«Алагъа бизни болушлугъубуз, ангылауубуз, тёзюмлюлюгюбюз бек керекдиле»

Бюгюнлюкде, битеу дуниядача, бизни республикада  аутизм синдромлары болгъан  сабийчиклеге уллу эс бурулады. Алагъа деп энчи арала ачыладыла.  Нальчикдеги махкемеге таматалыкъны Дикинова Фатимат этеди.  Биз аны бла бу ауруудан къыйналгъанчыкълагъа анда къалай болушханларыны, ала бла къаллай иш бардыргъанларыны юсюнден ушакъ этгенбиз.

-Фатимат Хусейновна, аутизм синдромлары болгъанла бла бу арада  иги кесек замандан бери ишлейдиле. Сен ангылагъандан,  аланы халлары  къаллайды?

-Бек алгъа, аутизмлери болгъанланы энчи даталарын белгилеуню магъаналылыгъын айтырыкъ эдим. Битеу дунияда да ол кюн 2008 жылдан бери белгиленеди. Ахыр он жылны ичинде уа аутист сабийлени юсюнден билдириуле этиледиле, алагъа аталгъан жандауурлукъ акцияла битеу дунияда  да терк-терк къуралып бардырыладыла. Алада бу къауумну энчиликлерини, онгларыны юсюнден айтылады. 

Адамланы аутизмни юсюнден артыкъ кёп хапарлары жокъду. Аллай ауруулары болгъан бир къауумла  артыкъ кёп сёлешмейдиле, башхалары чыртда сёз айтмайдыла, ала акъыллыла, оюмлула,  акъылдан кемле да боладыла, бирлери аслам адам жыйылгъан жерлени  сюймейдиле, башхалары уа  кеслерин  тап жюрютедиле.

-Интернетде окъугъанма, алгъын заманлада аллай ауруудан  къыйналгъанла кёп жокъ эдиле. Ол не сылтау бла байламлыды?

-Хау, бусагъатда битеу дунияда да специалистле  уллу къайгъыдадыла. Ала айтханнга кёре, аутизм 21-чи ёмюрню жайылгъан аурууларындан бирине ушайды. Он жылла бла мындан алгъа андан 10 000 адамдан бири ауруй эди.  Бюгюнлюкде уа хар 70-чи сабийни аутизм синдрому барды. Алагъа  бизни болушлугъубуз, ангылауубуз, тёзюмлюлюгюбюз  бек керекдиле.

-Сизни арада уа аллай балачыкълагъа къаллай себеплик этиледи?

- Бизни ара аутизм диагнозу болгъан сабийлеге дайым да къайгъыргъанлай турабыз. Сынамыбыздан билебиз, аллай балачыкълагъа алгъадан болушлукъ этилсе, аланы халлары  иги жанына тюрленеди. Аны бла бирге  биз аллай къызчыкъланы бла жашчыкъланы  ата-аналарына да эс тапдырабыз. Бу  сабийлеге шуёхла бек керек болгъанларын, алагъа айныргъа, окъургъа,  жашаудан юлюш алыргъа тийишлисин да айтханлай, ангылатханлай турабыз.

-Къалай-алай десек да, бир къауум адамла аллай  балаланы энчи, башхаладан кери тутаргъа тийишлиди, дейдиле. Сен ол оюмгъа къалай къарайса?

-Хау, жарсыугъа, аллайла да бардыла. Адамланы бир къауумлары ангыламайды, жашауда тамбла не боллугъун. Аны себепли къаты жюреклиле бардыла. Аллай къужур оюмла синдромлары болгъан сабийлеге айныргъа амал къоймайдыла. Аланы энчи онгларын билгинчи окъуна школгъа, спорт секциялагъа, башха кружоклагъа да  алыргъа унамай къоядыла. Асламла болгъан жерледе терс къарагъан шартланы да билебиз.

Алай, айта кетерге сюеме, бизни республикада аллай акъылны тутханла, насыпха, кёп тюйюлдюле. Биз а аланы кёз къарамларын тюрлендирирге кюрешебиз, бу сабийлени юсюнден  не къадар кёп адам билирча этерге итинебиз. Аны себепли быйыл  «Биз да бирси адамлачабыз» деген акцияны да бардыргъанбыз.

Аны кезиуюнде билеклерибизге кёк бетли байлау  къысханбыз, ол «жаунну сабийлерини» белгисиди. Акциябызгъа жюзден артыкъ адам келгенди. Аланы араларында  аутизм синдромлары болгъан гитчелени аталары, аналары, ынналары, башха къонакъла да бар эдиле. Аны кезиуюнде аурууну  юсюнден билдириуле юлешебиз.

Кёп болмай а, аллай балачыкълагъа деп,  байрам  къурагъанбыз. Аны кезиуюнде врачла-терапевтле, устазла да  сёлешгендиле. Андан сора уа барыбыз да тышына чыгъып, кёк шарланы учургъанбыз.

-Баям, битеу сагъынылгъан амалла сабийлеге, аланы ата-аналарына да  уллу себеплик эте болурла?

-Сёзсюз. Аллай тюрлю акцияладан сора  асламланы араларында турургъа сюймеген жашчыкъла бла къызчыкъла, кеси тенгшилеге жалгъашыргъа кюрешедиле, ойнаргъа нёгерле излейдиле. Сёлешмегенлени тиллери  ачылады. Ол а барыбызны да къууандыргъан ахшы  шартды.