«Филология илмуну мен не ючюн сайлагъанма?»

Алгъаракълада  Къабарты-Малкъар къырал университетни, филология факультетде  окъуй тургъан студент къыз, Азаматланы  Фарида бла ушакъ эте келгенибизде, ол манга юч жыл мындан алгъа болгъан бир сейирлик шартны юсюнден эсгергенди.              

«Хау, юч жыл ол алай кёп заман да тюйюлдю, болсада ол мени эсимде бек къаты къалгъанды», - деп, хапарын айтып башлайды къыз.

 - Юч жыл мындан алгъа, бизни  республикагъа  Башкъортостандан   къонакъла  келедиле. Аланы бери  жолоучулукълары  жерлешлери, белгили поэт - Мустай Каримни 100-жыллыгъы бла байламлы  бардырылгъан къууанчлы ишлеге къатышыу эди. Нек дегенде, Къулийланы Къайсын бла Мустай Карим  антлы шуёхла болгъандыла. Къонакъла биринчи, Нальчикде 14-чю номерли  гимназиягъа, бизге  келедиле. Бизни бла тюбешгенлеринде, ала: Мустай Каримни, Къулийланы Къайсынны  шуёхлукъларыны юсюнден кёп сейирлик хапарла айтып,  поэтлени назмуларын билген адам бармыды? -деп сорадыла. Мен дагъыда эки-юч адам къолубузну кётюребиз. Къайсынны, Мустайны да назмуларын айтабыз, ала уа бизге асыры ыразыдан, саугъала бередиле. Саугъам бюгюн да юйюбюзде сыйлы жерде турады. Ол Мустайны назму китабыды. Аны башдан-аякъ окъуп чыкъгъанма. Къонакъланы аллында окъугъан назмуну уа бир кечеге кёлден  билген эдим. Мен, 11-чи классны окъуучусу,  ол кюннгю тюбешиуден сора,  филология факультетни сайларыгъыма бир да ишекли тюйюл эдим. Бюгюнлюкде, махтаннган этген сунмагъыз, бек сюйюп, иги да окъуйма. Мени сайлауума уллу себепликни ол жолгъу тюбешиу  этгенди. Андан сора уа мен газетледе, радиода, телевидение бла да  къонакъларыбыз  къайры баргъанларын, мында кимле бла тюбешгенлерин билип тургъанма. Ала бизден кетип,  Огъары Малкъарда 1-чи номерли мектепде болуп, анда  ачыкъ класс сагъатха, андан тюшюп келе уа Бабугент элде генерал Деппуланы Хакимни атын жюрютген кадет школ-интернатха да къайтып, Мустай Каримге жораланнган тюбешиуге да къатышханларын билгенме. Тау элде мектепде окъугъанлагъа, интернатда кадетлеге да  къонакъла, бизгеча, Къайсынны бла Мустайны  шуёхлукъларыны юсюнден кёп сейирлик хапарла айтхандыла, бизни жерлешлерибиз да эки поэтни  шуёхлукъгъа, тенгликге, сюймекликге жораланнган назмуларын окъуп, къонакъланы къууандыргъандыла. 

Дагъыда ала шахарда Къулийланы Къайсынны эсгертмесини аллына келип, алайда бардырылгъан  уллу болмагъан митингге да къатышхан эдиле. Бизни классыбыз да ол кюн алайда болгъанды. Аланы биргелерине  КъМР-ни  сыйлы журналисти эмда республикада  альпинизмден федерацияны председателини орунбасары  Ботталаны Мухтар айланнганын да билгенбиз. Митингде сёлеше, Ботта улу  Россейни поэтлери, бютюнда бег а Башкъортостан  аты кенг белгили, Социалист Урунууну Жигити, айтхылыкъ халкъ поэт Мустай Каримни 100-жыллыгъын   къууанчлы халда белгилеригин билдирген эди. Республикагъа  къарындаш Башкъортостандан тогъуз адамдан къуралгъан делегация келгенди. Аланы араларында уа  РФ-ни сыйлы лётчиги, РФ-ни искусствосуну сыйлы къуллукъчусу, сыйлы туристле, белгили альпинистле да бар эдиле. Ала мында юч кюн тургъандыла эмда  Мустай Каримни атын жюрютген таугъа ёрлегендиле.

 Къонакъла бизге айтханларына кёре,  бери келиулерине  Орус география обществону Башкъортостанда бёлюмю себеплик этгенди. Митинг бошалгъандан сора уа, ала «Башил» турист базагъа  баргъандыла, ары жетгинчи уа  Чегем шахарда Къулийланы Къайсынны юйю-музейине да къайтхандыла. Мен артда билгенимча, эки да поэтни аты айтылгъан бийик таула бир бири къатындадыла. Ол шарт а аланы жашауларында  уллу шуёхлукъларыны белгисиди.

 КъМР-ни Парламентинде социал политика урунуу, социал политика эмда саулукъ сакълау жаны бла комитетни председатели Хусей  Кажаров а  Башкъортостан Республикада бла Къабарты-Малкъарда жашагъанланы  араларында  уллу   шуёхлукъ  эрттеден бери да жюрютюлюп келгенин чертип, депутатланы атындан къонакъланы къызыу алгъышлагъанды. «Деменгили адамны, деменгили байрамы белгиленнгени, аны бир кесеги бизни республикагъа да жетгени хычыуун болгъанын чертирчады. Поэзия, ол къайсы тилде жазылса да, ёлюмсюздю, ёмюрлюдю. Ол адамланы миллетлерине, тутхан динлерине да къарамай жууукълашдырады, бирлешдиреди»,-деп, ала ол огъурлу ишни  андан ары бардырыучулары болуп, таугъа  ёрлеп, жетишимли тюшерлерин сюйгенин айтханды.

Алайгъа келгенлени  аллында дагъыда кёп башхала да сёлешген эдиле.

Мектепде окъугъанымда, артда бери Къабарты-Малкъар къырал университетге кирип, билим ала тургъанымда да,  бизни жазыучуларыбызны, поэтлерибизни  кёп чыгъармаларын окъугъанма, окъуйма. Ала  келир заманнга ышаныулукъ берген, жюреклени къозгъагъан чыгъармаладыла. Ол  кюн а эки да республиканы тарыхында къалгъанына ишегим жокъду. Аны бла бирге ол мени жюрегимде да, бир аламат  ишча, сакъланады.

 Къулийланы Къайсын, Чингиз Айтматов, Давид Кугультинов, Мустай Карим, Расул Гамзатов дагъыда кёп башха поэтле не заманда да бир бирлери бла къаты шуёхлукъ жюрютгендиле. Ала этгендиле тарыхны да. Мени айтырыгъым а,  таулагъа аталгъан атланы иелери дуниядан кетгенден сора хурметине угъай,  сау заманда атына аталсынла. Ала  бизни къонакъларыбыз эдиле.  Къонагъы болгъан юйде уа, мени ыннам буруннгулуланы сёзлерин келтирип айтыучуду,  мамырлыкъ, ырахатлыкъ, монглукъ да болады, деп. Насыпха, университетде Отарланы Керимни атын жюрютген  маданият арада аллай сейирлик тюбешиуле, ингирле, терк-терк  боладыла. Аны себепли, курсну старостасыны къадарында айтама: «Не заманда да бизге къонакъла хош келсинле. Бизни бийик окъуу юйюбюзню,   факультетибизни да эшиклери   ачыкъдыла».

-Дагъыда  биринчи тюбешиуюмю эсгере, Къулийланы Къайсынны юй бийчесин да ол кюн биринчи кере кёргеними айтыргъа сюеме,-деп Фарида, аны, ол Къайсын бла Мустайны юсюнден  айтханын да унутмагъанын эсгереди.

Ол жолоучулукъну, Мустайны юбилейини юсюнден да газетни бетлеринде басмаланнган материалла болгъандыла. Къонакълагъа ол кюнледе  Орус география обществону регион бёлюмюню председателини биринчи орунбасары  Вячеслав  Аброщенко  башчылыкъ эте эди. Делегацияны къауумунда   Россей Федерацияны искусствосуну сыйлы къуллукъчусу  Иван Лунников да болгъанды. Жерлешлери Мустай Карим Къайсын бла уллу шуёхла болгъанлары ючюн  иш этип келгенлерин, поэтни 100-жыллыгъына жораланнган къууанчлы ингирде уа  Мустай Каримни атын жюрютген тауну башындан, Башкъортостаннга  тюзюнлей эфирде салам берликлерин  да айтхан эдиле.

 Къайсынны бла Мустайны атларын бир бирден узакъ сюелмеген таулагъа атауну биринчи болуп да,  Орус география обществону Башкъортостанда  регион бёлюмюню  председатели  Камиль Зиганшин этген эди. Аны жашауда бардырыуну уа къолгъа Ботталаны Мухтар да тири алгъанын айтыргъа керекди. Ма аллай затла ючюн къонакъла бизни  республикада жашагъанлагъа баш ургъанларын да билдиргендиле. Ала ол байламлыкъланы, ол тюрлю шуёхлукъну   унутуп къоймазлыкъларын, тёлюден-тёлюге ётдюре барлыкъларын да айтхандыла.

- Къонакъла мында тургъан кюнлеринде  кюн да жарыкъ, жылы эди, алада уа ол заманда  къар жауады. Ала: «Кюн да сизде тиеди, адамларыгъыз да сизни жарыкъдыла, ышармай да сёлешмейсиз. Бек башы уа уллугъуз, гитчегиз да  поэтлени таныйсыз, поэзияны сюесиз,-деген эдиле къонакъла.

-Къайсын бла Мустай антлы шуёхла эдиле, мен а аланы хайырындан филология илмуну сайлагъанма. Бусагъатда илму  ишиме материалла жыйышдыра турама,-деп бошагъанды хапарын Фарида.

      

                                                    

Холаланы Марзият.
Поделиться: