюн таныгъанма мен. Малкъаргъа аланы бетлери бла къарарча, ма аллай сейир адамла эдиле экиси да. Махти айтып тургъанды, татыуун ангыласагъыз, сиз бу эпосубузну сансыз этип турлукъ тюйюл эдигиз деп. 

Сурат ишлеу санатда тематикагъа кёре жазылгъан сюжет ызны белгилеу бек къыйын ишледен бириди. «Къарашауай бла Гемуда» деген суратны этгенимде, ма бу башха суратлада да Жабелланы Лидия бла Журтубайланы Махтини къыйынлары уллуду. Не кийгендиле нартла? Къаллай сауут жюрютгендиле? Къалай жашау мадар этгендиле? Соруула кёп эдиле. Лидия кеси сабийле ангыларча китап жазгъанды нартланы юслеринден. Анга сурат эт деп тилегенинде, мени хунерим жетерик эсе деп, бир-эки сурат этген эдим. Ары салгъанды аланы. 

Ма алай, Лидияны башламчылыгъы, аны мадарымлыгъы, тынчсызлыгъы бла барыбызны да, жаш художниклени да жыйып, бир бирибиз бла танышдыргъанды, семинар бардырып, нартла жашауу бла шагъырей этгенди. 
Ма бу сиз кёрген кёрмюч алай къуралгъанды, суратланы асламысы ол жыйылыудан сора жазылгъандыла. Быллай ата-бабаладан хапар айтхан кёрмючле бизни маданият байлыгъыбыз тас болмазына себеплик этедиле. Бу ишни башы – нарт эпосубузгъа эс бурулуп башланнганыды», – дегенди. 

Ол кюн музейде Ташлы-Таланы «Ийнар» жыр къаууму нарт жырланы айтханды, Башийланы Фатима къобуз, Мусукаланы Жамиля уа къыл къобуз сокъгъандыла. 
Кёрмюч 12 февральгъа дери ишлерикди.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: