Жууаплылыкъны къатыландырыу жаны бла оноула этилгендиле

Шёндюгю заманда терроризм, экстремизм   битеу дуниягъа, хар къыралгъа, адамланы хар бирине да къоркъуу келтиредиле, психология жаны бла басыулукъ эте, экономикагъа, политикагъа къоранчла саладыла. Ол асыры кенг жайылгъандан, анга къырал чекле жокъну орунуна жетгендиле. Аны себепли терроризмни тохтатыугъа бурулгъан мадарла да халкъла аралы болургъа керекдиле.  

 Мурдору недеди?

 Бу аманлыкъгъа къажау мадарланы белгилер ючюн аны мурдорун, башланнганыны сылтауларын ангылатыу бютюнда магъаналыды. Россейни ФСБ-сыны терроризмге къажау бёлюмлерини къуллукъчулары бардыргъан тинтиулеге кёре, асламында бу къужур ниетле политика кючле бир бирлерине къажау иш башласала, жамауатда праволу билимсизлик кенг жайылса, миллетчилик ёссе, халкъ власть органлагъа,  ала чыгъаргъан терс оноулагъа   къажау турса, законла ишлемеселе башланадыла. Бу ниетлени жайгъанла жамауатда болгъан даулашланы, келишмеулюклени хайырланып, кеслерини бузукъчу ишлерин бардырадыла.

Терроризмни сылтаулары экономика, политика, социал жашау бла байламлыдыла. Экспертлени оюмларына кёре, экономикада къытлыкъ, жамауат байлагъа бла жарлылагъа юлешиннгени, аланы арасында башхалыкъ ёсгени къажаулукъну туудурургъа боллукъду.

 Аны бла бирге къырал власть ючюн кюреш, криминал оноулагъа къатышыргъа итиннгени да терроризмни сылтауларындан бириди. Дагъыда халкъны тёрелери, намыс, адамлыкъ  жорукъла унутулуп, аланы орунларын тыш культура алса да  радикал ниетле жайылгъанларын айтадыла алимле.

 Аманлыкъчыланы «илишаны»

Жарсыугъа, халкъла аралы терроризмни заранлы, къанлы ишлерин Шимал Кавказны халкълары да сынагъандыла. Озгъан ёмюрню 90-чы жылларында регионда башланнган къанлы терактла жюзле бла адамланы жашауларын юзгендиле: Чеченде бардырылгъан энчи операция, Бесланда террористле школчуланы жесирге алгъанлары, Назраньнга, Нальчикге чабыууллукъла, Дагъыстанда чачдырыула… Бу жарсыулу тизгин артыкъда уллуду. 

Жаланда Нальчикде 2005 жылда болгъан къаугъада 14 мамыр адам, право низамны сакълаучу органланы 35 къуллукъчусу ёлтюрюлгендиле, 240 адам жаралы болгъандыла, ол санда кюч структураланы 129 келечиси. Чабыууллукъгъа къатышханладан да 95  жаш жокъ этилгендиле. Экономика къоранчланы юслеринден айтханда, Нальчикге салыннган заран 54 миллион сомгъа жетгенди.

Андан сора уа республикада право низамны сакълаучулагъа, дин къуллукъчулагъа, власть органланы келечилерине чабыуулла болуп, республика кёп фахмулу, хунерли, билимли   адамларын тас этгенди. Биргебизге школгъа, вузгъа жюрюген, бир орамда ёсген, къатыбызда жашагъан жашла  къолларына сауутла алып, орамгъа дин чакъырыула бла чыкъгъанлары уа бютюнда жарсыулуду.

Исламны жоругъу тюйюлдю

Мурдарлыкъ, ёлтюрюуле, терроризм исламгъа ахырда келишмегенини юсюнден дин къуллукъчула къуруда айтханлай турадыла.    Нальчикде «Москвада къабыл кёрюлген  дин декларация - муслийман жаш тёлюню арасында радикал ниетлени тохтатыуну мадары» деген   Халкъла аралы илму-практика конференция къуралгъанын эсигизге салыргъа сюеме. Аны аллында уа Москвада 13 ислам къыралдан эки жюзден аслам муслийман алим жыйылып, Къураннга таянып,  Россейде муслийман жамауатха исламны праволу жорукъларын жарашдыргъандыла,    джихадны, халифатны эмда такфирни юслеринден оюмларын билдириргендиле. Декларация къаугъаланы тохтатыргъа, исламны терс ангылатханланы жолларын кесерге бурулуп къабыл кёрюлгенди.

Анда сёлеше, КъМР-ни муфтийи Хазратали Дзасежев   исламда зорлукъ, башха конфессияланы келечилерине артыкълыкъ этиу, муслийман жамауатда къаугъа ачыу диннге ахырда келишмегенлерин чертген  эди. «Декларацияда адамгъа зорлукъ сынатыргъа, башхаланы праволарына бузаргъа,  къолгъа сауут алып жашагъан къыралынга къажау турургъа жарамагъанын белгилегендиле. Ала уа барысы да исламны излемлеридиле.   Аны ангыларгъа сюймегенле динни айнытыу жанлы тюйюлдюле, ала кеслерине таплыкъны излейдиле», - деп белгилегенди  муфтий ол кюн.

Система къуралгъанды

Шёндюгю Россейде  терроризм бла байламлы аманлыкъланы тохтатыу, алагъа къатышханланы  терсликлерине жолукъдуруу система къуралгъанды, ол кесини хайырлылыгъын кёргюзтгенди.  Анга уа былтыр Басаевни бла Хаттабны бандит къауумларына кирген эки инсан (Дудиев бла Донашев) жыйырма жыл мындан алгъа Псковдан десантликлеге этген чабыууллукълары ючюн сюдню оноуу бла жууапха тартылгъанлары, ала 18 эм 19 жылларын  тюрмеде ётдюрлюклери да шагъатлыкъ этеди.

Ахыр 15 жылны ичинде уа къыралда терроризмге къажау 90 закон чыгъарылгъанды, РФ-ни Президетин 30 Указгъа къол салгъанды. Ол санда 2021 жылда РФ-ни Президенти Владимир Путин 2030 жылгъа дери Россейни миллет къоркъуусузлугъуну стратегиясын къабыл кёргенди.

Терроризм бла байламлы аманлыкъла ючюн жууаплылыкъны къатыландырыу жаны бла оноула этилгендиле.  Ол санда аны ариуларгъа кюрешгенлеге,   бандитлеге болушханлагъа, алагъа ахча ашыргъанлагъа, теракт хазырланнганыны юсюнден билип, аны букъдургъанлагъа уголовный жууаплылыкъ тохташдырылгъанды.

 Законланы кючлеу, ангылатыу ишни тирилтиу, праволу эм дин билимни жайыу    радикал ниетлени  тыяргъа онг бергендиле.   Ол а бюгюнлюкде Россей Украинада миллетчилеге къажау энчи операция бардыргъан кезиуде бютюнда магъаналыды.

Сёзсюз,  бюгюнлюкде жаш тёлюню радикалланы алдауларындан  тыйыуну, терроризмни къужурлугъун ангылатыуну магъанасы бютюнда ёсгенди. Аны ючюн а жамауат биригирге, террорист, экстремист, миллетчилик ниетлеге  къажау турургъа борчлуду. Власть органла кеслери алларына аланы хорлаяллыкъ тюйюлдюле.