Жигитни жигитлиги жашап турады

Байсолтанланы Алим – анамы къарындашыды. Мен аны бла бек ёхтемленеме. Алим, жерибизге душман чапханда, уллу батырлыгъын кёргюзтюп, Къабарты-Малкъарда «Совет Союзну Жигити» деген атны биринчи болуп алгъанды, 1942 жылда, 23 октябрьде. Алай бла халкъыбызны намысын бийикге кётюргенди. Халкъыны атын иги бла айтдыргъандан уллу къууанч а жокъду. 1943 жылда 23 сентябрьде уа Алим Балтий тенгизни башында кюйгенди, 23-жыллыгъында...

Халкъыбызны Алимча жашлары дагъыда болгъандыла. Алай 1944 жылдан сора аланы атларын сагъыныргъа да сюймей эдиле. Болсада, халкъ кесини чынтты жашларын унутмайды... Аланы юслеринден жаш тёлюге деп жазылгъан китапла керекдиле. Ала халкъ ёкюллерини, халкъ батырларыны юлгюлеринде юйренмеселе, неден юйренирикдиле? Бу зат мени эсимден аз да кетмейди. Ол себепден, къайда айлансам да, Алимни юсюнден а – бютюнда, не шарт тапсам да, къагъытха тюшюре туруучума. Иш этип, Москвада, Ленинградда да, Алим бла бирге урушханлагъа тюбеп, аланы эсгериулерин жазып алгъанма. Аладан бири Михаил Васильевни хапарыды.  Жигитни жигитлиги аны биргесине ёлюп кетмейди – халкъда жашап турады. Дерс болуп, юйретип, кёллендирип. Бу тизгинлени Мызыланы Таубий 2000 жылда жазгъанды. Ол жыйгъан эсгериуледен бирин басмагъа жарашдырып, газетибизни бюгюннгю номеринде беребиз.

Михаил Васильевни хапарындан

7 августда душман, Таллинге элтген жолланы кесип, Фин заливни жагъасында Курда деген бийиклени алып тохтайды. Хал аманнга кетеди. Фашистле Таллиннге ёшюн урадыла. Хауа уруш къатыдан-къаты барады. Кёкде – фашист самолётла бла, жерде – фашист танк аскерле бла... Бу урушда Сидорин, Ермаков, Калашников деген тенглерибиз да жоюладыла...

19 августда, фашистле Таллиннге кире туруп, лейтенант Васильев кесини звеносу бла болумну билир муратда, кёкге кётюрюледи. Порнадан Таллиннге элтген жолда аякъ басар жер жокъ эди – душман не кючюн да шахаргъа тийишдире эди: машина колоннала, артиллерия, танкла... Генерал Петрухин 71-чи эм 13-чю полкланы истребительлерине, кеч-къарангы болгъунчу, душман жыйышдыргъан кючлеге бир эки-юч чабыуул этерге буюрады.

Ингир алагъа урушха чыгъаргъа деп, самолётладан сегизиси хазыр боладыла. Аллай жумушлагъа терк-терк чыгъыучу полкну командири Романенко кесини къауумун бек уллу фашист колоннаны юсюне элтеди. Фашистлени Таллиннге баргъан жоллары бегитилди, алай дагъыда ала артха къайтмазча, Раллагъа баргъан жолну да кесерге керек эди. Самолётла ючюнчю кере учдула. Фашистле, не артха, не алгъа баралмай тохтадыла. Алай ючюнчю хауа урушда юч самолёт къорады… Самолётла къоннгандан сора, тамата инженер Николаев Романенкогъа болумну айтды: «Байсолтан улуну бла Васильевни самолётлары элек-элек болгъандыла, ала къалай къоналгъанлары сейир окъунады. Алим, шассилерин бошлаялмагъанлай, самолётну фюэеляжына къондургъанды. Самолёт жанып башлагъанда, бензин орун атылырны аллында, Алим кючден секирип тюшгенди. Васильевни самолётун, онг болса, ремонт этерге кюреширбиз. Ючюнчю лётчик – Шишацкий а алыкъа къайтмагъанды».

Романенко, бир кесек тынгылагъандан сора, жарсыды: «Лётчиклерибиз болсала да, учаргъа самолётларыбыз жокъну орунундадыла. Ол юч самолётдан, бир самолёт болса да, жыяргъа кюрешигиз. Ол бизге бусагъатда неден да багъалыды». Полкну тамата инженери Николаев, самолётланы къалгъан-къулгъанлары болгъан жерде айланып, тинтип, тамата техник Фёдоровну чакъырып, ол сыныкъладан Байсолтан улуна бир самолёт жыйышдырыргъа керегин айтды. Юч кюн бла юч кечени кюрешип, Фёдоров, аны механиги бла эки мотористи да, Алим да самолётну жыйдыла. Аны энди сынаргъа керек эди. Алим, аны кеси сынаргъа ыразы болуп, кётюрюлдю. Жерден къарагъанла, самолётну сол къанаты энишге тюшгенин кёрюп, къайгъыгъа къалдыла. Алай Алим, усталыгъы, кючю-къарыуу да болгъан лётчик, самолётну къоркъуусуз къондурду.

Самолётну жангыдан чачып къарадыла... Ол самолёт бла Алим андан сора Ханко деген жарым айрыкамда, Ладогада да урушду. «Совет Союзну Жигити» деген сыйлы атха да ол самолёту бла тийишли болду.

Поделиться: