«Усталыкъ – ол арымай-талмай ишлеудю, жангы амалланы тюз хайырлана билиудю»

Кужонланы Таукъанны жашы Жанболат,  Долинскде жангы ачылгъан институтда  жаякъ сюек-бет хирургия бёлюмде ишегенден сора да, КъМКъУ-ну медицина факультетинде дерсле береди. Урунуу жолуну биринчи кюнлеринден окъуна кёрген затларын тинтип, илму ишин да жаякъ сюекни хирургиясына жоралагъанды.  Жаш, медицина илмуланы доктору, профессор  Мустафаланы Магометни къолунда юйрене, жетишимле болдура  келеди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

-Жанболат, медицинагъа жолунг къалай бла башланнганды?

- Атам  хирург эди, Россейни кёп жерлеринде ишлегенди. Анам а фельдшерди. Юйде  медицинадан китапла топпа-толудула. Аланы да окъугъанма, ата-анамы ишлеген жерлеринде да бола тургъанма. Башхача айтханда, медицинаны сайларыгъымы эрттеден окъуна билгенме. Алай ары кимни болса айтханына къарап угъай, жюрегим тартып баргъанма.

Алай бла медицина факультетни стоматология бёлюмюне 1993 жылда киргенме. Ючюнчю курсда болгъанымда, аз-аз кюреше башлайым деп, Республикалы  клиника больницаны жаякъ сюек-бет хирургия бёлюмюне ишлерге келгенме.

Бу бёлюмню бизде ачылыууна Мустафаланы Магомет уллу къыйын салгъанды. Ординатурада, аспирантурада да КъМКъУ-да окъугъанма. Магомет Шабазовични башчылыгъында кандидат диссертациямы да къоруулагъанма.

-Биринчи  этген операциянг эсингде болур?

- Болмай а! Шёндю ол манга  бир гитче затчыкъча кёрюннгенликге, ол заманда уа бек къыйын эди. Окъугъан кезиуюмде, ишлеп тебирегенимде да, дежурстволагъа къалып тургъанма. Бир жол кече ортасында эрини жарылып биреу келгенди. Аны тигерге керек эди да, бек жунчугъанма. Адамла бизни  бёлюмге  кёбюсюнде аварияладан сора, тюйюшюп да тюшедиле. Ол тюрлю ишлени сылтауу уа ичгиди.

Тюрлю-тюрлю къыяулары бла, сёз ючюн, эринлери жарылып туугъан балачыкълагъа да къарайбыз. Кёпле флегмона болуп да келедиле.

-Флегмона уа неди, ангылатсанг эди?

- Ол тиш ауруудан башланады. Ирин тишден сюекге, сюекден а жаягъына, тил тюбюне, тамагъыны тёгерегине, боюнуна, андан а кёкюрегине ётеди. Бизде бек къыйын  ауругъанла аладыла.

Флегмона процессни къыйынлыгъына кёре  бирде биреуге этилген операцияланы саны тёртге-бешге жетип къалады. Ол а инсан тишлерине заманында къаратмагъанындан чыгъады. Адамла ма ол затны эслеринде тутсала, кеслерини саулукъларына уллу кёллю болмасала,  аллай бир игиди.

Биз операция этмей, хазна кюн озмайды. Бир кюннге ала бизде онбешге да жетедиле, байрамлада уа андан да кёп болуучудула. Чып тюшгенледен, онкология болгъанладан сора да, айтханымча, къыяулары бла туугъанчыкълагъа къарайбыз.

- Аланы барысына да болушургъа уа бёлюмню къолундан келемиди?

- Хау, алгъын аллай операцияланы биз 99 процентин кесибиз этип тургъанбыз деп таукел айтыргъа боллукъма. Кесигиз билгенликден, Долинскдеги "Синдика" къонакъ юйде да  уллу клиника  ачылгъанды. Анда да хайт деген билимли специалистле  ишлейдиле. Аланы къаллай операцияны да бир тюрлю чурумсуз тамамларгъа къолларындан келеди. Шёндю эринлери, тынгылауукълары жарылып туугъанланы саны  кёпден-кёп бола барады. Биз алагъа тынгылы болушлукъ этерден артха турмайбыз.

Алгъын больницада сабийлеге жерле аз болуп, ата-анала айла бла сакълап турургъа керек бола эдиле. Бирлери уа башха жерлеге барып, операцияны анда этдиргендиле. Долинскдеги институт  ачылгъаны бла уа ол чырмаулукъ да кетерилгенди. Энди ата-анала балаларын кётюрюп, къыйналып, ахча да кёп жоюп, башха шахарлагъа барып айланмайдыла. Операциядан сора уа логопедле, ортодонтла, психологла, башха  специалистле къараргъа  керекдиле. Ала бары да бизде бардыла.

Билемисиз, сабийден иги пациент жокъду. Гитчечикге болушалгъанынгы кёрсенг, жюрегинг жарыйды. Аланы  ыразылыкъдан толу кёзчюклери санга неден да багъалыдыла.

- Долинскде институтда ишлерча кадрла уа жетишемидиле?

- Ол жаны бла бир тюрлю чырмау жокъду. Анда  КъМКъУ-ну стоматология факультетин бошагъанла ишлейдиле. Шёндю окъута тургъан студентлерибиз да бардыла. Анда кадрланы хазырлаугъа уллу эс бурулады. Москваны стоматология медицина университети бла да байламлыкъ жюрютебиз. Анда симпозиумлагъа, семинарлагъа да къатышабыз.

- Сени ишинг пластика хирургиягъа да жууукъ болур?

- Хау, алайды. Бизге бурунларын тюзетирге, эринлерин, къулакъларын тапландырыргъа сюйгенле да келиучюдюле. Институтда аллайлагъа   болушлукъ этген бийик квалификациялы устала ишлейдиле.

Биз восстановительная хирургия бла кюрешебиз дерге боллукъду. Дарманыбыз, оборудованиябыз да тийишлисича бардыла. Саусузлагъа керекли болушлукъ этилир ючюн  институтну  таматасы Магомет Шабазович бла бирге  барыбыз да къайгъырабыз.

- Хирургну ишинде бек башы - усталыкъды. Аны ёсдюрюуню юсюнден не айтыргъа боллукъса?

- Усталыкъ – ол кюнден-кюннге ишлей баргъанынгды, жангы затны тюз хайырлана билиудю. Медицинада бир жерде тохтап къалыргъа жарамайды. Хирург а уруннганлай турургъа керекди. Бу усталыкъда жетишимли болур ючюн, заман, сынау да бек изленедиле. Аны ючюн коллегаларыбыз бардыргъан иш бла да шагъырейленнгенлей, ала бла кенгешгенлей турабыз.

Ишимде сейир затлагъа тюбей, аланы жыйышдырып, тинтип, кандидат диссертациямы жаякъ сюекни бла бетни хирургиясына аны ючюн жоралагъанма. Илму-излем иш бла кюрешмей, анстан врач болгъан манга артыкъ сейир тюйюлдю.

Ишлеп башлагъан кезиуюмде Нарткъалагъа авариягъа тюшген къыйын саусузгъа къараргъа чакъыргъан эдиле. Ары  кече ортасында барыргъа тюшгенди. Аны солууу тыйылып, бетине уллу жарала тюшюп, жаякъ сюеклери да сынып эдиле. Аны кёргенимде, анга болушалмазлыкъ суннганма. Къыйын  болса да, себеплик этген эдик.

Алайды да, ишибиз тынч тюйюл эсе да, кюнден-кюннге юйрене, сынау ала барабыз. Анда уа тамата тёлюню къыйыны уллуду. Биз да аладан алгъаныбызны ызыбыздан келгенлеге берирге борчлубуз. Студентлерими ол халда юйрете, хирург болур ючюн иги кесек къыйналыргъа  тюшеригин да ангылатама. Нек дегенде бизни усталыгъыбыз жангылыууну кечмейди. Аны багъасы асыры уллуду. Адамны жашауу сени къолунгда болгъан кезиуле  жюрегинги къозгъайдыла, халат этерге эркинлигинг болмагъанын сездиртедиле.

Холаланы Марзият. Суратда: Кужонланы Жанболат.
Поделиться: