Халал къыйынны жашауну ёзегине санай

Къарты бар юйню берекети, турмушу да башхаракъ болгъанын абаданларыбыз ёсе келген тёлюге айта, эсгерте тургъанлары бошдан болмаз. Ол ышан бла ала жаш адамланы кеслеринден таматалагъа  хурмет берирге, аланы багъаларгъа, ала тюшюндюрген затлагъа сакъ болургъа юйренедиле.

Юйюрлеринде аппалары, ынналары болгъанланы насыплары да башхаракъды деригим келеди мени уа. Къудуретни ахшылыгъындан, заманында аллай насыпны сезгенме эмда ол хычыуунлукъ жюрегиме тюйрелгенлей къалгъанды. 

Ариу тау эллерибизде жашагъан жамауатыбыз чертип айтырча жигитликле этип турмай эселе да, халкъдан бирича ёз тиричиликлерин бардыра, ёмюр сюре келедиле. Бюгюн а огъурлу акъсакъалларыбыздан бири Керменланы Алимни юсюнден айтыргъа излегенбиз.

Ол атасы Матгерийге бла анасы Насталаны Жамилятха  онбиринчи сабий болуп туугъанды. Алай эсе да, Кермен улу уллу юйюрде ёсгенди деб а айталмайбыз.
Ала Къашхатауда жашагъандыла. Юйюр тамата Бабугентде клёпзаводха жюрюп,  ана да жашлагъа, къызлагъа да къарай, мамыр жашау эте, къошулгъан  тёлюге къууаннгандыла. Матгерий урушха кетгенинде,  аны юйде он сабийи къалгъан эди.

Къазауатдан а ол сол къолуна чолакъ болуп, алыкъа халкъыбыз зор бла туугъан журтундан къысталгъынчы къайтхан эди. Юйге кирип келгенинде, аны аллына  юйдегиси бла къызчыгъы Мариямдан сора адам чыкъмады.

Баш иесини эм алгъа айтхан сёзлери уа: «Сабийле къайдадыла? – деген соруу болгъанды. Аны жюрегин сакълай, тогъуз баласын да бир ыйыкъны ичинде асырагъан ана не айтыргъа билмей: «Къоншулагъа ойнаргъа кетгендиле»,–дерге кюрешгенди.

Ала бушууларыны ауурлугъун бирден кётюре, къызчыкълары къалгъанына шукур эте жашагъандыла, кёчгюнчюлюкде Къыргъызстаннга тюшгендиле. Ма анда юйюрге  насыпха, жубанчха да туугъан эди Алим.

Малкъар халкъгъа ызына къайтыргъа эркинлик берилгенинде уа, ала, жашап тургъан эллерине къайтып, Къашхатауда жангы журт къурайдыла. Жаш да мектепни экинчи классына мында барып, артда Бабугентде интернатда да окъуйду.

Анда  юйреннген къол хунери – агъачдан этилген аберилеге ариу накъышла салыу – артда кёплени кёллерин къууандыргъанды. Сегиз классны тауусуп, Къашхатауда аш-азыкъ консервала хазырлагъан заводда ишлей, анасына, сакъатлыкъ сынагъан атасына билек бола, не жумушдан да артха турмай, болушлукъ этгенди.
Ол кесине усталыкъ алыргъа  сюйюп, Прохладный шахарны тийресинде эл-мюлк техникумну мал докторлагъа окъутхан бёлюмюне киреди. Мында тюбейди ол жашау нёгери Асанланы Любагъа да.

Юйюр насыплары тутуп, ала тёрт сабий да ёсдюре, ариу, жарашыулу жашагъандыла. Огъарыда белгилегенибизча, юйде абаданла барлыкъларына да къууана.
Алай эсе да, немис фашистлени къолларындан жаны саулай къайталгъан Матгерий, сунмай тургъанлай, юйюрге бушуу салады. Ол кезиуде республикада эм къужургъа саналгъан аманлыкъчы къауум эр кишини, къалауурлукъ этип ишлеп тургъан жеринде, жоюп кетедиле.

Юйюрню къыйын кюнлеринде анасын жапсара билалгъанды Алим. Къадарыны анча ауурлугъун кётюралгъан Жамилятха билеклик, тутхучлулукъ да эте, аны ахыр кюнюне дери къатында тургъанды.

Алай бла элинде-жеринде колхозда, заводда, машиналагъа отлукъ къуйгъан жерде да ишлегенди. Урунууну ветераныды, РФ-ни Энергетика министерствосуну Сыйлы грамоталары бла аслам кере саугъланнганды.

Бюгюнлюкде Алим энди кеси да аппады. Тёрт сабийден туугъан туудукълагъа, аладан да кичи эки  жашчыкъгъа, къызчыкъгъа да къууана жашайды. Бизни бла ушакъ эте, кеси уа: «Энди, къудуретге шукур, айып этме, он жашым бла алты къызым да бардыла», – дейди.
Айхай да, ол насыпды. Бютюнда юйде таматагъа хурмет берселе, аны кёз гинжилерича кёрселе. Керменлада уа – адамны, аны барлыгъын багъалай, ёз къыйынлары бла жашай келген юйюрде – ол алай болгъаны баямды.

Алимни  юйдегиси Люба жашауун замансыз алышхан эсе да,  ол жашаугъа огъурсузланмай, къадар берген нёгерине да тилекле этеди. Туудукъларын тёгерегине жыя, аланы халал къыйынлары бла биреуге хата этмей жашаргъа юйретеди. Пенсиягъа чыкъгъанында да, ол, бош турмай, бахчасына, малына да юлгюге тутарча  къарагъанды.
Сабийлени юсюнден айтсакъ, Аслижан отуз жыл чакълы заманны билим бериуде ишлей, Нальчикде биринчи номерли мектеп-интернатда орус тилден окъутады. Ол юйретгенле ахшы жетишимле болдура, билим бериу департаментден, ведомстволу министерстводан да сыйлы грамотала бла белгиленнгенлей келеди. Жашла  ючюсю да ишлеринде бет жарыкълы бола, юйюрлерин да ахшы тёреледе ёсдюре келедиле.

Туудугъу Зейтун а Бабугентде экинчи номерли кадет школ-интернатны айырмалы бошап, Санкт-Петербургда  СССР-ни маршалы С. Будённый атлы Связьны аскер академиясын тауусханды. Бюгюнлюкде Екатеринбург тийресинде аскер къуллукъда ишлейди. Дагъыда туудукълада медицина жолну сайлап, адамланы саулукълары бла байламлы урунургъа сюйгенле бардыла.

– Адам сабийлерине аман болугъуз деп,  бир заманда да юйретмейди. «Биреуню къатында биреу ёлмейди» деп, халкъыбыз бошдан айтмайды. Не къыйын кюнюгде да элинги адамы къатынгда болса, аланы жюрек жылыуларын сезип, санга да кеслеринеча  къайгъыргъанларын кёрсенг, къайсы ауурлукъну да кётюраласа. Мындан  арысында журтубузгъа жюрек тынчлыкъ, мамырлыкъ да тилейме, – дейди.

Арт кезиуде кёзлери къыйнап, «Заман» газетибизни кеси къолуна алып окъуялмай эсе да, хар замандача, аны юйге келирине, жаздыртырларына да сакъды. Коллективибизге да ариу, огъурлу да алгъышларын этеди. Кеси халал жюрекли, кимге да хатер эте келген инсан, хар къайсы адамгъа да жаланда ахшылыкъны тежериги, анга ёз къарындаш-эгечгеча къайгъырлыгъы уа хакъды. Аны алайлыгъын жашау кеси ачыкълай келеди.