Къышда къарда - бузда жыгъылмазча аякъ кийим керекди

Къышда аякълары учхалап жыгъылгъанла аз тюйюлдюле.  Жолда бара тургъанлай, аз да эсинг башха затха бёлюнсе, тёгерегинге-башынга, бютюнда аякъ тюбюнге къарамасанг, абынаса. Жылны узунуна травмпунктлагъа баргъанла аз тюйюлдюле, алай къышда аланы саны кёбейди.  Кесибизни сакълар амалланы юслеринден Республикалы клиника больницаны травма бёлюмюню травматологу Хадис Тлепшев бла ушакъ этгенбиз.

-Бузкъаудан, жолланы учхалауукълугъу жыгъылыргъа къоркъуу чыгъарады.  Аллай болумда къышда жоллада ачымаз ючюн адам кесин къалай сакъларгъа боллукъду?

- Учхалагъан, жыгъылгъан да этерге, «гипсге бёленип» эс жыйгъан да къыйын иш тюйюлдю. Бек къыйыны жыгъылмай аягъы юсюнде турууду. Бек башы - тап аякъ кийимни, табанлары болмагъан, бузда учмазча хырлы олтанлары болгъан аякъ кийимни сайлай билиудю. Чурукъланы тюплерине Аны олтанларына изолентаны, лейкопластырьлени жабышдырыргъа да боллукъду. Узун затланы да киймегиз, ызыгъыздан келгенле аланы этеклерин басаргъа боллукъдула. Узун саплары болгъан сумкаланы да жюрютмегиз. Ала ауурлукъну арасын бузадыла эм сюйгенигизча айланыргъа, бурулургъа чырмаулукъ этедиле.

Къолларыгъызны хуржунларыгъызгъа сугъуп да жюрюмегиз. Андан эсе, аланы кенгирек тутуп атлагъыз. Ол ауурлукъну саныгъызгъа тенглешдиреди. Жолну жаны бла барыргъа кюрешигиз, алайы артыкъ учхалауукъ болмайды.

-Къайсы сюекле бегирек къарыусуздула?

-Жингирикден буууннга дери баргъан сюек бек къарыусузду. Ол себепден жыгъылгъанда жерге инбашыгъызны тийдирирге, неда жаныгъыздан тюшерге кюрешигиз, учхалауукъ халда. Ол аз ачытырыкъды. Жыгъылдыгъыз эсе, аягъы юсюгюзге терк турургъа жарамайды. Башыгъызны кётюрюгюз, аякъларыгъызны, къолларыгъызны къымылдатыгъыз. Шаугют урулса - жарасыз заран тюшеди адамны этине, органларына.

- Жарасыз заранны шартлары къаллайладыла?

- Заран тюшгенлей ачыйды, тийгенде артыкъда бек сезиледи, къан юйюшгени неда кёпгени билинеди. Къымылдауда чек болмайды. Ол заранны сыннгандан башхалыгъыды.   Багъыу амалла: шаугютню ичинде къан юйюшюуню тыяр ючюн, бир - эки кюнню сууукъ мадарла этиледиле. Дагъыда  ачыгъан жерге тепдирмей тутарыкъ байлау (эластичный бинт) этигиз. Заран тюшген бутну, къолну бийигирекде тутарча, алай бла къан юйюшмезча мадарла  къурагъыз. Жылытырча дарманланы жагъыу  къан юйюшгенни кетереди эки-юч кюннге.

Къол, бут, башха сан орунундан чыкъса - сюеклени жиклери бир бирден айырылсала, бир жанына тепселе, анга къол, бут, бармакъ чыкъды дейдиле. Чыкъгъан толу да болады-сюеклени жиклери бир бирге тиймеселе, неда жарты чыкъгъан деп болады – сюеклени жиклери жерлеринден тебип, айырылмай къалсала. Аны шартлары: къол, бут терс жанларына бурулуп боладыла, не аз тепгенде да, бек ачыйдыла. Багъыу амалла: былай болур дегенни шарт тохташдырыр ючюн, рентген этедиле. Андан ары чыкъгъанны жерине саладыла, ол ишни жаланда врач этерикди.

- Ачыгъандан  сора чыкъгъан да болады да?

- Чыкъгъанны жерине салыу биринчи сагъатланы ичинде бардырылса игиди, ол кезиуде адам ачымайды.Чыкъгъандан сора  тёрт-беш кюн озса, бек къыйын болады аны орунуна салгъан. Юч ыйыкъ озса уа, жаланда операция этип салыргъа боллукъду орунуна чыкъгъан къолну, бутну, бармакъны. Сан жерине салыннгандан сора контроль снимок этиледи, андан сора жети-он кюн озса, тепдирмезча байлау саладыла.

Саусузну аякъланыууну кёрюмдюсю  заранны ауурлугъуна, тынчлыгъына кёре болады.  Сингирле кюч бла къымылдагъанда созуладыла. Ол кезиуде шаугютле, сингирле ачыйдыла, кёбедиле, ахырында къаралыргъа боллукъдула.

Багъыу амалла: сууукълукъ, къаты байлау, терслендирмезлик эм ачыгъанын кетерлик дарманланы (диклофенак-гель, индовазин, проксевазин, индометацин, фастум-гель эм башхаланы) сюртюу. Аланы ачыгъан жерлеге сутканы ичинде 2-3 кере сюртедиле, багъыу кезиую он кюндю.

Эсигизде болсун: бир-бирде сингирлени юзюлгенлерин созулгъан сунуп да къоядыла. Диагнозну шарт тохташдырыр ючюн, травматолог-ортопедге кёргюзтюгюз. Сау болурну кезиую бир-эки ыйыкъды.

- Шукур, асламысында ачыгъан бла чекленип къалады иш. Алай  къышда жыгъылып сюеклерин сындыргъанла да аз тюйюлдюле.

- Санны сюеклеринден бири не экиси эм андан да кёбю сыннганда, жыгъылгъанда сынылгъан таууш этеди, бек ачыйды, сыннган жерде тери (ачыкъ болмаса) мермер таш бетли болады, кёбеди, сыннган къол, бут абери сезмейдиле. Аны багъар ючюн, сыннган сюекни тепмезча къаты байлайдыла, буз саладыла, врачха кёргюзтедиле, медицина учреждениялада гипс бла байлайдыла. Бут сынса, сыннган сюекни бирге тап келишдирир ючюн, тартып орнатадыла. 

Терк сау этер ючюн, гимнастика, массаж эм физиотерапия эт деп буюрадыла.Юч - беш ыйыкъны ичинде сыннганла бир бирге жалгъашадыла, сора гипс байлауну кетередиле. Сыннган къолла - алты ыйыкъдан, бутла уа алты айдан, бек кёпге созулса уа, бир жылдан сау боладыла.

Энтта да эсигизге салама: аякъ кийим тап болургъа керекди, бийик табанлы чурукъланы жаз башына дери унутугъуз. Андан сора да, жолда жайдача терк учуп бармагъыз, учхалауукъ жерледе жыгъылыргъа къоркъуу уллу болгъаны ючюн.

 

 

Байсыланы Марзият.
Поделиться: