Халкъыбыз жаратылгъанлы бери малчылыкъ, жерчилик бла кюреше келеди. Малчылыкъгъа уа аслам эс бурулгъанды, жашагъан жери анга иги келишгени себепли.
Адамларыбыз буруннгудан бери малны этин, жюнюн, терисин, мюйюзюн, къышмыларын окъуна жаратханды. Этинден ненча тюрлю ашарыкъ этгендиле, ол санда битеу дуниягъа айтылгъан шишлик, жаубауур, уча, сохта, жёрме.
Жюнюнден а халы этип, чепкен сокъгъандыла. Андан сора да, жюн кёлекле, кёнчекле, жыйрыкъла, чындайла эшгендиле, кийизле, кюйюзле сокъгъандыла. Дунияда белгили башлыкъла, жамычыла хазырлагъандыла. Терисинден - а тонла, чарыкъла, чабырла, жантаула, дагъыда кёп затла.
Башха малдан эсе, къойланы кёбюрек тутхандыла. Тау этеклеринде белге жетген ханслы жайлыкълада мал иги айныгъанды, семиргенди.
Кёп жылла мындан алда уа бу тийрелеге келген жолоучула анга эс бурмай къоймагъандыла. Жазмаларында ала таулула малны хазна затын къоймай хайырланадыла, дегендиле.
Ууакъ аякълыланы юслеринден айтханда, туугъан къозугъа къагъанакъ, биркюнлюкге уа тирилди дейдиле. Экикюнлюк – сюрюне, ючкюнлюк – эритир. Бирайлыкъгъа – тёбеде ойнар, алты айда – азмаз токълу. Жыллыкъ тиши къой ишек болады, жыллыкъ бичилген къочхар а – ишек ирик. Эки жылда – ёнгеч, ючжыллыкъда – зада. Тёртжыллыкъгъа уа узада дейдиле.
Бешжыллыкъ мангырамазды. Алты жылдан атлагъаннга уа суу ичмез дейдиле. Бешжыллыкъ къочхар - иртизада, къойгъа айланмаз а асыры къартдан къойланы урлукъландырыргъа жарамаучу къочхар.
Жаз башында туугъан малгъа бызанк дейдиле. Къышдагъына – жюмел. Чончайма уа ашдан тохтагъан семиз къойду. Кётюрем деп арыкъ малгъа айтадыла. Къолда ёсген илеш малгъа кютю дейдиле. Ирик бичилген гитче токълуду. Тохай – бичилген мюйюзсюз къозу.
Таулула малны хазна аберисин къоймай хайырланадыла деп башында да сагъындыкъ. Сёз ючюн, жюнюн былай файдаланадыла. Сюзюк жюнден узун зыбыр шынтагы халы чыгъады, кеси да кючлю болады. Созулгъан къозу жюнден - ич кийим, токълунукъундан а чепкен, кёнчек этедиле. Къочхарныкъы уа - кийизге, жамычыгъа. Терисин ийлеп, тон, габара, къаптал, аркъалыкъ тикгендиле. Сюегинден а биз, ийне, сыппа ишлегендиле.
Ашыкъла бла сабийле ойнагъандыла. Терисинден гыбыт, къапчыкъ, тулукъ этилгенди. Ууакъ аякълы малны сойгъанда, терисин жырмай алып, хазырланнган оруннга айтадыла гыбыт деп, ол жау чайкъаргъа, айран, сют жюрютюрге жарагъанды. Тулукъ да ол халда текени, бузоуну, тананы терилеринден ийленип этилгенди. Тулукъ тюбю тонкъайса, тогъуз гыржын чыгъар дейдиле таулула.
Къойну боюнун къыбылагъа буруп, бисмилляхи, Аллаху акбар деп тартадыла. Андан сора сол арт аягъындан тагъып, терисин аладыла. Башын, тёрт аягъын, къуйрукъ учун бирге салгъандыла.
Терисин ичин алып бошагъандан сора санлагъандыла: эки жапхакъ, эки бут, эки къабыргъа, омуроула, къуйрукъ. Малны санлап бошагъандан сора кесекле этедиле. Сёз ючюн, жалпакъдан юч юлюш чыгъады: базук, къысха илик, жау орун. Къабыргъасындан алтысы: ногъана, эки башлы, юч башсыз.
Кёкюрек иегиси алтыгъа юлешинеди. Бут тёртге: ашыкъ илик, орта илик, къалакъ жан сюек, тешикли жан сюек. Къой къуйрукъдан онбир жик болады. Алагъа минчакъла деп да айтадыла. Ала да тууралып, юлюшлеге къошуладыла. Омуроуланы бичакъ бла айырадыла, балта бла урмай.
Къурманлыкъгъа къой союлса, аны онг жапхагъы энчи юлюш болуп юйде къалады. Андан сора да базук бла боюн жик. Къурманда союлгъан малдан юч юлюш этиледи. Бири юйде къалады, экинчиси жууукълагъа, къоншулагъа бериледи, ючюнчюсю – садакъагъа.
Юйню иесине – базук сюек, бай бийчеге – къысха илик. Онг къабыргъа, онг жапхакъ да юйде къаладыла. Къакъ этиледиле. Къыркъ кюнден ашыра жырнагъа къошуладыла.
Бирде жёрмелени да къакъ этип болгъандыла. Ала бла жолоучуну сыйлагъандыла. Алайды да, къурманлыкъгъа союлгъан малдан жыйырма алтыгъа юлешинеди. Аладан тогъузу юйде къалады. Онжетиси жууукъгъа, къоншугъа садакъагъа чачылады.
Башында айтханыбызча, малны биз белгилегенден башхаракъ жарашдыргъанла да болурла, биз а билгенибизча айтдыкъ.
