Тюрлю-тюрлю къыраллада чай ичиуню башха-башха адетлери

Бизде, тыш къыраллада да не тюрлю азыкъдан сора да кёпле чай   ичмей къоймайдыла. Ичерге хычыуун болгъандан сора да, аны саулукъгъа хайыры да барды. Кёп къыраллада чай ичиуню миллет энчиликлени кёргюзтген тюрлю-тюрлю жорукълары жюрюйдюле.

Сёз ючюн, чайгъа буз салып ичиу адет бизден чыкъгъанды, дейдиле  америкалыла. Болсада аллай чайны Индияда да бек эрттеден бери жаратадыла. 1904 жылда жайны иссилигинде Сент-Луисде болгъан битеудуния кёрмючге келгенлеге ичирип башлагъан эдиле буз салыннган чайны. Андан сора ол адет бютюн кенг жайылгъанды.

Буз чайны былай жарашдырадыла: сууутулгъан къара чайны буз бла жартысына дери толтурулгъан стаканнга къуядыла эмда анга лимонну бла апельсинни тёгерек кесип саладыла. Анга дугъуманы чапырагъын да атадыла. Индиячыла уа лимонну сууун сыгъып да къошадыла.

Муслийман къыраллада уа быллай адет жюрюйдю: алгъа пиалагъа бир кесек чай къуядыла, ызы бла аны артха, чайникге, къайтарадыла. Алай этилсе, чай ариу бет алады, татыулу да болады.

Кёп къыраллада къонакъгъа пиаланы чайдан жарты этип бередиле. Алай ол къызгъанчлыкъдан этилмейди, ол келген адамгъа намыс-сый берилгенини белгисиди. Чайны ашыкъмай, хапар да айта, ичедиле. Бошала баргъаны бла анга иссисин къошадыла. Чайны пиаланы толтуруп къуйсала уа, къонакъ энди юйюне кете барса да боллукъ эди, деген магъананы тутады.

Россейни юсюнден айтханда, мында чай бла биринчи  кере XVII ёмюрде шагъырейленнгендиле. Саудюгерчиле аны дарманлыгъы болгъан хансныча сатхандыла. Багъасы да анга кёре уллу болгъанды. Кёп заманны чай дарманлыгъы болгъаннга саналып, аны мардасыз кёп ичсе, хата салыргъа боллукъду деген оюм жюрюгенди.  Россейде исси сууну бла чай кырдык салыннган сууну башха-башха тутуу адет ма андан чыкъгъанды.  Сууну иссилей тутар, столну берекетли кёргюзтюр ючюн самоварла чыгъаргъандыла.

Чай ичиу бла байламлы буруннгулу адет-тёреле сакъланнган къыраллада аны бир адырда хазырлап ичедиле.