Аурууланы башларын юзген - сарымсах

Къыш келгенлей, мычымай, ызындан грипп да жетди. Андан къутулургъа болушхан амалладан бири сарымсахды. Аны юсюнден экинчи номерли поликлиниканы терапевти Чеченланы Аминат айтады.

-Сарымсах сууукъдан  чыкъгъан эм грипп аурууладан профилактиканы бек иги  дарманларындан бирлерине  саналады. Чий сарымсах ёпкеледе рак  аурууну къоркъууун кёп къалмай  эки  кереге  азайтады. Бу битимни Къытайда  халкъ медицинаны баш дарманына санайдыла, ол себепден а  багъыуда сарымсахны бек уллу къыйматы болгъанына ышандырыргъа бошдан кюрешмейдиле. Дуния медицина сарымсах бла байламлы  тинтиулеге  уллу эс бурады. Нек дегенде ол базыкъ чегиде, аш орунда, къууукъда безде, бауурда эм ёпкеледе рак ауруудан багъыуда  бек иги болушханы  эрттеден бери  да белгилиди. Ол жаны бла тинтиу ишле бардырылгъанларына дайым да уллу магъана  бериледи.

Алимле  ёпкелеринде рак  ауруулары  болгъан 1,5  минг адамны  эм 4,5 минг саулукълу адамны къатышдырып  тинтиуле бардыргъандыла. Аны кезиуюнде ачыкъланнганыча, сарымсахны  чийлей ыйыкъны ичинде эки кере ашап тургъан адамны ёпкелеринде рак ауруу чыгъар деген къоркъуу 44 процентге  аз тюбегенди.

Алай арталлыда сейир этдирген быллай шарт да белгили  болгъанды: тютюнчюледе окъуна  сарымсах рак аурууну къоркъууун 30 процентге азайтады. Алай чертирге тийишлиди: тютюнню кёп ичгенле, бу шартлагъа ышанып, хош кёллю арталлыда  болмагъыз: тинтиуле дагъыда кёргюзтгенлерича, рак аурууладан къоркъуу тютюнчюледе тютюн ичмегенледен эсе 10-25 кереге кёп чыгъады. Битеу алып къарагъанда, ол къоркъуу 30 процентге  аз болгъаны игиди, алай   тютюнню хатасындан ёпкелеринде рак ауруула чыкъгъанла  эм ёлгенле тютюнню букъулатмагъанладан эсе иги да  кёпдюле.

Медикле айтханнга кёре, сарымсах ракны айныууна  чырмау этеди: канцерогенлени ишлеулерин бузады, мутацияладан сакълайды, огъурсуз клеткаланы ёсюулерине чырмау этеди, аны къой, аланы ёлюулерине (апоптоз) себеп болады. Ол тюрлю ууакъ затла  барысы да  илму лабораториялада тири  тинтиледиле. Сарымсахны  башда   айтылгъан къыйматлы энчиликлерин сераны  (кукуртну)  къошулуулары жалчытадыла (сарымсахны  ийиси аланы  болушлукълары бла къуралады), сарымсахны адам рационуна дайым къошаргъа  керекди, аны ийиси болгъанына да къарамай: сера  (кукурт) жокъ эсе, сарымсахны  дарманлыгъы да жокъду.

 Тинтиуле кёргюзтгенича, сарымсахны хар кюн ашаргъа керек тюйюлдю, ыйыкъны ичинде эки кере  хайырлансагъыз да болады. Баям, адамланы  кёбюсюню  жашау халлары аллай онг бередиле. Аузугъузну сарымсахха кюйдюрмегиз: 2-4 тишни ууакъ туурап неда эзип, тюрлю-тюрлю ашарыкълагъа  къошуп ашагъыз. Алай этсегиз, ийис да азыракъ болады, дарман  кючю уа кетмейди. Аны бла бирге  уа ашарыкълада жаула адамны чархына сарымсахны иги сингдиредиле.

Андан сора да, сарымсах тишлени 10-12 минутну ичинде арытылгъанлай къоя туругъуз. Ол заманда сераны (кукуртну) къошулуулары  ферментлени хайырларындан бютюн тириле боладыла, чий сарымсах биширилгенден эсе къайда  хайырлыды. Алай биширилгенден да къачмагъыз, ол да  сизни саулугъугъузгъа  хайыр берликди.