Кёп сабийли юйюрлеге тийишли пособияла

Баладан ауурлулукълары болгъан аналагъа бла ата-аналагъа ахча себепликни асламысы Социал страхованияны фондну (ФСС) юсю бла этиледи. Аны ишчилери эм кёп тюбеген соруулагъа жууапла бередиле.

    ФСС-ден пособияланы алыргъа Россейни гражданлары эм мында болжаллы халда жашагъан тыш къыраллы гражданла эркиндиле, ала борчлу халда страхование этиу системада аналыкъ неда талай заманны ичинде ишлемей къалсала деп эсепге тюшген эселе. Былайда сёз, эм алгъа, урунуу келишимге кёре ишлегенлени юслеринден барады. Энчи предпринимательле эм кеслери аллына ишлегенле пособияланы алыр ючюн, эки излемни толтуругъа тийишлидиле: фондда эсепге кеслери ыразылыкълары бла сюелирге, сора пособияны алырдан алгъа бир жылны ичинде ФСС-ге тёлеуле этерге. Юлгюге: 2021 жылда сабий туугъаны бла байламлы пособияланы алыр ючюн, тёлеулени 2020 жылда этип башларгъа керек эди. Бала 2022 жылда тууарыкъ эсе уа, эсепге быйылны ахырына дери сюелирге эм тёлеулени этип башларгъа тийишлиди. Бюгюнлюкде бу тёлеуню ёлчеми бир айгъа 4451,62 сомду.

  Фондну хазнасындан сабийли юйюрлеге тёрт тюрлю пособие бериледи. Быйылны февралында аланы талайы кёбейтилген да ётгендиле. Бюгюнлюкде эм жылны ахырына дери аланы ёлчемлери былайды:

  а) Баладан ауурлулукъ болгъаны эм сабий табыу бла байламлы пособие ананы орта иш хагъыны 100 проценти тенгли бирди.

  - Декретни 140 кюню ючюн пособияны эм уллу ёлчеми 340 795 сомду, сабий табыу къыйын ётген эсе декретни 156 кюнюне – 379 743 сом, эгизле ючюн берилген декретни 194 кюнюне – 472 244,5 сомгъа жетеди.

- Эм аз декрет ахча быйыл 58 878,4 сомду.

  Эсгертиу: бу тарихле эм кёп бла эм аз пособияладыла. Хар анагъа ала иш хагъына кёре энчи саналадыла. 

  б) Тиширыу консультацияда эсепге сабийден ауурлулугъу болгъанлай ал кезиуледе (12 ыйыкъгъа дери) тургъаны ючюн берилген пособие 708,23 сомду.

в) Бала туугъанлай бир кереге берилген пособие – 18 866,32 сом.

 г) Сабийге къарагъаны ючюн ай сайын берилген пособие ананы орта иш хагъыны 40 процентине тенгди. Аны эм уллу ёлчеми бир айгъа 29 600,48 сомду, эм азы уа – 7082,85 сомду.

Законодательствогъа тийишлиликде бир-бир болумлада ананы орунуна ахчаны юйюрню башха келечилери алыргъа эркиндиле:

- Сабийни атасы. Аны ючюн ананы ишинден ол пособияны алмагъаныны юсюнден справка изленирикди.

  Сора, ата сабийге къарагъаны ючюн пособие алыргъа боллукъду, ол аны ючюн декрет отпускагъа чыгъа эсе (ананы орунуна).

 - Амма, аппа, ананы неда атаны эгечи, къарындышы неда башха инсан, ол сабийге ананы орунуна къарай эсе. Ала барысы да (ата да) пособияны балагъа 1,5 жыл толгъунчугъа дери алаллыкъдыла.

Эс буругъуз: Сабийге къарагъан адам борчлу халда страхование этиу системада аналыкъ эм болжаллы халда ишлемегени ючюн эсепге тюшерге керекди. Сёз ючюн, амма бир жерде официал халда урунмай эсе, бу къауумгъа тюшмейди. Урунуу келишимге кёре ишлей эсе уа, анга балагъа къарагъаны ючюн пособие тёленирикди. Экинчиси, быллай инсан ишлеген жеринде 1,5 жылы толмагъан сабийни ёсдюргени ючюн отпускагъа чыгъаргъа борчлуду.

Ана талай жерде ишлей эсе, анга къаллай бир тёленирикди?

   Ана талай жерде официал халда келишимле тауусуп уруна эсе, жорукъла  былайдыла:

  - Декретге чыкъгъынчыгъа дери ол ишлеген жерлерин алышындырмагъан эсе, сабийден ауурлулугъу болгъаны эм бала тапханы ючюн пособияланы хар ишлеген жеринде тохташдырадыла. Аланы барысында да энчи алып къарагъанда, декретге кетген 140 кюню ючюн, башда айтылгъаныча, хар биринде да уллу пособие 340 795 сомдан атламазгъа керекди.

 - Тиширыу декретге чыгъардан алгъа эки жылда ишлеген жерлерин алышындыргъан эсе, пособияны бусагъатда уруннган жерлеринден аллыкъды. Аладан бирин ол кеси сайларгъа эркинди. Ол иш хакъларыны юсюнден справкаланы битеу уруннган жерлеринден жыяргъа керекди, ол пособияны ёлчемин тохташдыргъанда тергелликди. Мында да декрет ахчаны ёлчеми 340 795 сомдан ётмезге тийишлиди.

   1.5 жылы толмагъан сабийге къарагъаны ючюн пособияны иш бла жалчытхан организацияладан жангыз бири тёлейди – тиширыу къайсын сайлагъанына кёре. Бу пособияны бир айгъа эм уллу ёлчеми 29600,48 сомду.

5. Бир бири ызындан туугъан сабийлери болгъан юйюрлеге

Декрет отпускада тургъан кезиуде ана экинчи баладан ауурлулугъу болгъанын билсе, анга пособияла къалай тёленедиле?

- Аллай кезиуледе инсан эки тюрлю амалдан бирин сайлагъа эркинди, - деп ангылатадыла ФСС-ни специалистлери. – Биринчиси, биринчи сабий ючюн алыннган декретден чыкъмазгъа. Экинчиси, биринчи сабий ючюн алыннган декретни болжалын тохтатып, экинчи бала сакълагъаны эм тапханы ючюн жангы декрет отпускагъа чыгъаргъа. Эки болумда да пособияны ёлчемин тохташдыргъанда аны ахыр эки жылда иш хагъыны орта ёлчемине къаралырыкъды. Тергеулени этгенде биринчи сабий ючюн алыннган отпускала эм ауругъан эсе, ишлемеген кюнлери саналырыкъ тюйюлдюле.

Аны бла бирге тиширыугъа тёлеулени ёлчемлерин кёбейтирча пособияны тергегенде алыннган жылланы тюрлендирирге эркинлик  бериледи. Сёз ючюн, 2019-2020 жыллада ана отпускада биринчи сабийи бла тургъанлай, 2021 жылда экинчи баланы сакълагъаны ючюн жангыдан декретге кетерге дейди. Быллай кезиуде аны 2019-2020 жылланы экисин да неда бирин 2017 эм 2018 жыллагъа алышындырыргъа онг барды. 2017, 2018 жыллада  аны айлыгъы кёбюрек болгъан эсе, сабий ючюн берилген пособие да ёсерикди.