Сахна бла поэзия – ёмюрлюк сюймеклик

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны актрисасы, КъЧР-ни сыйлы артисткасы Урусланы Роза 1973 жылдан бери РФ-ни СТД-сыны члениди, маданиятда жетишимлери ючюн Мечиланы Кязим атлы майдалны иесиди. Ол эки къыз ёсдюргенди, насыплы ыннады.

Къыйын жазыу

Роза халкъ Орта Азиягъа кёчюрюлген жыллада тууады. Алай къызчыкъ ана жылыуун сынаялмайды. Нек дегенде аны жашауунда эм жууукъ тиширыуну комендант, ауурлугъу болуп тургъанлай, тюеди. Хадижат, жараладан тюзелмей, дуниясын алышындырады. Къызчыкъгъа ол кезиуде эки-юч жылчыкъ толгъан эди. Андан сора анга атасыны анасы Гочияланы Айшат къарайды. Ол ауушхандан сора уа интернатха тюшеди. Онунчу классны таууса тургъан заманында анасыны жууукълары туугъан журтларына, Къарачайгъа, къайтарадыла.

Къыз математиканы иги билгени себепли ол жаны бла окъуугъа да киргенди. Алай аны школ устазы Тбилисиде Ш. Руставели атлы театр академиягъа жаш адамланы аладыла, деп билдиреди. Ол да бошдан тюйюл эди: Урусланы къызлары школда, назмула жазып, чыгъармачылыкъ биригиулеге, байрам жыйылыулагъа тири къатышханлай келгенди.

Бийик окъуу юйде курсну таматасы белгили режиссёр Михаил Туманашвили эди. Алай тутхан ишин бек сюйгенликге, жашау-турмушу мында да тынч тюйюл эди. Ары дери да анга артыкъ кёз-къулакъ болмагъан атасыны беш эгечи да актёр усталыкъгъа юйрене тургъанын билгенден сора: «Бизни тукъумгъа скоморохла келишмейдиле, ол бетибизни жоярыкъды», - деп къоядыла.

Бу жыллада академияны вокал бёлюмюнде Жанатайланы Исмайыл да окъуй эди. Ол юйюрю бла Тбилисиде жашагъанды. Роза, алагъа къонакъгъа барып, болушлукъ тапханын да энчи белгилейди.

Усталыкъгъа ёр жол

Окъууун жетишимли бошап, туугъан жерине къайтхандан сора Роза 1971 жылда ана жанындан жууукъларына Зеленчукгъа барады. Ол заманда Малкъар театр ары гастрольлагъа «Тойдан сора» эмда «Аслижанны жыры» деген оюнлары бла келген эдиле. Алагъа бюсюреп, сейирге къалгъаны амалтын районлада кёргюзтген спектакльлерине къайтып-къайтып бир ненча кере къарагъанды.

-Алада атлары айтылгъан Махийланы Зоя, Къудайланы Маржан, Кючюкланы Магомет эм бирсиле ойнагъандыла. Быланы сыфатлары бюгюнлюкде да эсимдеди. Токумаланы Раяны уа Маммеланы Ибрагимни «Аслижанны жыры» деген чыгъармасында баш рольда биринчи кере кёрген эдим. Аны бурма, узун эшмелери, ачыкъ кёзлери кишини уллу кёллюлей къоймагъандыла. Сора Балаланы Омарны, Юсюпланы Хамитни, Къудайланы Ахматны, Шахмырзаланы Алексейни, Будайланы Ольганы хунерликлерине энчи эс буруп, ол алагъа Аллахдан, табийгъатдан берилген фахмулукъ болгъанына тюшюннгенлей тургъанма.

Кесин аллай усталаны къатында кёрюрге умуту окъуна болмай тургъанлай, малкъар труппа, башында айтханыбызча, Зеленчукну Культура юйне келеди. Ол кезиуде Розаны Омский эмда Станиславский атлы орус театрла да кеслерине чакъырадыла. Алай анда не тынгылы иш хакъ, не фатар бёлюрге сёз бералмагъанлары себепли къыз сагъышлы эди.

Малкъар театр мында оюнларын кёргюзтгенден сора аны баш режиссёру Къулийланы Борис, къызны къатына жанлап, ким болгъанын соруп, аланы ишлерине быллай уллу сейири, бу жаны бла окъууу болгъанына да къууаннганын билдирип, биргелерине ишлерге чакъырады. Алай бла Маммеланы Ибрагим аны малкъарча шатык сёлеширге юйретип тебирейди.

Тюрлю-тюрлю рольла

Заман бара баргъанда жаш актриса аягъы юсюне болады, театрда рольланы да айыпсыз къурайды. Аланы санында Донна Анна («Каменный гость» А. Пушкин), Донья Эльвира («Дон Жуан» Ж–Б. Мольер), Къарачач («Гошаях бийче» Ёлмезланы М.), Ийнехан («Пожар» Токумаланы Ж.), бийче («Осуят» Жантууланы И.), Белиса («Хитроумная влюблённая» Лопе де Вега) эм бирсиле. Аны репертуарына эллиден артыкъ магъаналы роль киреди, ол кёп аты айтылгъан режиссёр бла ишлейди.

Къурагъан сыфатларындан жюрегинде энчи жерни уа Къулийланы Борис салгъан У. Ахмадовну «Мени багъалы келиним» деген комедиясында къайын ананы эмда Токумаланы Жагъафарны «Пожар» пьесасында Ийнеханны сыфатларыдыла (реж. Р. Фиров). Айтхылыкъ «Шамай къалада» Зайнафны эмда «Нарт Ёрюзмекде» Сатанайны рольларын а отуз жыл чакълы бир заманны ичинде ойнагъанды. Тёппеланы Алимни «Азап жолунда» уа къыргъызлы тиширыу Айнаны сыфатын къурагъанды. Генеральный репетициясында кёчгюнчюлени къадарларына режиссёр Руслан  Фиров аны бла бирге жилягъанын да эсгереди Роза.

Г. Горинни «Забыть Герострата!» чыгъармасында ол Клементинаны ролюн ойнагъанды. Аны айтыууна кёре,  жигитлерини сахна кийимлерин да кеси амалы бла мажарыргъа кюрешгенди. Патчах тиширыуну жыйрыгъын а, «Антоний и Клеопатра» фильмге къарап, анга кёре жарашдыргъанын айтады.

Розаны фахмусуну юсюнден сахна коллегасы, КъМР-ни сыйлы артисткасы Токумаланы Раиса былай дейди: «Театрны иши къыйын аскер къуллукъгъа ушайды. Анга уа узакъ тау жолла, сууукъ клубла, жукъусуз кечеле къошуладыла. Бу болумлагъа, тёзюмден сора да, ишине сюймеклик керекди. Урусланы къызы уа ма аллай кезиуледе чыныкъгъан актрисабызды, бу жаны бла къыйыны да чексизди. Аны сахнабызда ызы жаш актёрларыбызгъа дерсликди, юлгюдю». Театрны таматасы Жангоразланы Мажит да, бу сёзлеге къошула, артистканы табийгъатдан берилген фахмусу, сахна бла байламлы таркъаймагъан оюмлары болгъанын энчи чертип айтады. 

Ич дуниясын назмула бла да ачыкълайды

Роза, акъылбалыкъ болгъан кезиуюнден башлап, орус тилде назмула жазып тебирегенди. Бюгюнлюкде аланы саны тёрт жюзден атлайды. Бирде тизгинлени, тюшюнде кёрюп, уяннганлай, къагъытха тюшюрюрге ашыгъады. Махийланы Зояны асырап келгенден сора, мудахланып, «Эй, пришедшие со мной!» деген тизгинле туугъандыла, кёчгюнчюлюкню ажымына «До боли родная чужая земля», ёле тургъан баш иесине да жоралагъанды тизгинле. Быланы хар биринде Розаны ич дуниясы баямланнганы хакъды. 2006 жылда аны Санкт-Петербургда «Я пришла не одна…» деген жыйымдыгъы чыкъгъанды.

Боташланы Иссаны пьесасына кёре Атмырзаланы Магомет салгъан «Таулу тиширыуну жигитлиги» деген оюнда ол ананы сыфатын къурагъанды. Анда жашаугъа кёз къарамы ачыкъ кёргюзтюлюнеди. Оюнда «Кюл болуп, ёчюле тургъан от жагъада къабырсыз къалгъан уланла! Туругъуз! Алгъа! Алгъа!» - деген сёзле бардыла. Аланы айтхан кезиуюнде аны эсине ынналары, таныялмай къалгъан анасы, къыйынлы халкъы келе эдиле.

Жангуразланы Нажабат.
Поделиться: