Сугъарыу – къыйматлы амалладан бири

Къабарты-Малкъарда кючлю тау черекле табийгъат байлыкъгъа саналгъанлары бла бирге  не заманда эл мюлкню айнытыугъа  ахшы къошумчулукъ  эте келедиле. Ол себепден  бюгюнлюкде да  аграр бёлюм аласыз ишин жетишимли бардырырча тюйюлдю.

Республиканы мелиоратив сетьлерини  узунлугъу   3100 километрге жетеди. Аны асламысы   мюлклени араларында бла  ичлеринде  баргъан арыкъладыла. Жыл сайын регионда сугъарылгъан жерлеге 11-12 минг гектар  чакълы къошулады.  Сёз ючюн, былтыр аллай жерлени саны 9,1 минг гектаргъа жетдирилгенди. Ол санда «Россейде мелиоратив  комплексни айнытыу» эм  эм «Агропромышленный комплексни продукциясыны экспорту» программала бла байламлы  4,3 эм 4,8 минг гектар чакълы жерде тийишли мадар этилгенди. Экисинде да белгиленнген план 113,1 эм 101,6 процентге толтурулгъанды.

Мелиорацияны айнытыу жаны бла иш тири бардырылгъаныны хайырындан республикада  эл мюлкге  бёлюннген   130 минг гектар сабанлыкъладан 67 минг гектары сугъарылады неда 51,5 проценти.

Жыл башланнганлы 1826 гектар сугъарылырча мадар этилгенди. Алай бла бусагъатда жауун халда сугъаргъан 267 машина 1849,8 минг гектарны суу бла жалчытадыла. Аны бла бирге  жерчиликде къармашханла   дагъыда  82 машина салгъандыла, ол да 7,4 минг гектарны сугъарыргъа болушурукъду. 

Эл мюлк программалагъа кёре, бусагъатда жауун халда сугъаргъан машиналадан тышында,  тамычы халда сугъарырча амал тахта эм терек бахчалыкъда  тири хайырланылады. 

Мелиорациияны айнытыуда къыралны магъанасы бек уллуду. Былтыр сагъынылгъан ишлени тамамларгъа республикагъа 615,0  миллион сом бёлюннгенди. Аны танг кесеги  неда 593,3 миллион сому  федерал бюджетге жетеди. 

Къабарты-Малкъар  аз жерли регионнга саналады. Ол себепден иги файда тюшюрюрча  бийик технологияланы,   гидромелиорация хайыры бла эл мюлкге бёлюннген жерлени тири ишлетирге керекди. Бюгюнлюкде  сугъаралгъан жерледен арендаторла эки къат тирлик алырча онг барды.  

Чегем районда мелиорация жаны бла иш къалай баргъаныны  юсюнден КъМР-ни Эл мюлк министрини орунбасары Мачраил Шетов хапарлагъанды. Ол айтханнга кёре, арт юч жылда сагъынылгъан программа бла байламлы 23,7 минг  гектар жерде сугъарылырча мадар этилгенди. Анга федерал эм республикалы  бюджетледен 1,6 милиард сом бёлюннгенди.  Аллай  жерледе нартюхню бир гектарындан 100-120 центнер  чыгъады. Башха мюлкледе уа, орта эсеп бла алып айтханда,  аны ёлчеми 70 центнерге жетеди.

Чегем районда мелиорацияны айнытыуну юсюнден айтханда, «Къабарты-Малкъарда  мелиоратив комплексни айнытыу» къырал программагъа кёре,  «Шэджэм» эл мюлкде 732 гектар сабанлыкъларында сугъарырча мадар этилгенди. Алай бла бусагъатда аллай  сабанлыкъланы саны 3437 гектаргъа жетеди. Ол санда тамычы халда 1778 гектар бахча   жалчытылынады.

Бюгюнлюкде черекледен суу арыкъла бла Шалушка, Экинчи Чегем, Чегем, Лячинкъая эллени мюлклерине бериледи.  Аланы саулай узунлугъу 165 километрге жетеди.

Быйыл «АПК продкцияны экспорту» программагъа кёре, республиканы мюлклерине къарылдан 566,2 миллион сом субсидия берилирине келишим этилгенди. Андан 560,5 миллион федерал бюджетге жетеди, республика да кесинден 5,66 миллион сом къошханды. Аны бла чекленип къалмай, эл мюлкге бёлюннген жерледен 8511,5 гектарда сугъарылырча амал къураргъа план барды.  

Болсада бюгюнлюкде сагъынылгъан жерледен  тийишли ишле 1,826 минг гектарда тамамланнгандыла. Анга федерал бюджетден 122,24 миллион сом субсидия берилгенди. 

Бусагъатда 611,2 гектарда  мелиорация амал хайырланырча мадар этиле турады. Анга да  бюджетден  49329,0 миллион сом берилликди.  Саулай алып айтханда, Чегем район мелиорация амалны хайырланыу бла биринчи жерни алады. 

РФ-ни Жамауат палатасыны келечиси Заурби Нахушев да мелиорация жаны бла берилген субсидияны тийишли халда хайырланырына къаты контроль этилирге керегин айтады. Андан сора да,комиссиияны келечилери Валерий Нагоев бла  Сергей Якушенко да  санкцияланы  кезиуюнде аграрчыла жауун халда суу сугъаргъан машиналаны алып къояргъа кюрешгенлерин   айтадыла. Белгилисича, аланы  багъаларына, запчастьларына эм тийишли жумушларына да  кюн сайын къошула барады.

Комиссияны председателини  орунбасары,   «Шэджэм» биригиуню таматасы Артур Шаваев билдиргенича, къырал программала эл мюлк производствону айныууна ахшы себеплик этедиле. Жаланда  сют бёлюм бла байламлы кемчиликле бардыла.  «Мында бир къауум тюрлениуле болсала бек иги боллукъ эди. Бир литр сют ючюн 54 капек бек азды»,-  дейди ол. 

Эсге сала айтсакъ, россейни Эл мюлк министерствосуна къаралыргъа  берилген проектле предпринимательлени ахчаларына жарашдырыладыла.   Аланы къыбыл этилгенлери танг кесек субсидиягъа тийишли боладыла. 

 

Курданланы Сулейман.
Поделиться: