Чабып баргъан заманны тарыхда тыйгъан фахму

Нальчикде Суратлау  санатны А. Л. Ткаченко атлы музейинде белгили малкъар суратчы, Ингуш Республиканы искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу Баккуланы Владимирни «Хасаньинская сюита» деген аты бла кёрмючю ачылгъанды.  Ол фахмулу суратчы туугъанлы  80 жыл толгъанына жораланнганды.

Баккуланы Владимирни 95 суратындан къуралгъан кёрмючню ачылыууна келген жамауатны саны жокъ эди. Аны КъМР-ни культура министри Мухадин Кумахов ачханды. «Биз Володяны жарыкъ эсгеребиз. Аны суратлары да ма алай жарыкъдыла. Жыл болады ол арабыздан кетгенли.  Ол бу дуниягъа, баям, бу затланы этер ючюн туугъан эди. Чынтты художник эди, Аллах берген фахмусуна кертичилей къалгъанды. Биз а бу суратлада ол огъурлу адамны не сагъыш этгенин, аны не зат къууандыргъанын, къыйнагъанын да кёрюрге боллукъбуз», – дегенди ол.

КъМР-де Адамны эркинликлери жаны бла уполномоченный Зумакъулланы Борис: «Кёп жылланы ичинде Володяны танып, аны бла шуёхлукъ жюрютюп тургъанма. Беш жыл мындан алгъа ма бу залда аны кезиулю кёрмючюне жыйылгъаныбыз эсимдеди. Биз аны юсюнден айтханда, аны махтагъанда, Володя, бир жанында сюелип, уялып тынгылагъаны да кёз аллымдады. 
Эгечим Танзиля бери келалмагъанды, алай мени уа мында болуруму сюйгенди. Аны атындан да алгъышлайма сизни бу кёрмючню ачылыуу бла. Бу сиз кёрген сурат къудуретден сора да, ол халкъына башха огъурлу жумушла этгенди. Кёчгюнчюлюкню юсюнден «Дорога на край жизни» деген кинону алсам, ол да боллукъду малкъар халкъны, республиканы да тарыхына Бакку улу къошхан уллу юлюш. 
Огъурлу адам эди. Дуниядан кетгенле бизни эшитедиле,  дейдиле. Мен анга ийнанама.  Бизни шуёхубуз Володя! Эсибиздесе, унутурукъ тюйюлбюз сени,  деп да андан айтама», – дегенди.
Россейни Художниклерини союзуну бизде бёлюмюню таматасы Жанна Канукова: «Мени, жыл саныма кёре, аны иги таныр онгум болмагъанды. Алай иш юсюнде тюбей тургъанбыз. Бирде: «Владимир Каншауович», – деп сёлешгенимде, ол манга: «Дядя Володя», – десенг тамамды», – деген эди жылы ауаз бла. Жууукъ билмесем да аны, ма бу суратла айтып турадыла ол къаллай сейир адам болгъанын», – деп, сёзню Ибрагим Сурхайхановха ётдюргенди.
«Володяны 1964-1965 жыллада таныгъанма. Бирге ишлеп тургъанбыз. Аламат художник эди, адамлыгъы да алай. Излемни жолундан таймагъанды. Кёп этгенди чыгъармачылыкъ жаны бла. Аны таныгъанлада Володяны унутурукъ жокъду», – дегенди ол.
Белгили искусствовед Аппайланы Жаухар суратчыны былай эсгергенди: «Аны суратлау хаты энчиди - малкъар бояуладан толу. Рубен Мурадян бла бирге «Дорога на край жизни» деген киногъа художник-постановщик болуп, кёп къыйын салгъанды. Аны бизге къойгъан, республиканы алтын фондуна кирген хазнасы уллуду».
Музейни экспозиция бёлюмюню таматасы Нина Леонтьева, художникни эсгере, фондда аны онеки сураты болгъанын, ол толтурула баргъанын айтып, Баккуланы Владимир Елабуга шахарны музейине саугъа этген «Биринчи къар» деген суратны кёргюзтгенди. Андан келип, Нальчикде жашап тургъан Чернова Алёна – ич ишлени солууда подполковниги, ол саугъаны жерине тапдырыргъа айтханды.
Сарбашланы Азнор: «Володя къарындашым эди, алай а шуёхлугъубуз озгъанды жууукълукъну. Аны юсю бла мен республиканы бар  суратларын  таныгъанма. Володя кенг жюрекли адам эди, аны тёгерегине кёпле жыйылгъандыла», – деп, устаны  эсгерирге келгенлеге ыспас этгенди.
Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны директору Жангоразланы Мажит: «Аны бла ишлеген тынч эди режиссёргъа, кимге да. Оюн терен болур ючюн, анга къошумчулукъ этер шартны излегенди, тапханды. Кёп окъугъанды, авторланы, сёз ючюн, Мольерни, Фигерейдону, башхаланы да, аланы чыгъармаларын да иги билгенди. Музыкадан, режиссурадан да ангыламы уллу эди. Володяны къол ызы, усталыгъы афишалада, макетледе сакъланады театрда. Театрны сюйгенди, аны иши алгъа барырын излегенди. Ол бир къауум актёрну суратларын этгенди. Кёре болурсуз къабыргъалада. Барыбызгъа да багъалы, жууукъ адам эди ол. Излейбиз. Излерикбиз», – дегенди.
Черек районну администрациясыны  бёлюмюню таматасы Байсыланы Харун Баккуланы Владимир халал жюрекли, ачыкъ адам болгъанын, миллетин, ата журтун сюйгенин, республикагъа уллу байлыкъ къоюп кетгенин чертгенди.
Музейни фондун сакълаучу Мокъаланы Владимир а Бакку улу сурат ишлеуде не жанрда да уста болгъанын чертгенди. «Мен аны эрттеден   таныгъанма. Терен сезимли, философия ангыламлы художник эди. Кесине тартхан сейир жылыуу бар эди аны. Аны къатында не заманда да иги эди. Портрет жанр кете барады дейдиле, алай, къарачыгъыз, къаллай аламат портретле жазгъанды ол. Жарсыугъа, адам бу дуниягъа артда кетер ючюн келеди. Алай а бюгюн бизни анга къарамыбыз ол бизни бла болгъаныны шартыды», – дегенди ол.
Назмучу Табакъсойланы Мухтар, художникни шуёху: «Аны ишлерини юсюнден айтмайма – аланы кесигиз кёресиз, багъа да бересиз. Адамлыгъын чертеме. Бизни шайырыбыз Зумакъулланы Танзиляны иги къоншуну бар къоншулары да игидиле деген сёзлери бардыла. Аны кертилигине шагъатха Володяны къоншулары Хажисмельни бла Ануарны келтирирге сюеме. Араларында буруу жокъду, гитче эшикчикле бла киредиле бир бирге. Володя юй ишлеп, аны башын жаба турабыз. Бештау жанындан булутла кёрюп, ашырабыз. Сора Хажисмель бла Ануар келедиле да, ишни къолгъа аладыла… Аллай къоншулары болсунла кимни да!» – дегенди.
Шиков Хажисмель да айтханды къоншусуну юсюнден ариу сёзюн. «Володя миллет айыргъан адам тюйюл эди. Орус, къабарты, малкъар да бар эдик къоншуда. Бир юйюрча жашагъанбыз. Ол бизге къарындаш эди. Бек къаршы, ахлу адамыбызча эсгеребиз аны. Аллахны шагъатха келтирип айтама, ол он жыл анга берген насыпха Володя къалай къууаннганын кеси кёзюм бла кёрюп тургъанма», – деп, ол художникни юй бийчеси Асанланы Кулинагъа энчи ыспас этгенди.
Кулина ары Баккуланы Владимирни эсгерирге келгенлеге аны уллу юйюрюню атындан жюрегинден ыспас этгенди.
Баккуланы Къаншауну жашы Владимир 1942 жылда Тёбен Чегемде туугъанды. Сабийлиги Къазахстанда ётгенди. Ата журтха къайтханда,  Хасанияда жашагъанды, 8-чи номерли школда окъугъанды. Алексей Денисенкону студиясына жюрюгенди. Ызы бла Нальчикде художник-оформительлени экижыллыкъ курсларын тауусханды. Аскер борчун толтургъандан арысында Нальчикни бир къауум учреждениясында художник-оформитель болуп тургъанды. 1978 жылдан башлап республиканы художестволу фондунда ишлегенди, республикалы, зоналы кёрмючлеге къатышханды. 1998 жылда аны Россейни Художниклерини  союзуна алгъандыла. Жюзле бла живопись суратлары, иги кесек башха ишлери болгъанда да, ол атын иели кёрмюч бла айтдырыргъа уялып тургъанды. Нёгерлери,  ол ишни къолгъа алып, 2002 жылда, анга алтмыш жыл толгъанда, биринчи кёрмючюн къурагъандыла. Аллай кёрмючлени Бакку улу хар беш жылдан этгенди. Аны суратлары Къалмукъда, Россейде къырал музей фондлада, Англияда, Германияда, Сирияда музейледе, энчи иеледе да сакъланадыла
2004 жылда Ингушетияда болгъанды кёрмючю. Анга «Ингуш Республиканы искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу» деген даражалы ат да ол заманда берилгенди. Баккуланы Владимир кёп жылланы ичинде Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрда суратчы болуп ишлегенди.

Суратланы Артур Вологиров бла автор алгъандыла.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: