«Сабийге устазны къарамы, ауазыны тауушу окъуна уллу магъананы тутадыла»

Нальчикни бир-бир предметлени терен окъутхан тогъузунчу номерли школуну устазы Ностуланы Сакинат сабийлени орус тилни бла литератураны жашырынлыкъларына тюшюндюрюп келгенли энди къыркъ жыл толады. Ол урунууну ветераныды эмда «Халкъгъа билим бериуню отличниги» деген сыйлы атны жюрютеди.

Былтыр аны юч окъуучусу сагъынылгъан предметден ЕГЭ-де 100 баллагъа тийишли болгъандыла. Андан тышында да, ахыр эки жылны ичинде ол юйретгенле олимпиадада республикада биринчиле болуп, битеуроссей урумда да айырмалы болгъанлары ючюн регионну башчысы Казбек Коков алгъышлагъан эмда премия бла саугъалагъан педагогланы санындады. Биз, анга тюбеп, ишини юсюнден ушакъ бардыргъанбыз.

- Сакинат Тенгизовна, окъуучуларыгъыз Бир къырал экзаменде эм бийик жетишимлени болдургъанлары бла алгъышлай, сизни аны бла байламлы сезимигизни да билирге сюебиз?

- Былтыр школубузну тауусхан юч онбиринчи классны да орус тилден бла литературадан мен окъутханма. Сабийле барысы да окъуугъа-билимге итиннгенле эдиле. Ол аланы кеслерини жетишимлериди деп айталлыкъма.

Сора, билемисиз, жазыу ишлеге бизде, кесибизде, къаралмай, алагъа башха регионланы экспертлери багъа салгъанына да бир жаны бла къарагъанда, ыразыма. Нек дегенде орус тилни кеси миллети бла оруслу болмагъан окъуучу иги билалмайды, сезалмайды деген оюм да жюрюгенди бир кезиуде. Бюгюнлюкде уа экспертле кёредиле бирси миллетлени келечилери да бу предметни иги билалгъанларын.

Эндиге дери мен окъутуп, жюз балл алгъан болмагъан эди, ала бийик кёрюмдюлени кёргюзтюп тургъанлыкъгъа. Алгъын республикада да аз болгъандыла аллайла. 2008 жылда мен чыгъаргъан выпускну ичинде онеки сабий алтын майдал алгъанды. Аланы араларында да жокъ эди жюз балл.

Болсада таулула уа аслам эдиле айырмалыланы санында. Сёз ючюн, Уяналаны Лейла, Улбашланы Азиза – ала экиси да врач усталыкъны алып, бюгюнлюкде жер-жерледе бет жарыкълы ишлейдиле.

2015 жылда уа орус тилден ЕГЭ-де Гемуланы Джамиля 99 балл алгъан эди. Ол эсеп жаланда шахаргъа угъай, саулай регионубузда окъуна ол кезиуде уллу жетишим болгъанды. Джамиля да врач усталыкъны сайлагъанды. Пандемияны кезиуюнде «къызыл тийреде» кёплеге болушлукъ этгенледенди.

- Репетиторгъа жюрюмей, сабий жюз баллны алаллыкъмыды?

- Алаллыкъды. Окъуучу кеси ол жетишимни болдурургъа сюе эсе, устаз да анга бераллыкъ билимини жартысын угъай, саулайын да берсе уа – бютюнда. Сёз ючюн, быйыл 96 балл алгъан Леонина Сотникова, 89 баллгъа жазгъан Жангуразланы Альдина экиси да бир жерге жюрюмегендиле. Эсеплерин а, кёресиз, алаша тюйюлдюле. Ала кесибизден къалгъанды ансы бир кесек кёлюбюз бла хазырлансакъ эди деп да айтхандыла.

Алай эсе да, билесиз, не десек да экзамен - ол сабийге угъай, бизге да уллу къайгъыды. Не иги билип тургъан окъуучунг да абызырап къалыргъа боллукъду.

Бизни, устазланы, борчубуз аланы программагъа тийишлиликде юйретиргеди. Болсада орус тилни темалары бири бири бла жалгъаша, башхасы аны аллындагъын толтура, бегирек ачыкълай барадыла. Аладан бирин оздурсанг а, артда тынч болмайды. Окъуучу ЕГЭ-ни берлигин онбиринчи классда эсине тюшюргенликге, соруула уа ала бешинчи классда озгъан темаладан башланадыла.

Аны себепли педагог да аз-аздан, тынч-тынч хар дерсинде сабийлени эслерине алгъыннгы темаланы жорукъларын тюшюре турса тюздю. Сора алагъа «Сен эталлыкъ тюйюлсе» деген сёзлени бир заманда да эшитдирирге жарамайды. Ол кесини билимине, къарыууна ышанырча этерге керекди. Сабийге устазны къарамы, сёлешген ауазыны тауушу окъуна уллу магъананы тутадыла.

- Сиз иги кесек жылны ичинде орус тилден ЕГЭ-леге къарагъан эксперт болгъанлай келесиз. Тенглешдирип айтханда, озгъан жылда кёрюмдюле къалайдыла дерге боллукъсуз?

- Экзамен – ол сынау болгъанын айтдыкъ. Сабийлени эсеплери аман тюйюлдюле. Сёз ючюн, бийик окъуу юйге документлеринги берир ючюн, шёндю орус тилден 36 балл керек эсе, школубузну алып айтханда уа, эм аз баллыбыз 51 болгъанды. Аны да экеулен алгъандыла, ансы бирсиленикиле иги да бийикдиле.

Болсада бу выпускну ОГЭ бермегенин, ала ЕГЭ-ле къалай бардырылгъанларын билмегенлерин да унутмайыкъ. Аны ючюн а алларында таматала сюелип, къозгъап турсала, бютюнда телефонун биргесине алмагъанланы, ала апчыйдыла. Сабий ол затланы нек этилгенлерин алгъадан билирге, ангыларгъа керекди.

- Ала ОГЭ бермегенлерин сагъыннганыгъыздан ары, жамауат дистанцион халда билим бериуге эрттеден да хазыр эди дегенле бардыла. Ол халда окъутуугъа сизни кёз къарамыгъыз а къалайды?

- Аны хатасы шёндю школланы тауусханлагъа тийгенине ишексизме. Хау, ол устаз ауруса, ишге келалмай къалса дегенча кезиуледе иги да кёрюне болур. Алай эсе да, окъумазгъа, ишлемезге бир амал тапханлай, къайсы бири да аны излерикди.

Айтханым, башланнган класслада окъугъанла алыкъа алдай билмейдиле, абаданла уа техника бла «шуёхдула», сора не эталлыкъса алагъа? Устаз берген дерсни, аны сёзюн бир зат да алышаллыкъ тюйюлдю. Сабий эталмагъанны, ангыламагъанны кёзюнг бла кёрюп, анга кесинг болушханнга жетген жокъду.

- Окъуучу орус тилни дерсине илхамы бла келирча къаллай амалланы хайырланыргъа боллукъду? Бютюнда ол предмет анга къыйын бериле эсе?

- Алагъа мен тамамларгъа къолларындан келирча ишни береме эм алгъа. Алай бла уа, окъуучу кесини билимине ышанырча болады. Устаздан, аны дерсинден да къоркъмайды, буюкъмайды.

Сёз ючюн, литературада мен бир оюмну ачыкълай эсем, сабий аны бла келишмезге болады. Алай эсе уа, анга кесине ёз сагъышларын айтыргъа къояма. Алай бла ала оюмларын ангылатыргъа, бирсилени къатларында жунчумазгъа да юйренедиле.

Билемисиз, ала жаланда бешинчи классда, алыкъа сени къолунга биринчи тюшген кезиулеринде сабийледиле. Артда уа ёсе, уллу бола баргъанлары сайын, аланы къылыкъларына тюшюнюрге да керек болады.

- Сизни окъуучуларыгъыз къырал даражада бардырылгъан олимпиадалагъа да къатышып, Россейде айырмалы оноуланны арасындадыла. Аны уа кесигизни жетишимигизге санаймысыз?

- Аны ючюн деп, энди жыл саны келген атам мени жокълап, саугъа да алып келип, ишинг бла байламлы бетими жерге къаратмадынг дегенинде, сезимими сёз бла айтхан къыйынды. Кертиди, ол жетишим да болур, алай эсе да, белгилегенимча, сабий кеси аны сюймесе, баям, алай боллукъ болмаз.

Регионну башчысы Казбек Коков да былтырдан бери быллай даражалы олимпиадалагъа эс бургъаны ючюн педагогла, окъуучула да ыразыдыла. Алай бла сабийни кёлю ачыла, бютюнда илхамланады.

Айхай да, манга хычыуунду окъучууларым Ботталаны Салима бла Динара Ахмеджанова орус тилден бла адабиятдан аллай жетишимле болдургъанлары. Аланы да республикабызны оноучусу дипломла, премияла бла да саугъалагъанды.

Бюгюнлюкде Настя Воронкова устаз болуп ишлегени, Леонина Сотникова уа педагогика жаны бла орус тилден эмда литературадан окъуугъа киргени да кёлюмю кётюреди. Мен жюз угъай, жаланда он сабийни окъута эсем да, аладан жангыз бири аллай устазым бар эди, ол былай айтып юйретген эди десе, ма ол заманда къыйыным зырафына да кетмей, муратым да толгъаннга санаргъа боллукъма.