Аны жигитлери ишчи халкъдан болгъандыла

Кёчгюнчюлюкден къайтхан жыллада  ахшы  журналистлерибизден бири Улакъланы  Ибрагимни жашы Аныуар эди.  Кёп заман  радиону  элмюлк бёлюмюню редактору  болуп  тургъанды. Аны бериулерини  жигитлери малчыла, чалгъычыла, сабанчыла, заводланы, фабрикаланы  ишчилери эдиле.

Тау эллерибизге барып, жайлыкълада биченчилеге, къойчулагъа жолугъуп, радио бла  сейир хапарла айтханды. Урунууну алчыларын халкъгъа  белгили  этгенди. Быйыл анга 80 жыл боллукъ эди.

Аныуарны антлы шуёхларындан бири жазыучу  Шауаланы Хасан аны юсюнден былай эсгереди:

«Къыргъызстанда  бир  жерде  тургъанбыз. Ол жети классны тауусхандан сора педучилищеге окъургъа киреди. 1954 жыл аны бошап, бизге  школгъа  устаз болуп келеди. Алгъа башланнган классланы окъутханды. Ол биринчи кере анда къабыргъа газет чыгъарып тебирейди. Иги  окъугъан сабийлени махтайды, хыличилени сёгеди. Кеси суратла да ишлей эди, назмула да  жазгъанды, макъамла да салгъанды.

Къабыргъа  газетни кезиулю номерин сакълап туруучу эдик. Къыргъыз къобузну  да согъуп, гитче эгечи Хадижат бла  жырлап тебиресе, битеу  эл жыйылгъанды.

Бир кере уа жырлап, районда  хорлап, артда  областьха барып, андан лауреат болуп  къайтды. «Сталинчи жол» ара  газетге  экибиз да  жазгъанбыз. Бир жол, экибизни да чакъырып, саугъала да  берген эдиле. Аныуар школгъа  келгенде, былай бир жангы  дуния ачылгъанча болгъан эди.  Аныча жарыкъ, жашау  кёллю адам кёрмегенме».

Азиядан къайтхандан сора Аныуар туугъан эли  Кёнделенде тохтайды. Ара мюлкде комсомол  организацияны секретарына  айырадыла. Экинчи  жыл радиогъа  чакъырадыла да, ёлюп кетгинчи, анда  ишлеп тургъанды.

Ишинден тышында да, хапарла, назмула, жырла жазгъанды. Бир жыл редакцияны  келечилери Къарачайгъа баргъандыла. Анда  алагъа бек ариу тюбейдиле. Той этедиле, жыр айтадыла. Бу жанындан Улбашланы Азнор да  баргъанды. Ол Аныуарны «Миллетим, санга жыр этеме» деген жырын айтып тебирегенде, адамла  аны асыры жаратхандан, бир бирлерин тюртюп, жырчыгъа жууугъуракъ турургъа кюреше эдиле.

 

- Бу жырны айтсам, кесими кёлюм да кётюрюле эди, сора тынгылагъанла да энчи къарс  ургъанча кёрюне эдиле манга. Къысха жыр, алай  къаллай  уллу магъанасы барды,  адамны терен  сагъышха къалдырады. Мен аны хар тойда, байрамда да жырлайма. Халкъыбыз жашагъан къадар, ол айтылгъанлай турлукъду, - деп  эсгерген эди къарачай-малкъар жырны булбулу Улбашланы Азнор бир ушагъыбызда.

Башында да сагъындыкъ Аныуарны хапарларын. Бюгюн аны атын эсгергенде, газет окъуучуларыбызны «Тютюн» деген чам хапары бла  шагъырей этейик.

Ахчасыз алыннган тютюн

Таулан, эрттенликде ныгъыш болуучу жерге бара тургъанлай, тютюн ичериги келип, хуржунуна узалды. Алай тюненели бери да кесини папирослары болмагъаны эсине тюшюп, хуржунуна кире баргъан къолун, бир затдан жийиргеннгенча, терк окъуна артха алды. «Охо, ныгъышда бирледен алып ичерме»,- деп кеси кесине мурулдай, терк-терк атлай, жолуна тебиреди.

Ол ныгъышха келгенинде, жашы ийнекни сюрюуге къыстап, къайтып келе тургъанын эслеп, анасы жаш тапханча къууанды. «Зуфарны жиберейим да, тюкенден тютюн келтиртейим», - деди Таулан кеси кесине. «Устазлары аны эшитселе, манга тырман этерле, алай къайгъырмаз... Барсын да, тютюн алып келсин...»

- Зуфар, былай келчи, - деди Таулан, жашын къатына чакъырып. Ол эрлай окъуна атасыны къатына жетди.

-Бар да, тюкенден бир пачка папирос алып кел, - деди ол жашына.

- Ата, дерсге кеч къалсам а?

- Къалмазса, терк бол!

- Тюкенде папиросну алайлаймы берликдиле? Ахча бермеймисиз, - деди Зуфар, атасына соруулу къарап.

- Ахча берсе, тютюнню ким да келтирир. Сен а ахчасыз тютюн келтир.

- Ныгъышдагъыла, Таулан жашына алай айтханын эшитип, харх этип кюлдюле. «Ахчанг жокъ эсе, биз берейик»,- деди арлакъда гулоч таягъына таянып тургъан къартладан бири. «Угъай, ахчам да барды, алай мени жашым ахчасыз тютюн келтирликди»,- деди Таулан, ныгъышха жууукълаша.

Зуфар атасы алай ойнап айтхан сунуп, алайда иги кесек мычыды. Болсада ол аны ахча бермей, кетип баргъанын кёргенде уа, тюкен таба къууулду. Ол ары кирип, тёгерекге къарады. «Кертиди, ахча берсе, тюкенден тютюн алыргъа боллукъду. Ахчасыз тютюн а къалай болур?..» Ол сагъышла Зуфарны башын къатышдырадыла. Иги кесекден сора ол колхозну сют фермасыны таматасы Сафарны, тюкенден папиросла алып, аланы башха пачкагъа къотара тургъанын эследи да, аны къатына жууукълашды. Сафар тютюнлери бошалгъан «Казбек» пачканы бир жанына атаргъа тебирегенинде, Зуфар, тилеп, аны алды. Къууанып, терк окъуна ныгъышха жетди.

Алайда адамла кёп эдиле. Зуфарны кёргенинде, атасы анга келтирдингми  деп, къолун узатды.

- Хау, келтиргенме -, деди Зуфар, хуржунундан папирос пачканы чыгъара. «Казбек» деген жазыуну эслегенинде, Тауланны кёзлери жарыдыла.

- Ма, кёрдюгюзмю, мени жашым къаллай тютюн келтиргенди, деп, пачканы ныгъышдагъылагъа  кёргюзте, ачып къарагъанында, Таулан кесин туманда ажашып тургъанча сезди, бети тюрленди. Асыры ачыудан, не этерге билмей, аллында сюелип тургъан жашына жан алыучугъа къарагъанча къарады.

- Да, хайырсыз, муну папирослары жокъдула да? - деди Таулан, нагъышдагъы адамлагъа да кёз къыйырлары бла къарай.

- Ата, папирослары болгъан пачкадан тютюнню ким да ичер, алай къуру пачкадан тютюн ичип, жюрекни къандырыргъа керекди ансы… -деди Зуфар, кесини тап оюм эте билгенине къууанып.

Ныгъышха жыйылгъанлада кюлкю къабынды. «Оллаха, аламат тап этгенди, «ахчасыз тютюн» деген эдинг да, излегенинги тапдырды». «Чам бла жашы атасын хорлады», - дегенле да болдула...

Алай ол кюнден сора Таулан тютюн ичиуню къойгъанды. Бизни элде жашагъан эр кишиле андан бери сабий жашланы тюкеннге папиросла алыргъа иймейдиле.

Басмагъа Османланы Хыйса хазырлагъанды.
Поделиться: