Татлы затланы алай бек нек сюебиз?

Кюн сайын шоколад плиткасыз болмай, аны къапханлай, энтта да бир конфетге, башха татлы затлагъа узала эсегиз, ол къылыкъны кёп сылтаулары болгъанларын билигиз. Иш мында жаланда кесин къолгъа алыу бла чекленип къалмайды, дейди Аш-азыкъны эмда биотехнологияны федерал илму-излем арасында «Саулукъ эмда спорт аш» деген клиника-диагностика къауумну башчысы, врач-диетолог Екатерина Бурляева.

Заманында ашаргъа

Адам къачан болса да ашай эсе, бирде иги кесек заманны ачлай тура эсе, татлыны(шоколад, варенье, конфетле) бегирек излеп тебирейди. Ол а санында кюч-къарыу жетишмегени бла байламлыды. Аны уа эм терк жаланда углеводладан (татлы затладан) алыргъа боллукъду. Алагъа алданмаз ючюн ашны заманында, кесин да оздурмай ашаргъа керекди.

Тапсыз къылыкъла

Кёбюсюнде ала сабийликден къураладыла. Гитчеле алайсыз да этерик ишлерин (отоуларын тазаларгъа, адырларын жууаргъа, дерслерин хазырларгъа) къолгъа алсала, ата-аналары конфетле берип къууандырадыла. Ол къылыгъ а сабийни къанында къалады. Уллулугъунда уа бир ишни тап этгени ючюн ол кесин тортла, пирожныйле, конфетле бла «саугъалайды».

Ол аны осал къылыкъча угъай, саугъача да кёре болур, алай Екатерина Бурляева айтханнга кёре, ол алдауду. Адам кесин аллай затладан тыялмай эсе, психологга, психотерапевтге барса игиди, дейди специалист.

Мыйы

Адамны мыйысы къыстау ишлесе, кёп кюч къорайды. Аны экзаменле берген студентле неда документлени, проектлени, отчётланы къазауатда жарашдыра тургъан специалистле бек иги биледиле.

Быллай кезиуледе татлыгъа алданмаз ючюн столда болгъан конфетлени, къалачланы барын да кетерирге керекди. Эрттенликде уа какла, къара ундан биширилген ётмек, мирзеу бюртюкледен жарашдырылгъан затла ашаса игиди. Ала энергияны аз-аз бере, кёбюрек заманны ач болмай турурча этедиле.

Тирилик

Спортчула, физкультура бла тири кюрешгенле аслам энергия къоратадыла. Аллай адамла бек терк ач боладыла, аны себепли татлыгъа бирсиледен эсе кёбюрек узаладыла.

Алай болмаз ючюн жараулагъа дери жарым сагъат къалгъанда аслам калориясы болгъан затладан къабып кёрюрге керекди: чертлеуюк, къозула, къатхан кёгетле, мирзеу бюртюкледен этилген ашарыкъла.

Мудахлыкъ бийлеу

Адамны хали эрттенликден окъуна тапсыз эсе, бютюнда кюн да булутлу, мутхуз болуп тура эсе, ол татлыгъа узалады. Нек дегенде аллай ашарыкъла «къууанчны» гормонун (серотонин) кёбейтедиле. Алай анга саулукъгъа конфетледен эсе азыракъ хата салгъан продуктла да себеплик этедиле, сёз ючюн, бананла. Татлыны орунуна къатхан кёгетлени ашаса игиди. Алай алагъа да артыкъ къадалыргъа жарамайды.

Углеводланы азлыгъы

Аны субай болургъа излеген, аны ючюн кеслерин тапсыз диетала бла къыйнагъан жаш къызлада эслерге боллукъду. Быллай диетала асламысында бек аз калориялы, терк ач этген ашладан къураладыла. Аны ючюн татлы бютюн изленеди.

Мында эм игиси – диетолог врачха барса. Ол саулукъгъа, саннга да хата салмай арыгъыракъ болурча энчи бир амал табаргъа болушурукъду.

Генетика энчиликле

Татлыны оздургъанны сылтауу генетика бла байламлы эсе, аны ачыкълагъан алай женгил боллукъ тюйюлдю. Поликлиникада терапевт неда эндокринолог да арсарсыз ишекли боллукъду деп айтырча тюйюлдю. Бир игиси – саулукълу ашны тюрлюсюн бла мардасын тохташдырыучу специалистге барса.

Ауруула

Адамны диабети бар эсе, къанында бал тузну мардасы азаяды. Быллай саусузла къалтырауукъ тиеди, башым кетип барады, санларым тутмайдыла, деп тарыгъыучудула. Аллай кезиуледе татлы ашарыкъла бегирек изленедиле. Адам бир конфет къапханлай неда балны ашап кёргенлей, хали табыракъ болады.

Диабетден къыйналгъанла аурууларыны юсюнден биледиле, эндокринологланы кёз туураларында турадыла. Врачла алагъа тийишли дарманла бередиле. Ала айтхандан чыгъаргъа жарарыкъ тюйюлдю.

Тютюн ичиу къалса

Адам тютюнню атса, татлыгъа бегирек тартылып тебирейди. Алгъын къолу тютюннге узалыучу эсе, энди кёзю конфетге къарайды. Бир осал къылыкъ башхасын алышады. Андан къутулур ючюн кесин къолгъа алыргъа керекди. Сёз ючюн, стресс болса, эспандер бла къол аязны ишлете, аны да неллай бир къысханын санап, эсин бёлюрге боллукъду. Ол а шаугютлеге да тап, татлыгъа да артыгъы бла къадалмазгъа иги.