ЖОЛОУЧУ

Къарачай-малкъар адабиятха тийишли юлюш къошханладан бири Ёзденланы Альбертди. Ол назмучу, жырчыды. Аны миллетине жыр бла эшитдирген сёзю адамлыкъны баш шартларын санайды, къатлайды, эсге салады.

Хар бир адабиятха келген тёлюню кесини саясат бийиклери боладыла.

Ёзденланы Альбертни поэзиясында магъаналы къуллукъну инсанлыкъ сезим толтурады. Назмучу не заманда да халкъыны ёкюлю болуп келеди. Альберт да къарачай-малкъар халкъны тынгысыз этген затланы юслеринден жазады. Аны оюмлары хар бир миллетим деген адамны тынчайтмагъан сагъышланы къатлайдыла. Сёз ючюн, поэтни «Тёз» деген назмусу, «Турнала», «Тюеле» деген дагъыда башха жырлары къарачай-малкъар халкъны къадары бюгюн да ажымлы болгъанын айтадыла. Ол къайгъыланы юслеринден поэтле назму тагъадыла, жырчыла уа – кюйлеге ушагъан жырла.

Къарачай-малкъар адабиятха 70-чи жыллада келгенлени кёчгюнчюлюк сюргюннге аталгъан чыгъармалары асламдыла. Кёп жылланы ичинде бу уллу артыкълыкъны юсюнден айтыргъа онг болмай туруп, ачыкъ сёзге кезиу жетгенде, аны юсюнден кёп зат жазылгъанды, айтылгъанды. Биз билген, билмеген затла да. Насып ненча адамгъа келсе да, къайда болса да, бирге ушайды. Къыйынлыкъны бети уа хар кимде да энчиди. Аны юсюнден кесини сёзюн Ёзденланы Альберт да бир къауум назмусуна салгъанды.

Чыгъармачылыкъ бла кюрешген адамгъа Аллах фахму бере туруп, кёпню оюмлагъаны хакъды. Ол суратчыгъа бир такъыйкъада тохтагъан ариулукъ бла, жылла, ёмюрле да озгъандан сора, башха адамны къууандырыргъа онг береди. Бюгюн жашагъан адамны жюрек кюйюн дуниягъа эшитдирир ауазлы этеди поэтни бла жырчыны.

Хар бир назмучуну лирика жигити аны жюреги бла, къаны бла байламлыды. Алай болмай амалы да жокъду. Биреуню къууанчына къууанмасанг, бушуууна жарсымасанг, тюзлюкню, терсликден айырмасанг халкъ сюйген жырчы, назмучу да болалмазса. Ёзденланы Альберт, аллай сынамлада хорлап, керти сёзню иеси болгъанды. «Жолоучу» аны аламат назмуларындан бириди. Мында бюгюннге аталгъан суратлау энчилик барды. Барады чарсха боялгъан дунияда къар жолда адам, сууукъдан юшюй. Ол баргъан уллу жолда машинала жюрюйдюле. Алай ала жаяу адамгъа жан аурутмайдыла. Аурутсала да, тохтап, аны машиналарына миндирирге къоркъадыла.

Къарачайны эски эллеринден бирди Къартжурт. Ол, Минги тауну туурасында орналып, Къарачайны жюрегине саналады. Ол дуниялыкъгъа ыразылыкъ сёзюн, келишимсизлигин да ёсдюрген жашларыны ауузларына салгъанды. Ата журтха сюймеклик – бюгюн жашауда жетишмеген зат – бу назмуну чигинжисиди.

…Къарачайны жаудан сакълай, саркъгъанды
Ма бу жерге жигитлени къанлары,
Ма бу жерге ёмюр топракъ болгъанды
Ата-бабаларыбызны санлары…

Жерни этегин алып къарасанг да, сёзю ачыкъ адамгъа къайда да жашау этген къыйынды. Поэтни Виктор Харагъа аталгъан назмусу къарындаш сёзге ушайды. Халкъ ауузунда бу назму «Арбачыны жыры» деп келеди. Бу назмуну лирика жигити арбачыды. Бош арбачы тюйюлдю – жашаугъа оноу этген арбачы. Жамауат аны жырын жырлайды. Ыразы болса, болмаса да. Бизни жашауубузгъа былай келишген сурат поэтни жюрегин тынчайтмагъаны сейирмиди? Арбачыла кёпдюле дунияда. Аланы хар бири миллетине къуллукъ этерча болса, жашауубуз башха магъана тутар эди.

Альбертни назмуларын окъуй келсенг, дун-дуниялада ниет байлыкъдан сора бошалмазлыкъ, тауусулмазлыкъ зат жокъду деп келеди кёлюнге.

Поэтни «Осуят» деген назму къауумуна кирген «Къарт атамы осуяты» деген жыр да бу теманы баргъаны болуп келеди. Къуллукъ алып, не сейирлик тоханада олтурсанг да, атангдан, ол ёсген тийреден, ол кийген затдан ыйлыкъма деп, назмучу дерс береди.

Къууанч – аз, бушуу кёп дунияда жашау этген кимге да къыйынды. Бютюнда лирика жигит, назмучуну кесине ушап, жаланжюрек болса. Къыйын заманда, адамлыкъ тёрелени байракъ этип, миллетини ёкюлю болуп, кесине махтау излемей жашагъан поэт кеси аллына уллу дунияды.

Ол чыммакъ-акъ дунияда жолоучуду Ёзденланы Альберт – къарачай-малкъар халкъны жырчысы.