«Жарау этген залыбызгъа юйюмеча келеме»

Гуппойланы Алина, дзюдодан бла самбодан округ эришиуледе биринчи жерлеге дайым чыкъгъанлай турады, къырал даражалы турнирледе майдалсыз хазна къалмайды,  школда, университетде окъугъан кезиулеринде аланы  волейболдан командаларыны капитаны болгъанды. Бюгюнлюкде ол республикабызны умутландыргъан дзюдочуларыны санындады, дзюдогъа сабийлени да юйретеди. Кеси уа тренерле Олег Саральповда бла Мухамед Боготовда жарау этеди.

Алина жангыз да бир ай жарау этгенден сора, эришиулеге къатышып тебирегенди. Ол дзюдодан Анапаны немис-фашист ууучлаучуладан азатлауну кюнюне жораланнган XXIV битеуроссей эришиуледе ючюнчю жерни алгъанды, СКФО-да доммакъ алтын  майдалгъа да тийишли болгъанды. Къабарты-Малкъар къырал аграр университетде бардырылгъан эришиуледе топну атыуда бла узунлукъгъа секириуде да биринчи болгъанды. Спортха Алина гитчелигинден бери да тартылгъанды. Тюкеннге, башха жумушха бара, жолда жашчыкъла жарау этерге жюрюгенлерин кёре тургъанды. Бир кере уа ызларындан спорт залгъа кирип да къалгъанды. Алагъа къарай, кеси да спорт бла кюреширге сюйгенин сезгенди.  Биринчи тренери Герийланы Хусей  къызчыкъны ала бла тенг юйретип башлагъанды. Къол тюйюш бла тёртюнчю классдан онунчугъа дери кюрешгенди.

Школну бошагъанындан сора Къабарты-Малкъар къырал аграр университетни «Землеустройство и кадастры» бёлюмюне киргенди. «Жарсыугъа, спортну мен жаратхан тюрлюлери бла кюрешген къызчыкъла жокъ эдиле, жашла бла бирге жарау этерге уа сюймей эдим. Алай бир кесекден нальчикде  24-чю номерли школда дзюдо бла къызла да кюрешгенлерин эшитеме. Кёп да сагъыш эте турмагъанлай, экинчи кюн ары атланама. Анда бек алгъа Мухамед Боготовха тюбейме, алада юйренирге, эришиулеге къатышыргъа, жетишимли болургъа сюйгеними, ол гитчелигимден да муратым болгъанын билдиреме. Ол угъай демейди, кел кесинги сына, дейди. Школну директору Олег Саральпов да, жарауну кёл салып этгеними, бир кюнню да къоймазгъа кюрешгеними, итиниулюгюмю кёре, мени юйретип тебирейди», - деп эсгереди спортчу.

Сабий заманындан бери жашауу спорт бла бирге болгъаны себепли дзюдогъа кёчерге къыйын кёрюнмегенди. Биринчи эришиуюме  Къарачай-Черкесде мастерский турнир эди, анда беш сермеш бардырып, ючюнчю жерни алгъанды. Бу эсеп аны, тренерин да къууандыргъанды. Андан къайтханлай а жарауну бютюн къаты бардырып башлагъандыла. Мында Алинаны мураты майдал къытаргъа да тюйюл эди, ол кючюн, не зат эталлыгъын бла къалгъанын сынаргъа сюйгенди.

Артда, юч айдан сора, СКФО-ну чемпионатына баргъанды, анда къыйыныракъ эди, болсада «доммакъны» алалгъанды. Бу эки эришиуде сермешлеринден биринде бир къыз бла тутушханды. Биринчи кере анга къытдыргъанды, алай округда уа – хорлагъанды. Жангы сермешинде аны къытханындан сора «ёсгенин», жеринде турмагъанын ангылагъанды. Ол жетишими кёл этдирип, андан арысында да жарауларында бютюн кёл салып кюреширге кёллендиргенди. Округ эришиуледе Россейни жыйымдыкъ командасына киргенле да тутушхандыла. Анда беш сермеш бардырып, аладан ючюсюнде хорлап, доммакъ майдалны ычхындырмагъанды.

- Мен  спорт залгъа юйюмеча келеме. Анда бир бирибиз бла арабыз юйюрдечады. Тренерлерим – Олег Саральпов бла Мухамед Боготов - манга салгъан къыйынларын бошуна кетмезлигин кёргюзтюрге, жетишимлерим бла аланы къууандырыр ючюн, къолдан келгенни аярыкъ тюйюлме.  Биргеме жарау этген къызланы уа эгечлеримча кёреме. Шуёхунг,  ол сени ангылагъан, къууаннган, къыйналгъан сагъатынгда къатынгда болгъан адамды – ала аллайладыла, - дейди Алина.

Дзюдону уллу философиясы барды, ол кеси энчи дуниячады, аны бла кёл салып кюрешгенни  санын-чархын къарыулу этгенинден тышында, ниет жаны бла да тазалайды. Алина айтханыча, дзюдо инсанны юйретген этеди, нек дегенде сени бла эришген адамгъа хурмет эте билирге керексе, сора, кесинге ийнаныргъа, низамда тутаргъа итиндиреди. Ала уа жашауда бек керекли шартладыла. Аны оюмларын тюзге санай, кеси да жашау сынам жыя, спортчу инсан кесин башхаладан бийигирек салса, алдатыргъа кюрешсе,  жаратмагъанын чертеди.

Алина кесин сумода да сынагъанды, алчыланы санына да къошулгъанды. Спортну бу тюрлюсюнде, жамауатда тохташхан оюмгъа кёре, ауур, бёкем, бир атламлары бла жерни титиретген адамла тутушадыла. Кертиси бла да, сумо дегенлей, адамны акъылына мазаллы, ауур гёжефле келедиле. Алай анда, спортну башха тюрлюлериндеча, ауурлукъ къауумла бардыла, ала 55 килограммдан башланып, жюзге дери жетедиле, андан ауурла уа абсолют  къауумда тутушадыла. Республикада сумону айнытыргъа мурат барды, быллай эришиулени жыл сайын къураргъа белгиленеди. Хорлагъанлагъа уа  Россейни чемпионатына къатышыргъа эркинлик бериледи.

- Сумодан чемпионат бардырылады, анда да кесинги сынап бир кёр, артыкъ болмаз деп, тренерим айтхан эди. Алай бла къатышама, дзюдодан сумогъа кёчген къыйын тюйюл эди. Нек дегенде, анда тюбеушиуле 10-15 такъыйкъа бардырыладыла, дзюдо бла тенглешдиргенде, ол бек тынч окъунады, сермешинг арып башлагъынчы бошалады. Дзюдода  кюч, усталыкъ бла бирге чыныгъыулукъ да бек керекди. Мында уа  терклик, таукеллик, тёгерекде болумгъа, къаршчы спортчуну халына багъа бичип, къаллай приёмну хайырлансанг тап боллугъун мычымай сезе, терк оноу эте билиу. Бир жанындан къарагъанда,  алай кёрюнмей эсе да, сумода хорларгъа тактика, гиртчилик, координация болушурукъдула, сёзсюз, къарыу да керекди. Манга бу эришиуле бек сейир, хычыуун да эдиле, - дейди спортчу.

Алинаны тренерлик ишини юсюнден айтханда, сабийлени дзюдогъа Хасанияда 16-чы школда юйретеди. Жараугъа 1-3-чю класслада окъугъанла жюрюйдюле, асламысы къызчыкъладыла, къауумда 30-гъа жууукъ адам барды. «Гитчелени жарау этдирген бек сейирди, ала приёмланы эталгъанларын да чертирге сюеме. Сабийле бла ишлегенде, бек алгъа, аланы сюерге керекди, алай дзюдода низам къаты болургъа тийишлиди. Аны ючюн, тренерча, сохталарымдан айтханымы этерлерин излейме. Алыкъа гитчеле болгъаны себепли ала эришиулеге къатышмайдыла, алай заман жетсе, атларын айтдырырларына ышанама, - дейди Алина.