«Кече-кюн да сахнадан кетмезге ыразыма»

Узун бойлу, субай санлы Ирэна сахнагъа чыкъса, залда олтургъанла ол тепсеп кетгинчи   андан кёзлерин алмайдыла. Аны,  учуп баргъанча, женгил тепсегенине, ариу ышаргъанына къарагъанланы эслеп-эслеринде да болмаз къызгъа ары дери  къалай кёп эмда къаты ишлерге тюшгени.

Жанатайланы Ирэна   «Балкария» къырал фольклор-этнография тепсеу ансамбльни солисткасыды. 17 жылында Ингушетия Республиканы, 23 жылында уа Къабарты-Малкъар Республиканы сыйлы артисткасы болгъанды. Шимал Осетия-Аланияда бардырылгъан «Золотой дуэт» конкурсда хорлагъанды, Москвада Юрий Григорович, Грозныйде уа Махмуд Эсембаев атлы конкурсланы лауреатыды. Къазахстанда миллет адабиятны халкъла аралы конкурсуну Гран-гри саугъасына тийишли болгъанды.

2012 жылда уа «Мисс-КБР» конкурсда республиканы бек чырайлы къызына сайланнганды.  Эки бийик билими барды: юридический эмда хореография жаны бла. Ансамбльде ишлегени бла бирге ол башхаланы да бу искусствогъа юйретеди. Миллет тепсеулени «Кавказны ёхтемлиги» деген  студиясын ачханды. 

Анга тюберге баргъанымда, сексеннге жууукъ жаш бла къыз, терлегенлери да бара, бетлери да къызарып, уллу кюзгюлени аллында  аякъ бюгерге юйрене эдиле. «Быладан сора гитчерекле келликдиле. Ыйыкъда беш кюнню ма ол халда ишлейбиз»,-дейди Ирэна.

-Сен кесинг а тепсеп къачан башлагъанса?

-Мен жырлай, тепсей да билген юйюрде ёсгенме. Атам Жанатайланы Салих «Балкария» ансамбльде ол къуралгъан кюнден жырлагъанды. Билемисе, мен  ансамбль бла  бир жыл туугъанма. Аны бла бек ёхтемленеме. Атамы ишлеген жерине барып, тепсеучюлени жарауларына къарап турургъа бек сюйгенме. Анабыз бла коллективни концертлерине да барып тургъанбыз. Адамланы асламысы усталыкъны 18 жылларында сайлай эселе, мен сегиз жылымда билген эдим тепсеу мени жашауум боллугъун.

-Сен кёп тыш къыраллада болгъанса, бизни тепсеулеге къалай къарайдыла?

–Жаланда бир юлгю келтирсем да, тамам сунама: Испанияда бла Францияда биз фестивальлагъа къатышханбыз да, алада бизни бек кючлюлеге санагъандыла. Аладан саугъала бла алай кёлленип къайтхан эдик!

Башха къыраллада да бизни тепсеулерибизге бла кийимлерибизге къарагъанла тамашагъа къаладыла. Аланы къууаннганлары, тохтаусуз къарс ургъанлары бизге кёпге дери къанат битдиргенлей турады.

-Студияны ачар акъылгъа уа къалай келгенсе?

-Мени тепсеуде сынауум уллуду, аны тунчукъдуруп къоймай, башхалагъа да бериуню тюзге санагъанма. Бек алгъа гитче сабийлени алгъанма. Аланы фахмулулукъларын, тепсеуге алланнганларын кёрюп, кёлюм кётюрюледи да, кесими студиямы къураргъа къаст этеме.

-Анга ненча жыллыкъланы аласа?

-Тёрт жылдан башлап. Аллай тамата къауумгъа 57-жыллыкъ тиширыу юч къызы бла жюрюйдю. Биринчи келгенинде, ол: «Мен агъач кибикме, тепсерге хазна юйреталмазса»,- деген эди. «Айыуну окъуна юйретгендиле аякъ мешинада жюрюрге…», деп, аны бла ишлеп башлагъан эдим. Бусагъатда профессионалча тепсейди.

Бери къулакълары эшитмеген, сёлешалмагъан къызчыкъ жюрюйдю. Ол полну тепгени эмда мени кёз къарамым бла юйреннгенди. Башхаладан иги да алгъа бармай эсе, артха къалмайды. Манга кёпле сёлешедиле сабийибиз бла энчи ишлесенг а деп, алай мени сайлама къауумларым жокъдула.

-Сен - юйдегили, сабийли тиширыу  ансамбльде ишлейсе, башхаланы да юйретесе. Заман къайдан табаса?

-Ауурлугъум болгъанда, жети айгъа дери мен тепсегеними къоймагъанма. Къызчыкъ туууп, эки ыйыкъдан а жангыдан башлагъанма. Аны айтханым, кече-кюн да сахнадан кетмезге ыразыма. Тепсеусюз ауругъан этеме. Суткада жыйырма тёрт сагъат манга азлыкъ этеди. Эрттенликден «Балкарияда», андан сора сегиз сагъатха дери мында. Бирде адамла асыры кёпден, бери келгенлени алыуну бир ауукъ заманнга тохтатама.

Алай сабийим бла да кёбюрек турургъа сюеме. Анда уа манга атам, эгечлерим, баш ием да бек болушадыла. Дагъыда мен болмагъан кезиуде «Балкария» ансамбльден эки къыз  жангы келгенлени тепсерге юйретедиле. Алай бла ыйыкъгъа бир-эки кюн къызчыкъ бла турургъа онг чыгъады.

-«Кавказны ёхтемлиги» конкурслагъа къатышамыды?

-Сёзсюз. Эки жыл мындан алгъа республикада бардырылгъан «Я талант» конкурсха къатышып, биринчи жерге тийишли болгъан эдик. Андан сора, профессионал ансамбль бу конкурсха нек къатышады деп, кёлкъалды этгенле да болгъандыла. Мен а ёхтемлене эдим бизге алай уллу багъа бичгенлерине.

Дагъыда республикада, Нальчикде болгъан тюрлю-тюрлю концерт программалагъа къатышыргъа чакъырадыла. Июльда уа Грузиягъа барлыкъбыз. Ары биринчи къауумну элтирге деп турама. Анда да конкурс боллукъду.

Эбизе тепсеулеге мени сейирим уллуду. Грузиягъа барып да юйреннгенме. Мастер–классла да бардыргъан эдик. Ала мени къауумум бла ишлегендиле, мен а, аланы ансамбли бла.

-Кимге да жашырынлыкъ тюйюлдю, чыгъармачы коллективде зарлыкъ бек жюрюйдю. Санга сукъланнганла да кёп болмай амалы жокъду.

- Тиширыу коллективде аз тюрлю болмайды. Бир бирге, ол санда манга да, зарланнганла, сукъланнганла да болурла. Алай мен бу муратыма оналты жылымдан келгенме. Атам ансамбльде жырлагъанлыкъгъа, мени анда тепсерим ючюн жукъ да этмегенди. Жаланда арымай-талмай ишлегеним бла жетгенме неге да. Мен кеси къыйынлары бла жашагъанланы багъалы кёреме.