Сабийлени уа не терсликлери барды?

«Бизни юйде сабий барды, алай  аппабыз, баш ием да тютюнню бирин бошаргъа экинчисин къабындырадыла. Мен, анача, балагъа бек къайгъырама. Болсада айтып ангылаталмайма алагъа тютюн ичгенден эсе ичмегеннге аны хаталыгъын. Ким биледи, бу  затны юсюнден врач айтханны окъусала, къояр эселе уа осал къылыкъларын».  

                                Алийланы Сакинат.

Сакинатны тилегин толтура, биз Хасания элни амбулаториясында эмда Нальчикде  Ара поликлиникада ишлеген педиатр Элионора Сейтаблаевагъа  тюбегенбиз. Сабийни къатында тютюн ичиуню заранлыгъыны юсюнден ол былай айтханды:

-Дуниягъа жаратылгъан сабий бла бирге юйюрге  ахшы умутла, къууанч киредиле. Атасы, анасы, жууукъ-ахлу да анга энчи эс бурадыла, сууукъ ётер, отоуда хауа ауур болур къыйналыр деп жарсыйдыла. Ол тюздю. Нек дегенде туугъан кюнюнден башлап жыйырма сегиз кюню толгъунчу, къагъанакъгъа бек сакъ болургъа керекди.

Алай бир-бирле сабийни саулугъуна хата келтирирге боллукъ затланы толу билмейдиле. Сёз ючюн, атадан бла анадан бири тютюн иче эсе, ала бла бир отоуда тургъанлагъа  аны хатасы жетмей къалмайды. Къагъанакъгъа уа бютюнда бек.

Тютюнде болгъан никотин эм башха заранлы затла сабийни  чархына жаланда ала солугъан хауа бла тюшюп къалмайдыла. Англияда быллай шартла басмаланнгандыла: аналары тютюн  ичгенлерини хатасындан бир минг бла жарым  къагъанакъ юч айлары толгъунчу ёлгендиле. Башхача айтханда, бала болгъан отоуда абаданладан бири тютюн иче эсе, аны къагъанакъ кеси ичгенчады. Анга алимле бардыргъан тинтиуле да шагъатлыкъ этедиле.

Аталары неда аналары тютюн ичген балалада рак ауруу кёп тюбейди. Ол аман ийисден толу отоуда тургъанланы тынчлыкълары  болмайды, ала  ёшюнню къыйналып аладыла, ёсюулери тохтайды, ёпке тамырларына терк окъуна сууукъ ётюп, бек жунчуйдула.

Тютюнню  ууу къагъанакъгъа анасыны сютю бла бирге сингерге да боллукъду. Сабий табаргъа мурат этген эм гитче сабийи болгъан тиширыулагъа тютюн ичерге жарамагъанын врачла бек  къаты эсгередиле. Алай,  жарсыугъа, бир-бирле, терс болгъанларын да биле тургъанлай, осал къылыкъларын къоймайдыла. Алай бла, аланы саулукъларына уллу хата келтиредиле.

 Тютюнню букъусунда сегиз жюзге жууукъ заранлы зат барды. Ала ёшюн берген ананы сютюне къошулсала, аны  татыуун бузадыла, бир-бирде уа тиширыуланы сютлери къуруп окъуна къалады. Аллай сютню ичген къагъанакъгъа уа  тюрлю-тюрлю  аллергия ауруула тиедиле. Ол, къарны ауруп да, бек къыйналады.

 Тютюн ичген тиширыуну сютю аны баласына жарашмай, ала  жюреклери тохтап къалгъанча болуп, чегилери бегитилип, къарынчыкълары кёбюп къыйналадыла. Къагъанакъ ол халгъа жетсе, отоугъа таза хауа жиберирге, анасы да тютюнню ахырысы бла да къояргъа керекди.

Бир-бир балачыкъла уа тютюннге юйренчек болуп къаладыла. Никотин наркотиклени санына киргени белгилиди.  Аланы аналары бир кесек заманны ауузларына сигарет алмай турсала, сабийлери  къылыкъ этип, ёшюн алыргъа унамай, жукълаялмай, ары бла бери бурулуп, дыгалас этип башлайдыла.

Мен аны себепли  къагъанакълары болгъан аналагъа бла аталагъа былай айтыргъа сюеме:  сабийигиз саулукълу болурун, тап айнырын сюе эсегиз, осал къылыгъыгъызны  арталлыда къоюгъуз. Бир тюрлю терслиги, гюняхы болмагъан къагъанакъны керексиз жерде къыйнамагъыз.