«Аурууну къайсы даражагъа жетгени заманында баямланса, анга багъаргъа да ол къадар женгилди»

Алгъан билимлери, сайлагъан усталыкълары бла байламлы ангылауларын туугъан жерлеринде,  республикабызда хайырланыргъа сюйген жаш адамларыбызны бюгюнлюкде аслам бола баргъанлары кёллендиреди. Бютюнда саулукъ сакълауну алып айтсакъ.

Балаланы Жаухар да алыкъа урунуу жолунда алай кёп жылны тюйюл эсе да, аны аллына болушлукъ излеп келгенлеге кесини жандауурлугъу бла айырмалы кёрюннгенден сора да, не амалны да излерге, табаргъа, мадар этерге кюрешгени бла сюйдюргенди. Бюгюнлюкде ол Республикалы клиника больницаны консультацияла бардыргъан поликлиникасында сабийлеге къарагъан оториноларингологду.

Алай эсе да, билимини, окъуулугъуну даражасы абадан тёлюге себеплик этерге да жетишеди. Аны ючюн а таулу къызны излеп, сагъынылгъан поликлиникагъа кёпле келедиле. Ол КъМКъУ-ну медицина факультетини аспирантурасында окъуй тургъан кезиуюнде Инновациялы жангычылыкълагъа тутхучлулукъ этген фондну башламчылыгъы бла бардырылгъан «УМНИК» программада илму иши бла хорлап, грант да къытханды.

Бюгюн а биз, анга тюбеп, ишни юсюнден ушакъ этгенбиз.

– Жаухар, медицинаны сейир бёлюмюн сайлагъанса. Ол санга не бла жууукъду?

– Билемисиз, манга адамны органлары  – къулакъ, тамакъ, бурун – бир бирлери бла къалай бла байламлы болуп ишлегенлери не заманда да сейирди. Андан сора да, кеслери алларына энчиликлери. Сурдологла – ала инсан тауушланы къалай эшитгенини проблемасы бла кюрешедиле. Алгъадан чертип айтсакъ, бизни республикада быллай специалистле болмагъанча аздыла – ючюсю неда тёртюсюмю бардыла. Кесигиз ангылайсыз, бу тарих къууанырча болмагъанын.

Интернатураны да кесибизде тауусханма. Ызы бла ишлеп башлар ючюн а «Астрамедфарм» арада Заира Мухамедовна Сижажеваны башчылыгъында, ол врач-сурдологду, слухопротезистди, кёп затха юйренип, бери алай келгенме. Ол мени адамны эшитгенин бла къалгъанын къалай тинтирге, билирге тийишлисине тюшюндюргенди. Дагъыда тестирование этерге, диагнозну тохташдырыргъа. Сау болсун, билимин, заманын, ангылауун къызгъанмагъанлай, не ууакъ затны да эсгерте, ол акъылынга тюйрелип къалырча эте биледи.

– Сабийни логопедге элтирден алгъа, аны къалай эшитгенин ачыкъларгъа тийишлиди дейдиле. Ол кертимиди?

– Хау, ол алайды. Болсада, барыбыз да билгенликден, къагъанакъ туууп, анга юч кюн болгъанлай окъуна аны къалай эшитгенине тийишли специалистле къарамай къоймайдыла. Артда уа аланы поликлиникагъа кезиуден-кезиуге элтип, кёргюзтюп турургъа керек болады. Бир тюрлю проблема барды деселе, сора бизге жибередиле.

– Сен бусагъатда РКБ-ны консультацияла бардыргъан поликлиникасында сурдологса. Мында саусузлагъа къалай къарагъаныгъызны юсюнден толуракъ айтсанг эди.

– Биз алагъа эм алгъа тестирование этебиз. Бу процедура сабийни къалай эшитгенин, бир тюрлю кемчилик бар эсе, аны алгъадан баямлар ючюн бардырылады. Ол (тестирование) тап ётсе уа, гитчечиклени, сёз ючюн, алыкъа сёлешип башлар заманларына дери кеслеринде поликлиникалада къарата турурларын айтып жиберебиз. Болсада ала тилленип тебиреген кезиулеринде дагъыда бизге келип кёрюнселе игиди.

Тестледен ётмей къалгъан болса уа, анга ызы бла толу компьютер тинтиулени бардырабыз. Сора анга кохлеарная имплантация керек болса, аллайланы Москвагъа, Санкт-Петербургга, Астраханьнга жиберебиз. Нек дегенде, аллай бийик технологиялы операция жангызда алада этиледи.

Бизге саулайда республикадан саусузланы келирге эркинликлери барды. Жаланда кеслеринде поликлиникадан направление алыргъа керекдиле. Алайсыз алагъа хакъсыз къараргъа онг боллукъ тюйюлдю.  Дагъыда бери, сабийледен сора да, абаданла да келедиле. Алагъа да болушлукъ этер, диагноз салыргъа да онгубуз барды.

– Сабий ёсе тургъан кезиуде ата-анала аны сурдологга не заманда неда къаллай ышанла ишеклик туудурсала келтирирге керекдиле?

– Сёз ючюн, ол сёлешген этгенликге, бир-бир тауушланы иги айталмай эсе, бу затха окъуна уллу кёллюлюк этмезге тийишлиди. Анга эс бурургъа керекди. Сора гитчечик юйде, садикде аны атын айтып чакъырсала, кесин къалай жюрютгенине, башхача айтханда уа, ол айланыу (обращение) анга болгъанын ангыламай къала эсе – ма аллай чурумлагъа да сагъая турургъа, оздурмагъанлай, врачха кёрюнюрге тийишлиди.

Сабий кеси сёлешала эсе, сора къулагъым аурутады деп тарыгъа эсе, анга да уллу кёллю болуу тюз тюйюлдю. Биз иш юсюнде аллайлагъа да тюбегенбиз. Гитчени жарсыууна заманында эс бурулмагъаныны хатасындан ызы бла проблемала чыкъгъанларын.

Биз логопедле бла байламлыкъда ишлейбиз. Ол да бек игиди. Сора, айтханымча, тестле, компьютер тинтиуле да этебиз. Таматаракъ сабийлеге тональная аудиометрия деген процедураны бардырабыз.

Жарсыугъа, къулакълары аздан-аз эшитип башлагъанлагъа кийдирилген аппаратланы кёп юйюрле алалмай да къыйналадыла. Бир жол аллай жашчыкъгъа аппаратны кийдиргенибизде: «Мен къалай кёп затны тургъанма эшитмей!» деген сёзлери жюреклерибизни къозгъагъан эди. Аллай аппаратла, сабий ёсе баргъаныча, кезиуден-кезиуге жангыртылыргъа керек боладыла. Аны ючюн да къыйналадыла кёпле, аланы сатып алалмай.

– Не айтыргъа боллукъса, шёндю къулакълары эшитмеген проблемалары бла сабийлени саны кёпмюдю огъесе уа?

– Кертисин айтсам, аз да тюйюлдю. Бир эки жыл мындан алгъа саулайда республикадан кохлеарная имплантация кереклилени тизмесинде, баям, юч жюз чакълы адам бар болур эди. Бусагъатда уа ол тарих эки кереге кёбейгенчады дерге да жарарыкъды, жарсыугъа. Юлгюге арт кезиуню алсакъ, шёндю быллай операция этилген сексен жашчыкъ бла къызчыкъ бардыла.

Былайда аны сылтауу неде болгъанын айтхан да къыйынды. Генетикадан сора да, кёп тюбейдиле чурумла. Сёз ючюн, сабий заманындан алгъа тууса окъуна, воспаление неда къан тамырла бла байламлы ауруулары барлада да къозгъалыргъа болады.

Шёндю ковидден ауругъанларындан сора къулакълары иги эшитмей башлагъанларын айтып, аллай жарсыулары бла да кёпле келедиле. Ол алай бу ауруу къан тамырлагъа заран салгъаны ючюн бола болур. Врачха кёрюнюуню арт болжалгъа салмагъыз деп, дагъыда эсгертирик эдим. Аурууну къайсы даражагъа жетгени заманында баямланса, анга багъаргъа да ол къадар женгилди.

– Медицинаны къайсы бёлюмю да тынч тюйюлдю. Тамбла да ишге келирча къарыуну, анга сюймекликни да табаргъа керекди. Сен ол кючню къайдан аласа?

– Не жашырлыгъы барды, ата-анагъа сабийни къыйын диагнозун эшитдирген бизге да тынч тюйюлдю. Аны себепли мен шёндю Жаболаны Анжеланы «Горный родник» деген миллет тепсеуле студиясына жюрюйме. Алгъын а бассейнде жюзюп да тургъанма.

– Алыкъа жаш специалистсе. Сайлауунг бла байламлы муратларынг да болурла?

– Хар заманда да бизни университетде ахшы преподавательле барлыкъларын чертгенлей тургъанма эмда мындан ары да аны алайлыгъын къатлагъанлай турлукъма. Нек дегенде аланы билимлиликлери, адамлыкъ ышанлары да сюйдюргендиле бизге медицинаны. Интернатурада илму башчым Людмила Каншаубиевна Кумыковагъа да бютюн ыразыма.

Кандидат диссертация жазып башлагъанма. Аны темасын шёндю бардыра тургъан ишим бла байламлы этип, бизден сора да, сурдология жаны бла кесибизде ишлегенле жамауатыбызгъа къыйынларын берирге излегенле болсала, аны бла хайырлансала да сюерикме.