Инсанланы жарсыуларына – аслам эс

Январьда кючюне кирген федерал законланы асламы социал болушлукъ бла байламлыдыла. Аланы юслеринден бу къысха статьядан билирге боллукъду.

Хакъ

1 январьдан айлыкъны   (МРОТ) эмда инсаннга жашау этерге жетерик ахчаны  эм аз ёлчемлери кёбейтилгендиле. Кючюне кирген законлагъа кёре, къыралда хакъ 16 242 сомдан аз болмазгъа керекди. Алай бла МРОТ 6,3 кереге кёбейтиледи. Аны хайырындан къыралда бюджет сферада ишлеген 3,5 миллион инсаннга хакъ ёсерикди.

Жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемини юсюнден айтханда, ол 14 375 сомда тохташдырылгъанды.

Сабийлеге тёлеуле

17 жылгъа дери сабийле ёсген юйюрлеге эмда сабийден ауругъан тиширыулагъа, ала эсепге ал кезиуде тургъан эселе, этилген тёлеуле бирикдириледиле. Ахча бир низамгъа кёре берилликди.   Тёлеуню тохташдыргъанда уа юйюрню орталыкъ файдасы эсге алынырыкъды:   ол регионда жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчеминден озмазгъа керекди.

Юйюрню орталыкъ файдасы жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчеминден эки кереге  озмай эсе,  юч жылгъа дери сабийге аналыкъ капиталдан тёлеуле тохташдырыргъа онг барды. 

Бу къырал себепликлеге  федерал бюджетде 1,7 триллион сом салыннганды.

Дарманла бла жалчытыу

Къыйын, аз тюбеген, жашаугъа къоркъуулу аурууладан къыйналгъан сабийлени дарманла бла жалчытыу жумушланы «Круг добра» фонд тамамларыкъды. Анга ахча федерал бюджетден берилликди. Алгъын фонд жаланда бир-бир къауумлагъа болушургъа эркин эди, энди уа тизме кенгертилгенди. Алай бла бир жылгъа ауругъан сабийлеге берилген болушлукъ 21 миллиард сомгъа кёбейтиледи. 

Дагъыда сакъатла льготалы дарманланы, медицина кереклени, саулукъгъа хайырлы ашны да электрон сертификатны болушлугъу бла алаллыкъдыла. Аланы тизмесин регионну власть органлары къурайдыла.

Бирикдириу

РФ-ни Пенсия фонду бла Социал страхованияны фонду бирикдиреледиле. Энди льготаланы, тёлеулени бир жерде жарашдырыргъа онг барды. Ведомствола бирикдирилгенден сора, аялгъан ахча социал тёлеулени кёбейтиуге къоратыллыкъды. Битеу бу мадарланы хайырындан  инсанлагъа болушлукъ къысха заманны ичинде берилликди. Аланы алыр ючюн а, фондха келирге, неда МФЦ-ланы онглары бла хайырланыргъа боллукъду.

Налогла

Бирикдирилген налог кийириледи. Ол хар налог тёлеучюге ачылады.  Налогну  хар айны 28-синде тёлерге кереклиси да тохташдырылады. Бу амал бла энчи предпринимательле, организацияла, инсанла да хайырланыргъа боллукъдула. Бу закон налог органлагъа берилген документлени санын къысхартыр мурат бла хазырланнганды.

 Хыйлачыладан сакълау

Фатарланы иелери аланы эркинликлери болмай, журтларында эсепге тургъан адамланы юслеринден шартланы къысха заманны ичинде билирге боллукъдула. Дагъыда жылны аллында  кючюне кирген закон  фатарланы иелерини эркинликлерин кючлейди, сёзге, фатар осуятха кёре жетгенде, аны бла байламлы этилирге боллукъ хыйлачылыкъладан сакъланыргъа онг береди.

 Спорт

Сабийлени спорт аралада бла школлада юйретген тренерлеге устаз деген статус бериледи. Алай бла уа ол  битеу тийишли гарантияла эм эркинликле бла хайырланыргъа боллукъду. Закон сабий-жаш тёлю спортну айнытыугъа бурулупду. 

Социал себеплик

 Мужества орден бла юч кере эмда «За личное мужество» орден бла саугъаланнганлагъа хар ай сайын къошакъ тёлеуле этилликдиле: социал пенсияны ёлчемини 330 проценти тенгли.

 Туберкулёздан бакъгъан медиклеге, учрежденияны иелигине къарамай, социал гарантияла тохташдырылгъандыла. Аланы ишчи кюнлери къысхартыллыкъды, къоркъуулу болумлада уруннганлары ючюн къошакъ солуу берилликди, хакълары да кёбейтилликди.

Волонтёрла къоркъулуу болумланы кетергенде, от тюшюулени ёчюлтгенде, къутхарыу жумушлагъа къатышханда, къаугъалы болумлада ачыгъанлагъа болушханда  кеслери да жаралы болсала, саулукъларына заран салынса,   тёлеуле этилликдиле.

    Сакъат, саулугъуна  кёре чекленнген онгу  болгъан сабий стационаргъа тюшген кезиуде, аны атасы неда анасы биргесине хакъсыз  тураллыкъдыла. Жатар жер бла бирге анга аш-суу да берилликди.  

Ёксюзле эм къарар адамлары болмагъанла, къыралдан алыкъа жашау журт берилмеген эсе, эсепге жер-жерли администрацияда турургъа боллукъдула. Аны хайырындан а ала тюрлю-тюрлю социал тёлеуле алаллыкъдыла. РФ-ни Къырал Думасыны башчысы Вячеслав Володинни айтханына кёре, бу амал бла 219  минг адам хайырланаллыкъдыла.  

Иш излеген, алай халкъны иш бла жалчытыу органлада эсепде турмагъан инсанлагъа башха регионнга кёчгенде болушлукъ этилликди. Алгъын а бу амал бла жаланда официальный халда ишсиз деген статусу болгъан хайырланалгъанды.