Битеу бёлюмлени болумлары тынгылы ачыкъланнгандыла, борчла салыннгандыла

КъМР-ни Башчысы Казбек Коков республиканы Парламентини кезиуден алгъа бардырылгъан жыйылыуунда Къабарты-Малкъарны 2022 жылда социал-экономикасыны болумуну эмда келир кезиуге  борчланы юслеринден доклад бла сёлешгенди.

Кенгешни Парламентни оноучусу Татьяна Егорова бардыргъанды. Аны ишине сенатор Улбашланы Мухарбий, Къырал Думаны депутаты Геккиланы Заур, федерал инспектор Тимур Макоев, Правительствону Председатели Мусукланы Алий, КъМР-ни Башчысыны Администрациясыны таматасы Мухамед Кодзоков, республиканы прокурору Николай Хабаров, Адамны эркинликлери жаны бла уполномоченный Зумакъулланы Борис, министрле, жер-жери власть органланы келечилери эм башхала къатышхандыла.

Мобилизация

Сёзюню аллында Казбек Валерьевич бюгюнлюкде дунияда эмда Россейни тёгерегинде болгъан къужур ишлени юслеринден айтханды. Украина Россейге къажау тургъаны къыралны социал-экономикасыны айныуун тыйгъанын,  Донбассны мамыр халкъына зорлукъ сынатып, бир тюрлю терсликлери болмагъан адамла къырылгъанларын чертгенди.
 
- Болсада халкъ сайлауун этгенди. Референдум бардырып, Россейге къайтыргъа сюйгенин айтханды. Алай ол да тыймайды бизге къажау тургъан кючлени. Бюгюнлюкде Донецк, Луганск республикалада, Запорожье эм Херсон областьлада энчи аскер хазырлыкъны низамы кийирилгенди, - дегенди республиканы оноучусу.

Казбек Валерьевич мобилизация къуралыулу бардырылгъанын айтып, аны хазырлагъанлагъа энчи уа аскерчи борчларын толтургъан жашлагъа бла аланы юйюрлерине ыразылыгъын билдиргенди. «Бюгюнлюкде аскерчи борчун толтургъан хар инсан бла да ёхтемленебиз. Жамауат да бу къыйын кезиуде туугъан журтубузгъа себеплик этгени артыкъда къууандырады», - деп къошханды.

Экономика

Ызы бла быйыл республиканы экономикасында, социальный сферада бардырылгъан жумушланы эсеплери  белгили этилгендиле. Жыл къыйын болгъанына да къарамай, экономикада алгъа атламла болгъандыла. Анга уа быллай тарихле шагъатлыкъ этедиле: озгъан  9 айны ичинде промышленный индекс 104 процентге, эл мюлк производство уа 108 процентге жетгенди (былтырны бу кезиую бла тенглешдиргенде). Къурулушда тамамланнган жумушла 108,3 процентден асламдыла. Жылны аллындан бери 367,9 минг квадрат метр жашау журт ишлетилгенди. Асламлы капиталгъа инвестицияла 18 миллиард сомдан озгъандыла.

Ёсюу туризмде, розница сатыу-алыуда, хакъ тёленнген жумушланы тамамлауда да барды. Сёзге розница сатыу-алыуну ёлчеми 165,5 миллиард сом болгъанды. Ол а былтырны 111,2 проценти тенглиди. «Бу тарихле экономика жеринде турмагъанына, адамланы товарланы сатып алыргъа онглары болгъанына шагъатлыкъ этеди», - дегенди республиканы оноучусу.

Сёз айлыкъны юсюнден да баргъанды. Бюгюнлюкде орталыкъ хакъ 33 205 сомду, алай аны жылны ахырына дери 35 минг сомгъа дери жетдирирге белгиленеди. Шёндюгю къытлыкъгъа къарамай, къырал кесини жууаплылыгъына алгъан битеу социал жумушла толтуруладыла.

100-жыллыкъ

Быйыл а Къабарты-Малкъаргъа артыкъда магъаналы болгъанды – биз республиканы 100-жыллыгъын белгилегенбиз.  Казбек Коков бу байрам жамауатны бирлигини, республикада жашагъан халкъланы араларында шуёхлукъну белгиси болгъанын чертгенди. Ол байрам жумушланы къурагъанлагъа, алагъа къатышханлагъа ыразылыгъын билдиргенди. Республиканы байрамына аталып Кремльде болгъан къууанчлы жыйылыугъа къыралны оноучусу Владимир Путин келип, алгъыш сёз айтханын, республиканы айныууна иги багъа бергенин да эсгертгенди.

Чыгъарылгъан продукцияны ёлчеми 

Докладда Правительствогъа, жер-жерли власть органлагъа буйрукъла да берилгендиле эмда келир кезиуге муратла салыннгандыла. Казбек Коков билдиргенича, жылны аллындан бери озгъан 9 айны ичинде республиканы кесинде чыгъарылгъан продукцияны ёлчеми (ВРП)  103,8 процент болгъанды - 242  миллиард сомгъа жетерикди.  Алай 2025 жылгъа ВРП 334 миллиард сомгъа дери кёбейтилирге тийишлиди.

- Алай болур ючюн а битеу онгларыбыз бардыла. Бек алгъа уа промышленностьну ишин жангыртыргъа керекди: анда шёндюгю излемлеге келишген, бийик технологиялы производство къурап. Тыш къыраллы продукцияны кеси товарла бла алышындырыу программа предпринимательлеге, эл мюлк бла кюрешгенлеге уллу онгла береди, аны бла хайырланмай къалыргъа эркин тюйюлбюз, - деп белгилегенди докладчы.

Тырныуузда магъдан чыгъарыуну жангыртыу жумушланы болжалдан таймай бардырыргъа, женгил промышленностьну кенгертирге, къумач согъуу бла бирге фурнитура чыгъарыу предприятияланы да сингдирирге кереклисине эс бурулгъанды. Бюгюнлюкде уа республиканы женгил промышленностуну предприятияларында 12 минг адамгъа ишчи жерле къуралгъандыла.

Эл мюлк

Докладда Казбек Валерьевич эл мюлкню айнытыугъа энчи эс бургъанды. Кёгетлени бла наныкъланы ёсдюрюуде бла жарашдырыуда КъМР къыралда алчы жерде болгъанын ыразылыкъда айтханды.

- Жылны ахырына дери эл мюлк бла кюрешгенле 550 минг тонна кёгет жыярыкълары белгиленеди. Алай 2025 жылгъа уа аны 600 минг тоннагъа дери жетдирирге керекбиз. Тирликни сакъларча шёндюгю излемлеге келишген жер ишлене тургъаны белгилиди. Битеу да бирге уа шёндю 270 минг тонна продукцияны сакъларгъа онгла къуралгъандыла. Бу жумушланы андан ары айнытыргъа керекди, - дегенди ол эмда малчылыкъны, сют жарашдырыуну да тирилтирге буйрукъла бергенди.

Быйыл жамауат аслам жыйылгъан жерлени, скверлени къураугъа эс бурулгъан эсе, келир кезиуде уа эллени бла шахарланы сыфатларын игилендириу, айбатландырыу мадарла толтуруллукъдула. Сёзге, бюгюнлюкде 6 элни жангыртыу жумушлагъа 644 миллион сом бёлюннгенди, ол санда суу бла жалчытыу жумушлагъа да.  

Буйрукъла

Докладда миллет проектлени жашауда бардырыугъа, ала келтирген хайыргъа энчи эс бурулгъанды. Правительствогъа къурулушда, жашау журт-коммунал мюлкде, социальный сферала, билим бериуде, саулукъ сакълауда, культурада, къыралгъа башчылыкъ этиуде, финансланы жюрютюуде, инвестицияланы кёбейтиуде буйрукъла берилгендиле.

Сёзюню ахырында Казбек Коков республикада иш кёллю, хунерли адамла кёп болгъанларын чертгенди. Ол жамауатны биригирге, республиканы, Россейни саулай да айнытыуда къадалып кюреширге чакъыргъанды.
Парламентни жыйылыуу «КъМР-ни 2022 жылда социал-экономикасын айнытыуну болуму эм 2023 жылгъа бла  жууукъ кезиуге борчла» доклад бла байламлы бегимни къабыл кёрюу бла бошалгъанды.