«Таулуланы хычинлерини татыуларын бир затха да алышаллыкъ тюйюлме»

Жарсыугъа, къадары, жашауу аны тамбла неге келтирлигин, анга къаллай сынауладан ётерге, огъесе сунмай тургъанлай насып иеси болупму къаллыгъын бир инсан да билмейди. Адамны тамблагъы кюннге ийнанмагъан, ышанмагъан, жашауунда алыкъа да ахшы тюрлениуле боллукъдула деген сагъышда тохташалмагъан кезиую болуп къалыргъа да тюшеди. Ма аллай чакъларымда тюбетгенди къадар бизни оруслу къыз Виктория Кушнарёва бла.

Ол айтхан сёзю, сайлагъан дарманы, ишинде бардыргъан багъыу амаллары эмда жорукълары кеслерини хайырын берген врач-неврологду. Аны алайлыгъын сынаргъа, кёрюрге да тюшюп, адамлыкъ эмда профессионал ышанлары бла хурметге, ыспасха да тийишли болаллыкъ тиширыу, ким биледи, дагъыда кёплеге болушлугъун тийдирир эсе уа деген акъылда, аны бла тюбешип, ушакъ этгенбиз.

Бюгюнлюкде ол Пятигорск шахарда М.Лермонтов атлы санаторийде орналгъан «Красота здоровья» деген арада ишлейди. Андан сора да, Ставропольдагъы медицина университетни Пятигорскдагъы мануал терапия, ЛФК эмда спорт медицина кафедрасында лекцияла окъуйду. Илму иш бла кюрешеди, мыйыны юсден кетмеген (хроникалы) ишемиялы аурууун багъыуну жангы мадарларын излеген врачладан бириди. Иги кесек сертификатха тийишли болгъанды.Талай статьяны авторуду. Неврологланы бла нейрохирургланы Битеуроссей обществосуну эмда Ботулинотерапиядан специалистлени халкъла аралы жамауат организациясыны (МООСБТ) келечисиди. Бюгюн а ол, айтханыбызча, редакциябызны къонагъыды.

- Виктория Владимировна, адамны кенг дуниягъа, жамауат тёрелеге кёз къарамы, оюмлары юйюрден башланадыла.

- Эм алгъа мени кесигизни газетигизге тийишли кёргенигиз ючюн, анда ишлеген коллективни барысына да ыразылыгъымы билдирирге сюеме, сау болугъуз. Дондагъы Ростовда ёсгенме. Анабыз Анна Ивановна билим бериуде къыркъ жылдан аслам заманны ишлегенди. Атабыз Владимир Николаевич а узакъ жерлеге жюзген теплоходну командири болуп, онбеш адамны жашауу, ташыгъан жюклерин элтир жерлерине хатасыз жетдириу ючюн да жууаплы эди. Ол кезиулю жумушу бла тенгизге чыкъса, аны жыл жарымы, бирде уа андан кёпню да сакълай, тансыкъ болуп тургъанбыз. Ким биледи, аны ючюнмюдю, атам манга къарыулу, жигит, кишилиги да болгъан ариу адамча кёрюн­нгенди. Жыл саны жетип, ишин къойгъанында уа, тенгизни тюшюнде кёрюп, ансыз болалмай, портну тийресинде кесине жумуш да тапханды.

Тамата эгечим да барды. Лада менича тюйюлдю, ол тынч адамды. Не бек къыйналса да, биреуню жарсытмаз ючюн къайгъысын билдирлик тюйюлдю. Аны къатында мен а гузабачыма (кюледи), манга хар не да керекди. Сабийлигимде окъуна медицина бла байламлы жангы илляула чыкъсала, аланы алдыртхынчы къоймагъанма. Атабыз узакъладан окъуна келтирип тургъанды. Артда ала бла гинжилериме «багъып» тургъанма.

Къоймай, анама да, уруш кинолада медсестралада кёрюп, аладача кесиме хуржунчукъ да тикдиртгенме. Анга уа йод, зелёнка дегенча шешачыкъланы, байлауланы да жыйып, орамгъа ойнаргъа да аны бла чыкъгъанма. Сабийледен тобукъчугъун сыдыртхан, неда бир башха затын ачытхан болса, аланы жараларына къараргъа кюрешгенме.

Медицинагъа сюймеклик манга анамы анасы Любовь Фёдоровна Беляеваны хайырындан келген болур, баям. Нек дегенде анга къонакъгъа барсам, аны акъ халатындан, ала ол заманда кийиучю бёркчюкден кёз алалмай, кёпге дери тургъан кюнлерим болгъанды. Адам кёрмесе, барып, къолум бла тийип да тургъанма. Дагъыда манга сейир аны шприцлери, тюрлю-тюрлю гитче дарман шешачыкълары, ампулалары да болгъандыла. Аммабыз кеси уа шахарыбызны онкодиспансеринде, рентген кабинетде да медсестра болуп, кёп жылланы ишлегенди.

Дагъыда гитчелигимден да фильмледе врачланы кёргюзтселе, анга сейирим уллу болгъанды. «Больница на окраине города» дегеннге уа бюгюнлюкде да къайтарып къарагъанлай турама.
Алай бла школну тауусхан кезиуюмде кесиме усталыкъ сайлау жаны бла аз да сагъыш этмегенме. Болсада юйде врачла алай уллу айлыкъ алмайдыла, башха жерге кирирми эдинг деп да айтхандыла. Токъсанынчы жылла эдиле, аны кесигиз ангылайсыз. Жаш адамлада тюбеучю къылыкъ менде да болур эди. Алагъа: «Алыкъа мен окъууну бошагъынчы къыралда хар не да иги жанына тюрленирикди», - деп, Дондагъы Ростовну къырал медицина институтуну (бюгюнлюкде университет) педиатрия факультетине киреме.

- Бюгюнлюкде сиз жаланда Ставрополь крайда угъай, къыралыбызда да белгили неврологсуз. Медицинаны бу ызына уа къалай бла келгенсиз?

- Билемисиз, дагъыда къайтарып айтайым, токъсанынчы жыллада мен багъыу иш факультетге не бек кюрешсем да, кираллыкъ болмаз эдим. Айтдым сизге къаллай юйюрде ёсгеними. Муратым а хирург болургъа эди. Алай эсе да, сабийлеге угъай, абаданлагъа этерге сюе эдим операцияланы.

Болсада ординатурагъа барыргъа тюшгенинде, хирургия кафедраны башчысы, профессор Иван Иванович Кательницкий мени ары алыргъа унамай тохтайды. «Хирургия – ол тиширыулагъа иш тюйюлдю, сен энди кесинг да анаса, артда мени ангыларыкъса. Нени сайласанг да ыразыма, жаланда башха ыз бла бар», - деп, офтальмология жаны бла кюреширге чакъырады. Баям, ол сезген болур эди жолум башха боллугъун.

Алайсыз да жюрегим къыйналып тургъанда, ол ууакъ коробкаланы,инструментлени да кёргенимде, бютюнда кёлюм къачады. Кёзге операция этер ючюн а кесинги кёзюнг да жютю болургъа керекди. Къолларынгы моторикасы уа – бютюнда.

Билемисиз, алгъадан айтсам, бюгюнлюкде Кательницкийге бек ыразыма. Нек дегенде медицинада ишлеген тиширыугъа эр кишиден эсе къыйыныракъды. Аны заман озгъандан сора кесим ангылай баргъанма.

Мени неврологиягъа келириме себеплик этген а неврология эмда нейрохирургия кафедраны башчысы Ирина Владимировна Черникова болгъанды. Ызы бла уа поликлиникада ишлегенимде невролог Александр Николаевич Маликов снимоклагъа къараргъа,багъыу схемаланы къалай къураргъа дегенча кёп затха тюшюндюргенди. Алай мен а анда угъай, больницада сюе эдим ишлерге.

Сора муратым толуп, шахарны алтынчы номерли больницасыны неврология бёлюмюне аны таматасы Игорь Борисович Куцемелов чакъырады. Алай бла сынамым да байыкъланып, пациентле да таныйдыла. 

Адамны къадары, жашауу сейирдиле. Аны айтханым, анча жылны ишлей, энди уа хар затха да тюшюннгенме деп, кесиме да ыразы болуп тургъанымлай, ёхтемлениригим окъуна келип (кюледи), мени Мясниковский районну баш неврологу, ара район больницаны да тамата врачы Левон Алексеевич Исаян Дондагъы Ростовну тийресинде Чалтырь деген жерге ишлерге чакъырады да, ары кетерге тюшеди.

Ары келгенимде уа, жашау­ну, ишни да башха тюрлю жанын энди кёрюп, ангылап, ёхтемлигим, башымдагъы «короначыгъым» да къайры эсе да жокъ болдула. Нек дегенде ол терк болушлукъ берген больница эди. Реанимацияда саусузланы халлерине кёп кере жилягъанма, аланы ауушханларын кётюрген да тынч тюйюл эди. Мында уа къыйын пациентле бла байламлы ба-гъыу амаллагъа юйретген, профессионал ышанларымы да тохташырларына себеплик этген реанимацияны баш врачы Валерий Артёмович Авакьянц болгъанды.
Сагъыннган адамларымы барысына да бюгюнлюкде ыразыма. Нек дегенде къуу жерде бир зат да ёсерге унамагъанча, адам да жангыз кеси аллына айныяллыкъ тюйюлдю. Анга жол кёргюзтгенле, юлгю болгъанла да керекдиле, бютюнда жашлыгъында.

- Сизни бизни республикагъа да ишлерге чакъыргъанларын билебиз. Пятигорскга уа къалай бла тюшгенсиз?

- Кертиди Нальчикге да чакъыргъанлары. Алай, билемисиз, заманымы асламысы жолда кетип, ары баргъанымдан пациентлеге себеплик болмай къалады. Сизден бери кёп адам келедиле кеслери, сау болсунла, ыразыдыла этген ишиме да. Къолумдан келгенича, хар бирине жараргъа кюрешеме.

Аллынга болушлукъ излеп келгенле жюрегиме жууукъ адамларымча тюйрелип къаладыла. Мени къолумда ба­гъыуну ётгенлеринден сора артда не болдула, саулукълары не халдады – ол сагъышла къуруда башымдан кетмейдиле.

Пятигорскга къалай келгеними айтсам а, бери да Левон Исаянны башламчылыгъы бла 2016 жылда тюшгенме. Мында ол саусузланы реабилитациялау жаны бла федерал программагъа кёре аллай ара ачхан эди. Пятигорск ариу шахарды, Нальчик да бери жууукъду. Аны себепли мында къалгъаныма сокъуранмайма.

- Сиз хар заманда да бизни республиканы юсюнден сюймеклик, хурмет бла да айтасыз…

- Сабий заманымда бизни къатыбызда анамы тенг къызы Файзун Тамашевна жаша­гъанды. Ол орусча сёлешгенде, аны сёзлени айтханы хычыуун тийип да тургъанды. Гитчелигибизде кёп къара-гъанды бизге да. Ол, артха, туугъан жерине къайтханды. Болсада биз аны жокълагъанлай турабыз.

Сора журналист Тазал Машуковну, аны юйюрюн, кёп башхаланы да билеме сизни жаныгъыздан. Адетигиз-тёрегиз, таматалагъа хурметигиз – ала манга бир да ариу кёрюнедиле. Аш-суугъа чомартлыгъыгъыз да сейирликди. Таулуланы хычинлерини татыуларын а мен бир затха да алышаллыкъ тюйюлме. Алгъаракъда гастрофестивальгъа баралмай къалгъаныбызгъа жарсыгъанма.
Болсада атама, неда кесиме Россейден келселе, аланы Черек, Чегем ауузуна элтиучюме. Чучхурларыгъызны тийресинде «Балкария» кафеде Аминат хазырлагъан хычинле аламатдыла. Алмаларыгъыз а! Сизде ашны качествосу да игиди. Мында да болур элпеклик, алай монглукъ эмда качество жаны бла уа сиздечады деп айталлыкъ тюйюлме.

- Сиз дагъыда «Тарханы» санаторийде ишлерге да жетишесиз. Бош заманыгъыз а боламыды?

- Аны табаргъа кюрешеме кесиме. Тепсеу кружокга жюрюйме, атлагъа минип айланыргъа да къызым Катя бла бирге барама. Юйде сурат ишлейме, китап да окъуйма. Жаланда детективлени жаратмайма, жашау алайсыз да къыйынды. Манга уа классика сейирди.

- Кесигизни насыплыгъа санаймысыз?

- Санайма. Къудуретге шукур, атам-анам саудула. Баш ием да медицинада ишлейди. Жашауда шуёхлукъну багъалайма. Эки ышаннгылы тенг къызым бардыла да, аланы болгъанларына къадарыма ыразыма.

Дагъыда Катя неврологияны сайлагъанына да жюрегим къууанады. Нек дегенде аны гитчелигинден да кёрюп тургъанма менден эсе иги специалист боллугъун. Алай эсе да, мен аны гюлню къошунчукъгъа салып, анга сууну къуйгъанча аллай халда болушлукъ этерикме десем, ётюрюк айтырыкъма. Адам кеси сезерге керекди жашауда нени да. Соргъан затына уа мен да тюшюндюрлюкме. Окъууун тауусса уа, сынамымда нени да юйретирге, адамлагъа себепликни тынгылы амалларын билирге эмда аланы жангыларын къалай излерге кереклисин ангылатырыкъма.

Адамла неврологгъа неда психологгъа баргъанларын жашыргъанларын а асыры тюзге санамайма. Сёз ючюн, кардиологгъа баргъанны неда бизге келгенни недеди башхалыгъы? Адамны саулугъу бла байламлы бир букъдура турур заты жокъду. Хау, аны аллай эркинлиги барды. Алай эсе да, ийменип, заманны оздургъанда эсе, къайсы врачха да ууахтысында баргъан иги болур.