Помидорла, нашала да тышындан келгенледен игидиле

                             Жомакъгъа тюшюу

Алгъаракълада жумуш бла Бахсан районда чекленнген жууаплылыгъы болгъан «Агро-Ком» обществону теплицаларына  баргъанма. Аланы кёрген адам кесин  жомакъгъа  тюшген сунарыкъды. Топуракъ жокъ, помидорла уа, жокку-жокку  болуп, тагъылып турадыла. «Тахта кёгетлени гидропан амалла бла ёсдюрюу ма буду,-дейди  предприятияны генеральный директору Игорь Ерижоков, бизге мюлкню кёргюзте.

 Ол айтханыча, гидропан аппарат ишлегенли  онюч  жыл барады. Бюгюнлюкде аллай  амал бла эки теплица ишлейди. Алада  нашала, томатла ёсдюрюледиле. Мындан ары планлары уа производство жерлени 70 гектаргъа дери кенгертиргеди. Мында оборудование да тыш къыраллада белгили фирмала чыгъаргъанладыла.

 -Теплицаланы биринчи кесегин  Италияны «Лукини» фирмасы бла  бирге ишлегенбиз. Специалистлени да ма ол къыралгъа жиберип юйретгенбиз. Теплицалада тахта кёгетлени ёсдюрюуню толу технологиясын тынгылы билирге керек эди, аны себепли  юйретиу да битимни ёсюуюню кезиулерине кёре бардырыла эди,- дегенди мюлкню таматасы.

  Ол бу жангы проектге финанс болушлукъну Россейни Сбербанкы этгенин, теплицаланы экинчи кесегине да ахчаны ол бергенин айырып  айтханды. Ишлеген а Францияны «Ришель» фирмасы этгенди. Жангы технологияланы хайырланыу бир квадрат метр жерден 45-50 килограммгъа дери томат эмда аллай бир наша алыргъа онг береди.

    Былайда эки зат эсге алыннганды. Биринчиден, бизни алыучуланы тёгерек  помидорланы бла артыкъ  узун болмагъан нашаланы сюйгенлериди.  Экинчиден а, аланы бир жерден башха жерге ташыргъа женгил болурча этиудю.

 «Европада быллай проектле белгиленнген ишлени тамамлар ючюн, бек азындан, он-онбеш жыл керек эди,-дейди Игорь Ерижоков. –Биз а юч-тёрт жылны ичинде мюлк  къурагъанбыз. Комплексни ишлеу бла чекленип къалмай, битеу  коммуникацияланы да: электро, газ ызла  тартханбыз, жерден суу да чыгъаргъанбыз.

  Сёзсюз, республикалы властьланы жанындан  болушлукъ болмаса эди, аллай затны  этген тынч тюйюл эди.  Бизни бу ишибизде республиканы эмда  районну ол замандагъы оноучулары  бек болушхандыла.

Энди бийик качестволу, конкуренциягъа чыдамлы, экология жаны бла таза,  не къаты  излемлеге да  келишген продукция  чыгъарабыз.

                                 Болмазлыкъны болдургъанла

 Гидропан теплицаланы аламатлыкълары дагъыда недеди десегиз,  алада тахта кёгетлени не тюрлюлерин да ёсдюрюрге боллукъду. Топуракъ керекли битимлени ёсдюрюр технологияла бардыла . Сёз быхыны, чюгюндюрню, картофну эмда башха культураланы юслеринден барады.

Битимле  гидропоникада -минерал мамукъну юсюнде ёседиле. Ала тамычы халда  чыгъарыладыла. Хар битимге да кереклиси  тенгли  минерал веществола бериледиле. Компьютер, хауаны мылылыгъын эмда температурасына контроль  этип, аланы экранда кёргюзтеди. Дагъыда  ол неда бу сылтаугъа кёре  къайсы битимге  къаллай раствор кереклисин кёргюзтеди. Ол тюрлю болумлада тахта кёгетлеге семиртгичлени мардасындан кёп берир онг жокъду. «Агро-Комну» продукциясы сабийлеге деп чыгъарылгъан азыкъгъа этилген излемлеге келишеди»,-дейди мюлкню башчысы.

 Биотехнологияны баш магъаналы жоругъу –химияны не къадар аз этиудю. Бу ишде тыш къыраллы производительле бийик жетишимле болдуралгъандыла. Аланы сынауларын Къабарты-Малкъарны тахта кёгетчилери да алгъандыла. Заранлы къурт-къумурсхала бла мында  аланы  кеслеричала бла кюреш бардырадыла. Ала  «кеслерини душманларын» уулу дарманладан терк къурутадыла. Опыленияны да бютюн хайырлы этер ючюн,   ишде  дидинлени хайырланадыла. Битеу ол затланы кёргенден сора тахта кёгетчиле болмазлыкъны болдургъандыла, деп келеди кёлюнге.

 Акъ халатла, бахилала. Аласыз теплицагъа бир адам да ёталлыкъ тюйюлдю. Ичине кирирден алгъа уа дезинфекция этиледи. Битеу бу мадарла теплицада болгъан микроклиматха хата жетмез ючюн тындырыладыла.

Теплицаны узунлугъу 1,5 километр болгъаны себепли аны ичинде жаяулай неда  электрокарлада жюрюрге боллукъду. Анда уруннганланы уа жерлерине эм тюш азыкъ ашаргъа электрокюч бла  ишлеген  платформалада  элтедиле. Алай бла заманны эм кючню аяйдыла. Битимлени бирин да къоймай, къатына специалист келип, ыйыкъны ичинде  бир кере керекли жумушланы этеди. Ала уа ол тюрлю  къайгъырыулукъгъа кёп  тирлик бериу бла жууаплайдыла.

Хау, биринчи жыллада   тыш  къыраллы специалистле предприятиягъа къайгъырыуларын къоймай эдиле. Бютюнда бег а  Евросоюзну консультанты, бийик технологиялы теплицалада тахта кёгетле ёсдюрюу жаны  бла  специалист, италиялы доктор Паоло Баттистель пандемиягъа дери терк-терк келип тургъанды. Ол башланнганлы уа видеобайламлыкъ жюрютюлгенди, энди уа ол затла да къалгъандыла.

                                             Сурау ёседи

    Тышындагъы  продукцияны орунуна кесибизникин хайырланыргъа,  кереклисини юсюнден бюгюнлюкде  къыралны башчылары тохтаусуз айтханлай турадыла. Тыш къыраллы производительлеге биз нек болушургъа керекбиз, кесибизде жангы технологияланы эм производствону хайырланыргъа,  налогла жыяргъа, сатыу-алыу къоркъуусузлукъну вопросларын хайырлы тамамларгъа боллукъ эсе? Жылны узунуна жангы  помидорла эм нашала ашап турургъа сюебиз. Алагъа сурау да ёсе барады. Сагъыш этчигиз, жыл сайын Россейге Тюркден 280-300 минг тонна, Къытайдан 70 минг тонна, 30 минг тонна да-Мароккодан тахта кёгетле келтирилип тургъандыла. Гитче Польша окъуна да Россейни он минг тонна тахта кёгет бла жалчытханды. Бу проектни жашауда тири бардырыу а ол проблемаланы  иги кесегин тамамлауда алгъа ахшы атлам эди. Бютюнда бег а  Бахсанда ёсдюрюлген помидорланы бла  нашаланы татыулары башда айтылгъан къыралладан келтирилгенледен эсе кёп да игидиле.

Комбинатда артыкъ кёп адам ишлемейди. Эр кишиле электрокарщикле, тиширыула  помидорланы, нашаланы жыйыучула, химикле уа керекли дарманланы бериучюле. Теплицада гузабалыкъ, гурушхалыкъ да жокъду.  Хар ким да кесини ишин биледи, аны тынгылы тамамлайды.  Жыйгъан помидорларын, нашаларын а сакълап арбазда кёп фурала турадыла.

 «Агро-Ком» чыгъаргъан продукцияны  юсюнден биринчи жыллада кёп тюрлю таурухла жюрюгендиле.  Болсада анга да  къарамай, нашала, томатла да бир жерде бузулуп, ашаргъа жарамай, тёгюлюп къалмагъандыла. Анда ишлегенле уа  биринчи кюнден бери урунадыла, кетерге  уа ашыкъмайдыла.

                                     Санкцияла чырмаулукъ этмейдиле

   Помидорланы, нашаланы ёсдюрюуню амалларына кесибиз бек тынгылы юйреннгенбиз. Специалистлерибиз да бардыла. Ала заманында Италияда стажировкаларын ётгендиле. Энди бизге бир тюрлю санкцияла да къоркъуулу тюйюлдюле,-дегенди Игорь Ерижоков.

                                                                          

Холаланы Марзият.
Поделиться: