Жукъунг келип, къуруда эснеп тура эсенг…

Бизни саулугъубуз къалай жукълагъаныбыз бла байламлыды. Жукъубуз бёлюнюп, уянып тура эсек а? Башхаладан иги да эртте уяныу а игимиди – аманмыды? Аны юсюнден терапевт Махийланы Танзиля бла ушакъ этгенбиз.

- Жолда бара тургъанлай жукъунг келиу не затны кёргюзтеди? Сёз ючюн, адам не кёп жукъласа да, жукъудан къанмаса, ол не затны кёргюзтеди?Ол не бла байламлыды?

-Кюн узуну арысанг эм жукъу къысса, ала ахырында сени жукъусуз этерикдиле, сора – хурулдау эм тынгысыз кече. Аллай къыйынлыкълары болгъан  адамланы жукълагъан кезиулеринде огъаргъы солуу тамакълары, анда-санда жабылып, ёпкелеге хауаны жибермей тохтайдыла. Аны хатасындан кислород да жетишмей къалады. Адамны чархы кислородсуз болалмагъаны ючюн, мыйы, жукъу болумдан уянып, кюч бла адам солурча этеди. Адам кече узуну аллай болумгъа беш жюз кере окъуна тюшерге боллукъду. Аны хатасындан жукъу юзюк-юзюк болады, адамны санын иги солутмайды.

Кече солуу къыйын болгъанын, мыйысы да кёп кере уяннганын адам билмей къалады, ала адамны кюндюзгю халына осал себеплик этедиле. Арыгъан хал, къарыусузлукъ, бир-бирде уа бек тапсыз жерледе, сёз ючюн, магъаналы кенгешде неда машинаны сюрюп бара тургъанлай жукълау – кече тынгысыз болгъаныны шартларыдыла.

-Быллай жарсыулу болумдан къутулургъа боламыды?

-Бу болумдан къутулургъа сюе эсегиз, бек алгъа ингирде башны эсиртиучю ичгилени ичмегиз, тютюнню да азайтыгъыз, жукълатыучу дарманланы да унутугъуз, артыкъда ала санланы тюшюрюучю дарманла эселе. Ауурлугъугъузгъа эс бура туругъуз, нек дегенде ауур адамланы кечелери, назик адамла бла тенглешдиргенде, артыкъда бек тынгысызла болуучудула. Биз айтхан мадарла сизге болушмасала, сомнолог врачха барыгъыз. Шёндю кече солууну тыйылыуун кетерирча багъыуну бир бёлек амалы бардыла, аланы санында сизге жарарыгъын энчи халда сайларгъа керекди.

- Шёндю кёплени аякълары къыйнайды. Ол да буза болур жукъуну?

- Сёзсюз, бузады. Аякълары (бутлары) къыйнасала, адам жукъудан къанмай къалыргъа боллукъду. Адам жукълап тургъанда да, ала къымылдап туруучудула, алай бла мыйыны да уята. Алай асламысында абадан адамла боладыла, анда-санда жаш адамла окъуна да. Къыйын болумлада аякъла хар отуз секунддан къымылдап турургъа боллукъдула, алай эсе, иги жукъуну эм кюндюзгю тириликни юслеринден айтыр кереклиси да болмаз.

- Татлы жукъугъа батар ючюн не амалла бла хайырланыргъа керекди?

-Бек алгъа кофени эм кофеинлери болгъан ичгилени ичиуню къоюгъуз. Ала нерваланы къозгъайдыла эм болумну осалландырадыла. Къаныгъызда гемоглобин къаллай бир болгъанын тинтигиз. Железодефицитди аякъланы тынчлыкъларын алгъан зат. Шёндю аякъ ауруулагъа дарманла бла багъыуну кёп амаллары бардыла, аланы врачла айтыргъа керекдиле.

Кофе ичерге сюйгенлени эслерине салыргъа сюеме: алты - сегиз сагъатны ичинде кофеин адамны чархындан чыгъып кетеди. Алай эсе, дайым кофе ичиучюле эрттенине санлары мыккыл болуп чыгъадыла. Асламысында аны жукъудан къанмагъан сунадыла, ол а кофеиннге тартыныуну шартыды. Адам санларын тирилтир ючюн, дагъыда бир стакан кофе ичерге барады, алай бла кофени ызындан айланыу жангыдан башланады.

-Къаллай бир жукълагъанны да магъанасыны юсюнден айтсагъыз эди.

-Сиз башхаладан аз жукъламай эсегиз, жукъудан а къанмай эсегиз, саулугъум осалды да, алай аны ючюн болады деп, жарсымагъыз. Эштада, сизни чархыгъызны программасы кёбюрек жукъларгъа деп жарашдырылгъан болур. Кёплени оюмларына кёре, жыл саны жетген адам кече 8 сагъатны солургъа керекди. Ол орталыкъ кёрюмдюдю, кертисин айтханда уа марда 4 сагъатдан 12 сагъатха дери созулады. Сиз  10 сагъатны жукъудан сора тири эсегиз, олду сизни мардагъыз. Мыккыллыкъдан къутулур ючюн, жукъугъузну заманын кёбейтигиз. Чархыгъыз сюйген болумну тюрлендирирге кюрешмегиз. Сизни аякъларыгъыз 40-чы ёлчемли эселе, 42-чи аякъ кийимни аллыкъ тюйюлсюз да. Алайды да, жукъу да «керекли ёлчемге» тийишли болургъа керекди. Жукъугъа эки сагъатым бошунакъгъа кетди деп жарсымагъыз, жукъудан къаннган тири чархыгъыз ол «бошуна кетген» заманны кюнде артыгъы бла къайтарлыкъды. Эсигизде тутугъуз: хар инсанны жукъу мардасы энчиди.