«Жашау къуруда байрамладан къуралып къалмайды»

Таулу тиширыула башларына, юйлерине, юйюрлерине не заманда да къаты болгъандыла. Бюгюн-бюгече да ма алай барады. Аллайладан бири Огъары Малкъарда ёсген Бичиланы Хусейни къызы Баблинады. Бюгюнлюкде  назик тиширыу, республикада атлары айтылгъан эр киши предпринимательледен артха къалмай, ишин,  бир адам да чурум табалмазча, тынгылы бардырады. Нальчикде  «Ласточкино гнездо» деген тюкенлени талайына да ол башчылыкъ этеди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

– Баблина бизнес бла къалай кюрешип башлагъанса?

– Огъары Малкъарда мектепни бошап чыкъгъанымдан сора, Къабарты-Малкъар къырал университетни юристле хазырлагъан факультетине окъургъа кирир мурат эте эдим, алай атам, ол тиширыу  иш тюйюлдю деп, ыразы болмагъанын  билдиргенден сора, экономика факультетге  кирип окъудум.

Къашхатауда ишлей, жашай да тургъанымлай, баш ием  ажымлы ёледи. Къолумда да  къагъанагъым бла не этерик  эдим?.. Белими къаты  къысып, Нальчикде юйчюк сатып алама. Аны къатында бир тюкенчик салама. Ашаргъа, жашаргъа, жашны да ёсдюрюрге керек эдим. Аллахны ахшылыгъындан, атам, анам, эгечим, къарындашларым  да бардыла. Ала хар не жаны бла да болушлукъ этерге угъай демегендиле, болсада  башымы, юйюрюмю кесим  тутаргъа сюйгенме.

Аз-аз ишим  тюзеле башлайды. Тюкеними да кенгертеме. Сатыу этерге кёпле келе эдиле. Аны  тап тутаргъа, адамланы жумушларын тынгылы этерге, багъаланы да артыкъ кётюрмезге кюреше эдим.

Анда ишлей тургъанымлай а, «Детский мир» универмаг ачылгъанда, аны таматасы Курданланы Руслан чакъырады. Ары дери уа юридический факультетни да бошайма. Ол билимим бюгюн-бюгече да жарайды. Универмагда ишлей тургъанымлай, аз-кёп болса да, ахчачыкъ да жыяма. Горный тийресинде  уллу супермаркет ачар онг барды дегенлеринде уа, къыйын болса да, биягъы, Русланнга ышанып, ол ишни къолгъа алыр мурат этеме. Мен ишден къоркъмайма, аллай  адам а бир затха жетишеди.

– Бюгюнлюкде бизнесде тиширыугъа эр кишиле бла тенг ишлеген  къыйын тюйюлмюдю?

– Къыйынды. Алай къыйынлыкъланы хорлай билирге юйреннгенме. Къаты  адамма. Алай ол жаланда мен айтхан тюздю  демеклик тюйюлдю. Ишни эбин билип, ойлап, тынгылы сагъыш этип, айтырыгъымы алай айтама, этеме. Уллу тюкенни ача туруп, Нальчик шахарны администрациясыны  ол замандагъы башчысы Хазратали Бердовну: «Бу  уллу тюкен кимни  боюнунда болгъанын мен уста билеме, бек  ышанама анга», – дегени хычыуун кёрюннген эди.

Бюгюнлюкде ахчам кёпдю деп махтаналлыкъ тюйюлме, Аллахны ахшылыгъындан, бирлеге тилей да бармайма. Артыгъы да керек тюйюлдю. Къыйын салмай келген капек ол бир заманда да хайыр келтирлик тюйюлдю. Бизни юйюрде  атабыз, анабыз да биреуню къыйыны бла жашауну бир заманда да унамагъандыла. Шёндюгю дунияда аягъы, къолу къымылдагъан, башы бир кесек ишлеген ырысхы эталлыкъды.

Хау, бизнес бла кюрешген бюгюнлюкде бек къыйынды, бютюнда тиширыулагъа. Эр кишиле аланы  алгъа жиберирге артыкъ сюймейдиле. Бир юлгю келтирейим. Уллу тюкеннге охрананы таматасы болуп ишге кирирге биреу келеди. Аны кабинетге ашырып, буду тамата деп мени кёргюзтгенлеринде, ол а: «Таматам тиширыу болса сюймейме, аны алгъадан  айтсагъыз эди, келлик тюйюл эдим», – деп артха бурулуп тебирейди.

Оноуумда кёп адам урунады. Аланы араларында эр кишиле, тиширыула да бардыла. Биринчи заманлада ишде, тиширыуча, жумушакълыкъ этерме деп тура эдим. Болсада бир кесекден ол, заран болмаса, хайыр келтирмезлигин ангылайма. Ишинг тап барырын сюе эсенг, низамлыкъ, жууаплылыкъ болургъа керекдиле.

– Хар предприятины бир борчу болады. Сен а уллу тюкенинг бла  жамауатха къаллай ахшылыкъ келтиресе?

– Биринчиден, ишчи жерле къуралгъандыла. Экинчиден, баям, аны айтыр кереклиси да болмаз, ай сайын  Нальчикде  Сабий юйге барып, анда  къагъанакълагъа ун, бал туз, крупала, бирде ахча да береме.

– Ишге уа кимлени аласа?

– Букъдурмайма, жууукъларым, танышларым да бардыла. Андан сора уа, мында ишлеген къызчыкъла кеслерини нёгерлерин да келтиредиле. Сатыу-алыуда ишлеген адам тири, жигит болургъа керекди, бек башы уа – таза жюрекли, тюз ниетли.

– Эрттенликде ишни неден башлайса:  банкданмы, базарданмы, огъесе парикмахерскийденми?

– Бек биринчи заманлада жашны мектепге хазырлап ашыргъанма. Артда ол Москвада вузладан бирине окъургъа киргенинде, дайым  кёз-къулакъ болуп тургъанма. Юйде  анга-мынга тие турсанг, заман да терк кетип къалады. Сагъат онбир бола, ишге барама. Тёгерекге-башха къарайма, къаллай жумушла тамамланылыргъа кереклисин кёреме. Банкга баш  бухгалтер, базаргъа, базагъа да экспедиторла барадыла. Манга уа ала хапар билдиредиле. Парикмахерскийге уа, кесинг кёресе,  чачымы жыяр ючюн уллу усталыкъ керек тюйюлдю.

– Солугъан а къачан, къайда этесе?

– Бир ненча жыл мындан алгъа  кесиме бир солуу кюн тохташдыргъанма.  Алай ол кюн да тюшден сора ишге бармай къалмайма. Кёп заманлада  уа, атамы, анамы, жашым Исламны, къарындашымдан туугъан жашчыкъланы да алып, тенгиз боюнуна солургъа барыучу эдик. Тышына солургъа Ислам ючюн барып тургъанма. Анга дунияны кёргюзтейим, не затдан да ангылауу болсун деген хыйсапдан. Кесим а жашауну  байрам халда ётдюрюуню  арталлы да жаратмайма.