«Кесин ашдан-суудан тыйып, алай, адамланы сёзлерин этгенни оразасы харамды»

Оразагъыз къабыл болсун!

Рамазан ай бошалып, муслийманла бу кюнледе  уллу байрамладан бирине тюбейдиле -Оразагъа.  Гъайыт намазны, фитир садакъаны магъанасыны, аны къачан тёлерге кереклисини юслеринден  Хасания элни иймамы Мисирланы Тимур айтады: 

 КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясы быйыл фитир садакъаны   100 сомда тохташдыргъандыла. Бу ахча эм аз ёлчемди, андан кёп тёлерге онг да барды.  Фитир Рамазан байрамда гъайыт намазгъа дери тёленирге тийишлиди. Андан кеч къалгъан кезиуде фитирге саналмай, садакъа болады. Жаланда аны билмегеннге кечиледи эмда байрам намаздан сора да къабыл кёрюледи. Билмей этилген гюняхха саналмайды.

Фитирни юйюрню таматасы тёлесе игиди, ол Аллахуталаны аллында жуууаплылыкъны билген адамды. Алай сабийле юйдегили болгъан эселе,  ала кеслери  чыгъарсала тийишлиди. Ораза тутхан муслийман кеси да тёлерге боллукъду бу садакъаны

Юйде ненча адам жашай эсе да,  ол хар бири ючюн чыгъарылады:  абаданды, сабийди деп къаралмай.   Алимлени кёбюсю ананы къарынында балагъа да берилсе ахшы болгъанын айтадыла. Аны да жаны барды. Адам тутмакъда турса да, аны ючюн фитир тёленирге керекди (аны кеси чыгъаралмай эсе).

Фитир кимге юлешинеди?  Къолайсызлагъа, факъырлагъа, мискинлеге. Аллахутала Сыйлы Къуранда былай айтады: «Бир заманда да игилик кёрмезсиз, ол сиз сюйген затдан чыгъарып, башхалагъа бергинчи. Не зат берсегиз да, Аллах аны биледи». Бу аятны къалай ангыларгъа боллукъду. Адам фитирни кеси сюйюп ашагъан, ичген неда киерге излеген затладан чыгъарыргъа керекди. Бусагъат бузулады, мугут этеди, зыраф болады деген, кесинге керек болмагъан затны берген садакъа тюйюлдю.

Ораза тутмагъан ючюн фитир тёленмейди, дегенни эшитирге тюшеди. Алай ала жангылгъан этедиле. Оразаны саулугъу болмай туталмадымы, сабиймиди, абаданмыды – башхалыгъы жокъду. Бу садакъа муслийманлагъа барысына да борчду.

Фитир нек тёленеди?  Ол Оразаны кезиуюнде биз этген кемчиликлени, жангылычланы кетереди.

Рамазан ай бошалады, алай адамны жашауунда ораза тутхан кюнлери аны бла тауусулмайдыла. Аны да ангылатайым. Оразаны кезиуюнде аурукъсунуп туталмай къалгъанла  болурла. Сау болгъандан сора аланы тёлерге тийишлиди – оздургъан кюнлени саны тенгли бирни. Аланы бири бири ызындан къайтарыргъа неда тап тюшген кюнледе тутуп тёлерге жарайды.

Жолоучулукъгъа чыгъып, Рамазанны кюнлерин къойгъан да аланы артда толтурургъа керекди. Жолгъа чыкъгъаннга ораза тутаргъа жарамайды демеклик тюйюлдю ол, къарыуу, онгу болгъан, ауузланмагъаны ючюн артыкъ къыйналмай эсе,  тутаргъа тийишлиди. Алай жолгъа чыгъып, оразасын къояргъа тюшгенде гюнях жокъду.

Тиширыуда да айгъа бир кере сылтау барды оразаны бир ненча кюннге къояргъа.  Аланы да кюню кюню бла тёлерге тийишлиди. Аууз ачар заман жетгинчи тёзмей, билип аны бузгъан адам а бир кюнню орунуна 60 кюнню тутуп толтурургъа борчлу болгъанын айтыргъа сюеме.

Рамазанны ызындан Шауаль айда алты кюнде ораза тутхан сюннетди, аны бек уллу ахшылыгъы, сууаплылыгъы да барды.  Аланы  бири бири ызындан, неда сюйген, сайлагъан кюнледе тутаргъа жарайды. Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болусун, былай айтханды: «Рамазанда ораза тутуп, аны ызындан Шауальда алты кюнню сууап ораза тутхан жашауун сайлай да ораза тутханча аллай сууаплыкъ аллыкъды». Дагъыда «Анасына туугъан балача гюняхсыз болады Рамазанда, ызы бла уа Шауальда алты кюнде оразаны тутхан»,-дегенди файгъамбар.

Андан сора да, хиджа жылгъа кёре хар айны 13-чю, 14-чю, 15-чи кюнлеринде ораза тутаргъа боллукъду. Ол файгъамбарны сюннетиди.   Дауут файгъамбарны, Аллах анга ыразы болсун, оразасы да барды – бир кюн къоюп, бир кюнню тутханды ол. Аны Аллахутала бек сюеди.  

Мухаммад (АСБ): «Ораза тутуп, ётюрюк айтып, адамланы алдагъанны оразасы къабыл боллукъ тюйюлдю. Ол ач, суусап болгъанындан да бир тюрлю хайыр, сууап да жокъду, оразасы уа харам болур»,- дегенди. Башха хадисде уа былай айтылады: «Кесин ашдан-суудан тыйып, алай, адамланы сёзлерин этгенни оразасы харамды».  Къыяма кюн аллай адам Аллахуталаны аллында уллу азап сынар. 

Мухаммад, Аллахны саламы анга болусун, былай айтханды: «Ораза Жаханым отдан сакълайды». Сау айны ичинде кесибизни ашдан-суудан нек тыйгъаныбызны   унутургъа жарамайды. Биринчиден, ол Аллахуталагъа этген къуллугъубузду. Ол Жаннетге жол ачады,  сууаплыкъла алыргъа онг берген, факъырланы, мискинлени жарсыуларын ангылап, алагъа болушургъа юйретеди. Къатыбызда адамланы жарсыуларын кёрген садакъа кёп берир,  закят тёлер, амалына кёре харип, къолайсыз адамлагъа себеплик этер.

Былайда Гъайыт намазны юсюнден да айтыргъа тийишли кёреме.  Жылгъа эки Гъайыт намаз  болады: Къурманда эмда Оразада.

Анга эр кишиле, тиширыула, сабийле да келирге боллукъдула.  Ол сюннетди. Аны  кюн толу чыкъгъандан сора, муслийманла кёп жыйылгъан  жерде этедиле. Аллахны ахшылыгъындан, Хасанияда, башха эллерибизде  межгитле бардыла,   хар жыл да байрам намаз  алада къылыннганды. Быйыл да эпидемия тохтап, аллай онгубуз болур деп Аллахуталадан тилекле этебиз.

Бу къууанчлы намазгъа жаяу барсанг игиди, машинада келирге да жарайды, аны хатасы жокъду. Анга атланырдан алгъа  адам тазаланыргъа керекди – тишлерин жууаргъа, ауузун чайкъаргъа, жууунургъа. Муслийманны юсюнден ариу ийис чыгъаргъа керекди.  Межгитге эм ариу, эм омакъ кийимлени кийип келген да сюннетди.

Андан сора да, финик ашаргъа тийишлиди – ючюсюн–бешисин, башхача айтханда,  экиге кереленмеген санда. Ол да Мухаммадны сюннетиди.

Межгитге такбирле айтып, ичингден шыбырдап барыргъа тийишлиди. Бу сюннетни уллу сууабы барды. Эки ракат намазны къылып кетип къалмай, олтуруп, иймамны сёзлерине тынгылагъан да ахшылыкъды. Ол Аллахуталаны, жашауну, динни юслеринден айтыр, анга тынгылагъан хайыр табар. Бирле межгитге жылгъа бир кере келип, анда да эки ракат намаз къылып, тек окъуна кетип къалыргъа излейдиле. Ол а ушамайды.

Хутбадан сора бир бирни алгъышлап, къол тутаргъа, бир бирге ариу сёлеширге керекди. Аны Мухаммад файгъамбар бек сюйгенди. Гъайыт кюнледе адам къууанчлы болургъа, муслийман къарындашларына, эгечлерине ыразылыгъын билдирирге   борчлуду.

Адам гъайыт намазгъа кеч къалгъан эсе да, ол тёленмейди – бир межгитде эки гъайыт намаз этилмейди. Аны себепли намазгъа алгъаракъ келирге керекди. Аны сакълагъан кезиуде такбир айтыргъа, Къуран окъургъа, Аллахуталагъа къулукъ этерге  боллукъду. 

Сыйлы жамауат, Рамазан айны экинчи кесеги башланнганды. Аны себепли тутхан оразабызны, тазалыкъны, айтхан сёзлерибизни, ниетлерибизни юслеринден сагъыш этейик. Аллахуталаны аллында оразаны сыйы бла тутайыкъ, Жаннетни эшиклери ачылырын, оразабыз къабыл болурун сюе эсек, бу затлагъа сакъ болайыкъ, сууаплыкъланы кёп этейик. Аллахутала гюняхларыбызны кечсин, сууаплыкъланы, тутхан оразаларыбызны къабыл, берген фитирни тийишли кёрсюн. Экинчи бу заманнга къууанч бла, ийман бла жетейик.

 

 

 

Тикаланы Фатима жазып алгъанды.
Поделиться: