Къобузчугъа кёре – тепсеу

Башийланы Алий-Солтанны къызы Фатима республиканы жамауатына эрттеден да белгили адамды. Ол, инсанлыкъ, халаллыкъ, жандауурлукъ биргесине жюрюген къобузчу къыз, дайым къууанчларыбызны жарытады.

Фатима Хасанияда уллу юйюрде туугъанды. Жети сабийни кичисиди. Кичи болгъаны бла байламлы ийнакъ да болур эди, огъесе жашау бир кесек сабыр, тынчлыкълы болупму, сабийлеринден айырып, анга алдырыргъа сюйгенди Алий-Солтан музыка билим. Къайда тойда, Къууанчда да къобузчу къатына табылыучу, Османланы Людмиланы сокъгъанына тынгыласа, солууу тыйылып къалыучу къызчыгъын он-онбиржыллыкъ заманында ол кеси элтгенди музыка школгъа. Анда миллет къобузгъа юйретген Сокъурланы Анжела сабийни хунери болгъанын айтханда уа, Фатимат бюгюн да биргесине жюрютген къобузну республикадан тышында да белгили чюйютлю устагъа сапариш  этип, алай ишлетгенди.
Фатима музыка школгъа тёрт жыл жюрюгенди. Андан сора музыка училищени (культпросвет) халкъ инструментле бёлюмюнде окъугъанды. Анда аны устазлары Мухамед Мамбетов, Кожева Мадина, Харитонов Валерий болгъандыла. Бюгюн-бюгече да Фатима ала бла байламлыгъын юзмегенди, аны къой, ол байламлыкъ жылдан-жылгъа кючлене, къарындаш, эгеч халла алгъанды. Аланы сагъыннганча, тюз да алай жылы сагъынады Башийланы къыз бюгюн Шарибов Валерийни – аны къолунда ол 1988-1992 жыллада Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтунда «Битеудуния суратлау маданият» деген бёлюмде окъугъанды. Ол училищеден «Солист-педагог» болуп чыкъгъанды. Ол окъуу юй кёп белгили адамлагъа ал атламла этдиргенди, ол санда биз иги таныгъан Малкъарланы Муратха, Малкъондуланы Ахматха, Жуболаны Жамбулатха да. Институтда уа Фатима «Ансамбльни солисти. Маданият учрежденияны таматасы. Искусствовед. Музыка-жарыкъландырыу ишни къураучу» деген усталыкъланы алгъанды.
Ма алай, окъууундан тыйылмай, билимин ёсдюргенлей, хунерин айнытханлай тургъанды ол. Урунуу жолун а училищеде окъугъан заманында окъуна башлагъанды: аны, Бапыналаны Зарифни айтыуу бла, Къулийланы Къайсын атлы  Малкъар къырал драма театргъа музыка бёлюмню таматасы этип алгъан эдиле. Анда къобузчу къыз юч жыл ишлегенди – юйге кеч къайтханына къайгъыргъандыла таматала. Андан сора аны музыкадан сабийлени окъутургъа жыйырма сегизинчи номерли прогимназиягъа чакъыргъандыла. Баям, Фатиманы устазлыкъ хунери хорлагъанды.
Ол андан бери да сабийлени кеси усталыгъы жаны бла юйретиучю болуп бир къауум жерде ишлеп келеди. Алай а къадары анга этген уллу саугъагъа Къабарты-Малкъарны къырал филармониясында Отарланы Омар, Алтууланы Зоя, Таукенланы Галина, Беппайланы Сергей, Текуланы Махмуд, Газаланы Алим, Мусукаланы Руслан эм башха белгили жырчыла бла ишлеген кезиуюн санайды. «Таматала мени жаланда усталыкъ жаны бла угъай, жашау жаны бла да кёп затха юйретгендиле. Бек иги болгъандыла манга, тюз да сабийлеринеча къарагъандыла, – дейди ол бюгюн. – Биринчи анда «Минги тау» деген Омар айтхан жыргъа макъамны сокъгъан эдим. Ол мен къобузда макъамын ойнагъан ал жырладан бири уа «Пароходла» дегенди. Бюгюн да сюйюп согъама аны».
Дагъыда Фатима кёп жырчыла бла чыкъгъанды сахнагъа. Жашыракъ адамладан кесини чынтты устазына Бапыналаны Зарифни санайды. Зариф а къобузчу къызны юсюнден былай айтады: «Фатима бла ол студент болгъан жыллада танышхан эдим. Биринчи кюн ол жырны макъамын, бу жырны сокъчу дей келеме да, сейир этеме – барына да уста! Сора андан сора сахнагъа да бирге чыгъып башлайбыз. Аллай усталагъа концертмейстер, аккомпаниатор деп да айтадыла. Концертмейстер – техника жаны бла уста болады. Фатимада уа ол техникадан сора да Аллах берген керти аккомпаниатор фахму барды – ол артистни кеси элтип барады концерт узунуна. Бек сезеди аны. Аны эслеп, кёпле чакъырадыла Фатиманы биргелерине ишлерге. Усталыгъындан сора да, аны адамлыгъы уллуду, кеси да тириди кёп жерледе ишлейди, жетишеди. Бир заманда кеч къалып, сакълатмайды. Аллах, адам да сюйген къылыкъ ышанлары кёпдю, адамгъа болушлукъ керек жерде бек ышаннгылыды. Таматалагъа намыслыды, къайгъырыулуду, иги анады, ыннады. Аламат къызчыкъ ёсдюргенди, бюгюн туудукълары бла жубанады. Не кёп алгъышха да тийишлиди Фатима эгечибиз».
Къобузчу къыз сюйген филармония коллективи бла, энчи жырчыла бла да республиканы къайсы къыйыр элинде, мындан тышында да болгъанды. Аны культура коллективле къайры да чакъырадыла биргелерине – биледиле Фатима халкъыбызны эрттегили, бюгюннгю макъамларын да согъуп, миллетибизни ол жаны бла ёсюуюн, жетишимин алдаусуз кёргюзтюрюгюн.  
Ол бюгюн Нальчикни ючюнчю номерли школунда битеудуния суратлау маданиятдан бла музыкадан дерсле береди.  Сабийле аны сагъатларына сюйюп жюрюйдюле. Аны къой, Фатима аланы бек сыйлы устазлары эм шуёхларыды. «Фахмусуз сабийле жокъдула, – дейди ол бюгюн, – къадар алагъа алда не буюрса да, музыка, жыр санатдан, маданиятдан ангылаулары болургъа керекди». Ол алайды. Бу затладан хапары болмагъан кесин интеллигентге, бу заманны адамына санаргъа боллукъмуду? 
Аны юсюне Фатима окъутхан затла адамны ич эм тыш дунияларыны къуралыуун белгилейдиле, саулугъуна, айныууна да керекдиле. Чархы аш излегенча, адамны ангы да тин байлыкъ излейди. Ол шартланы тинтгенле айтханнга кёре, музыка адамны оюм этер хунерин, эсин айнытады, жюрегин – таза, жашауун узун этеди. Алай болмаса, бизни ата-бабаларыбыз окъуна узакъ ёмюрледе сыбызгъы, сырыйна согъуп, кёллерин жарытмаз эдиле. 
Ол  бир сейир тартыула биледи – уруш аллы жыллада бизни къобузчуларыбыз согъуучу аламат макъамланы устасыды. Тынгыласанг, ала башха замандан келгенлерин ангылайса, сора алада букъгъан тасхаланы ачаргъа излейдиле жюрегинг, эсинг да. 
Башийланы Фатимат – аламат къобузчу, устаз, жашауну ариу этген асыл эгечибиз къарачай-малкъар жаш тёлюню «Эльбрусоид» фондунда, Малкъар халкъны политика репрессияланы кезиулеринде жоюлгъанларына аталгъан мемориалда, республиканы къайсы маданият юйюнде, школунда, тюрлю-тюрлю жарыкъ тюбешиуледе да табылады. Аны къобузу, ариу урлукъ чачханча, иесини жюрек тебиуюн, ариу ниетин, ахшы къууумларын ачыкълай, дуниягъа ариу хапар айтады. 

 

 

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: