Ана тилни айныууна къайгъырыу барыбызны да борчубузду

Филология илмуланы доктору, профессор Улакъланы Махти   къарачай-малкъар тилни юсюнден жюзден аслам илму ишлени жазгъанды, ол темагъа жоралап он беш китапны да хазырлагъанды. Шёндю уа белгили алимни ана тилни юсюнден оюмун басамалайбыз.

Халкъ бир болса, аны тили да бир болургъа керекди деген оюм барды жамауатда. Къарачайлыла бла малкъарлыла ана тиллерин эки регионда бир кесек башхалыкълары бла жюрютгенлери аны бир мардалы «литература къарачай - малкъар тил» болуруна чырмаулукъ этмейди. Юлгюге, ингилиз тил дунияны кёп къыралларында башха-башха мардалада жюрюйдю, ол сылтау анга «ингилиз тил» болургъа чырмау болмайды.

Къарачай-малкъар тилни диалект башхалыкълары да алай уллу тюйюлдюле. Сёз ючюн, немис тилни аллай энчиликлери бардыла араларында тилманчсыз бир бирни ангыламазча, аны ючюн ол «немис тил» болурун къоймайды.

Саулай жер жюзюнде адам улуну бирлешдирир ючюн, «Эсперанто» деген жалгъан тил окъуна жарашдырылгъан заманла да болгъандыла. Ол умутла миллет тиллени къурутургъа угъай, халкъланы бирикдирир муратда этилгендиле. Халкъны асыл, закий, акъылман адамлары кеслерини деменгили сёзлерин ана тилге жоралагъандыла,  сау дуниягъа айтхылыкъ шайырларыбыз Мечиланы Кязим, Семенланы Сымайыл, Къулийланы Къайсын, Зумакъулланы Танзиля эм ариу назму тизгинлеринде ана тилни махтагъандыла, къубултхандыла, даражасын, сыйын кётюргендиле.

Иги тёрени бюгюннгю жаш интеллигенция да тийишли халда бардырады. Ол сейир тюйюлдю, къарачай-малкъар тил битеу тюрк тиллени ичинде эм эски тилге саналады, тазалыгъы, байлыгъы да аны энчи, бийик даражагъа кётюреди. Бюгюнлюкде биз ана тилибизни айный, ёсе баргъан къырал тиллени санында кёрюрге сюе эсек, аны жарсыуун этерге керекбиз. Сау болсун республиканы жамауат совети Къабарты-Малкъарны къырал тиллерини айныу жолларын тынгылы сюзгени ючюн. Энчи къарачай-малкъар тилни айныууна себеплик этген «Эльбрусоид» фонд. Бюгюнлюкде хар жолдан ана тилибизни проблемалары аны бетлеринде сюзюлген «Заман» газет.

Айтырым, тилерим да неди? Келигиз, кесибизни тёздюрюрге юйренейик. «Тёзген тёш ашар» дегендиле бурунгулула. Къарачайлылагъа хорлатыб а, малкъарлылагъа алдатыб а дегенча керексиз, бу уллу, халкъ ишге келишмеген оюмланы сёгейик. «Къарындаш къарындашы бла кючлю болур» деген нарт сёзню къарачай-малкъаргъа бурайыкъ. Андан келлик, тюшерик игиликлени, ахшылыкъны уа ёсюп келген жаш тёлюге аманат этейик.

Алимле, специалистле, саулайда халкъларына толусунлай къулланнган таулула да, тюз ниетлиликни жоругъун тута, ана тилибизни мындан ары да бирликни жолунда айнытсынла. Излегеннге уа амал кёпдю.