Тюз ашауну мураты – арыкъ болуу угъай, жашауну игилендириу

Диетологла бла врачла айтханнга кёре, 50 жыллары толгъан адамлагъа саулукъларын сакъларча талай затха эс бурургъа керекди. Бек башы уа – аз ашауну юсю бла семизликни терк кетерирге жарамайды. Сылтау – адамны чархына кюч берген азыкъ келмесе, стрессни гормону – кортизол чыгъарылып башлайды, мыйы да, мычымай, жауну жыйдырып тебирейди, аны бла бирге уа метаболизмни акъырын этдиреди. Йод жетишмей тебирегени бла уа богъурдакъ безни ишлеую бузулады, ол а башха органлада да чурумлагъа келтиреди.  

Тюз ауузланыу жаны бла эксперт Лиза Янг ангылатханыча, арыкъ болабыз деп, эрттен, тюш неда ингирги азыкъны къоюу, муратыгъызны бютюн узакъ этерикди. Ашдан тоймай къалыу артда заранлы эм кёп калориялы азыкъны излетеди. Сора, адам ачлыкъны суусаплыкъ бла да ажашдырыргъа боллукъду, аны ючюн бир стакан таза сууну ичиу хайырлыды, чархыгъыз аны ючюн жангызда «сау бол» дерикди. Алай эсигизде болсун, былайда сёз чайны, кофени неда башха татлы суусапланы юслеринден угъай, таза, къошагъы болмагъан сууну юсюнден барады. 

Семизликлерин эсепде тутаргъа сюйгенле дагъыда бир шартха эс бурургъа керекдиле: юлгюге, къууурулгъан картохдан, хотдогдан неда бифштексден алгъан 200 калорий бла чабакъ, кёгетле, сууда биширилген эт бла келген 200 калорий тенг тюйюлдюле. Саулукълу ашарыкъланы унутмагъыз, ала чархха иги болгъанларындан тышында, кёлюгюзню да жарыкъ этерикдиле.

Эрттеннги азыкъны ашыкъгъан неда бу заманда ашаялмайма деген сылтаула бла къоймагъыз. Чарх ол кезиуде алмагъанын артда тюшде неда кече кёп ашатдырып жетдирликди. Терк арыкъ этдирген чайлагъа ышанмагъыз, ала адамны чархындан сууну кетередиле, къарнын да аурутургъа, саулукъгъа да заран салыргъа боллукъдула. Жаулу ашладан да къачмагъыз, ала иги кесекни ач этдирмегенлей тутдурадыла, алай марданы билигиз. Жау дагъыда чархны бир температурада тутаргъа, ич органланы тюз ишлетирге болушады.

Инсан кесине тюз азыкъ сайлайды, спорт бла да кюрешеди, алай эсепле уа къууандырмайдыла. Аны чуруму адам аш кезиулери араларында да ауузланыргъа, татлы неда бутербродла къабаргъа, газировка ичерге сюйгениндеди. Ол къылыкъ артыкъ иги тюйюлдю.

Сагъышланы да кючлери уллуду. Арыкъ бола тургъанланы бек уллу халатларындан бири – артыкъ зат ашамай, аны ючюн къыйналып тургъанларындады. Мыйыны алдатхан къыйынды, азыкъ болмагъан кезиуде «къыйын заманладача», ол, не да этип, жау жыйдырады. Хар инсанны да жаны къыйналгъан такъыйкъалары боладыла, кёпле аллай кезиулени кёп ашап, кёллерин алай тынчайтадыла. Алай этерге жарамайды. Аны орунуна, таза хауада айланыгъыз, сабыр болургъа кюрешигиз.

Россейни Правительствосуну илму эм техника жаны бла премиясыны лауреаты Андрей Мартюшев-Поклад рафинированный углеводланы, бал тузну, бийик сортлу унну юсюнден айтханды. Арт жыллада бардырылгъан тинтиуле ачыкълагъанларыча, ала заранлы калорияланы бергенлеринден сора да, наркотиклеча, адамны кеслерине юйренчек этерге боллукъдулла. Кёпле аладан бек къыйналып айырыладыла, кёллери терк тюрленеди, ачыуланыргъа ёч боладыла. Бу къауумгъа, эм алгъа,  бютюнда къыйын болумгъа тюшгенле, жангызлыкъ сынагъанла, бир уллу жарсыугъа тюбегенле киредиле. Былайда инсаннга сагъышларын иги жанына бурдуруу, жангы жашаугъа итиниулюк, аны ючюн кюч салыргъа хазырлылыкъ болушурукъдула.

Врачла белгилегенлерича, тюз ашны сайлауну баш мураты арыкъ болуу тюйюлдю, саулукъну кючлеудю, жашауну качествосун игилендириудю, ёмюрню узакъ этиудю.