Ана тиллени сакълау амалла бардыла

 Арт жыллда миллет тиллени окъутуу школлада факультатив халгъа ётгенини юсюнден кёп айтылады эм анга ыразы болмагъанла къолларындан келгенича кюреш бардырадыла. Эсигизге салайыкъ,  Къырал Думада «Россей Федерацияда билим бериуню юсюнден» федерал  закон бир къауум тюрлениуле бла къабыл этилгенди.

Ол тюрлениуледен бири ата-аналагъа сабийлери школда ёз тиллерин окъурукъларын бла къаллыкъларын тохташдырыргъа эркинлик береди. Башхача айтханда, школчу кесини тилин окъургъа эрине эсе, анасыны болушлугъу бла ол дерсден кери болады. Сабийге уа неге керекди артыкъ дерс, кесигиз сагъыш этигиз… Сора анга ата-ананы уллу кёллюлюгю, жууапсызлыгъы да къошулса уа, хал бек осалгъа кетерикди, кете да барады.

Къырал Думада башда белгиленнген тюрлениулениуле кийирилген кюн Шимал Кавказдан 19 депутат аны ючюн къол кётюргенлери эсибиздеди. Чечен Республиканы келечилери уа не «хау», не «угъай» демей, къол кётюрюуге къатышмагъандыла. Бу шарт кавказны миллетлерин  бек чамландыргъанды.  Нек дегенде быллай законну къабыл кёрюу адам саны аз болгъан  халкъланы тамблагъы кюнлерине жаланда заран келтиреди. Аны юсюнден социальный сетьледе кёп айтылгъанды, жазылгъан да этгенди.

Алай бла бу жарсыуну юсюнден материалла бла шагъырейлене, алгъаракъда Фейсбукда Павел Шмаков деген бир устаз татар тилни сакълар ючюн эм аны школлада окъутуу алгъынча ётерге керекди деген оюму ючюн сюдге чыкъгъаны бла шагъырей болгъанма. Ол кеси оруслуду, Къазанда «СОлНЦе» деген интернат - школну директоруду.

Павел Анатольевич Татарстанда жашагъан сабийле ана тиллерин факультатив халда угъай, борчлу халда окъургъа керекдиле деген ызны тутады. Ол себепден кеси таматалыкъ этген школда да башда айтылгъан законну эсге алмай, ата-аналадан эркинлик сормагъанды татар тилни окъутууну программагъа тохташдыргъанда. Дагъыда бу федерал закон Россейде жашагъан миллетлени эркинликлерин бузады деген оюмун къагъытха тюшюрюп, сюдге баргъанды. Алай Татарстан Республиканы Баш сюдю аны заявлениясын къабыл кёрмегенди. Ызы бла ол  Россей Федерацияны Баш сюдюне апелляция бергенди. Кёп татарлыла анга ыспас этедиле эм аладан къыралны ара шахарында жашагъанлары сюдге келип, Павел Шмаковха билеклик этериклерин билдиргендиле.

Жарсыугъа, Павел Анатольевичча адамла жокъну орунундадыла. Мен оюм этгенден, бу адамгъа билеклик этиу хар аз санлы миллетни да борчуду. Татар тилни юсю бла ол башха тиллени болумларын да ачыкълайды. Интернетде анга къажау сюелгенле да бардыла. «Тилни окъур онг бар эсе, не башхалыгъы барды аны факультатив неда борчлу халда окъууну!» - дегенле да тюбейдиле. Алай ол терс оюмду. Барыбыз да билебиз не ишде да адам улу борчун толтуруугъа жууаплы кёзден къарагъанын.

Дагъыстанда жашагъан программист жаш Заур Агамов да бу жарсыугъа эс бёлгенди. Шахарлада тургъан сабийле ёз тиллеринде сёлешмей башлагъанлары аны бек жарсытады. Халны къалай бла тюрлендирирге боллугъуну юсюнден ол сагъыш этип, телефонлагъа приложенияла хазырларгъа кереклисине тюшюннгенди.

Бюгюнлюкде ол лезгин тилни азбукасын приложения этип хазырлагъанды. Алфавитни харфларын кереклисича тюз  айта билген сабийлени жыйып, конкурс да бардыргъандыла. Жарсыугъа, саулай республикадан анга къатышыргъа жаланда 3 сабийни келтирген эдиле. Аладан а узакъ эллени биринде жашагъан къызчыкъны сайлагъандыла - ёз тилинде тийишлисича жаланда ол сёлешала эди.

Жылны биринчи жарымында программист аллай 10 азбука приложенияла чыгъарыр муратлыды. Шёндюгю сабийлени тюрлю-тюрлю телефонланы бла гаджетлени къолларындан ычхындырмай айланнганларын эсге ала, аллай харфлыкъла бек тап келедиле. Бизни миллетге да быллай жангылыкъла кимден да бек кереклиси уа хакъды. Проектни жашауда бардырыр ючюн ахча керек боллукъду. Алай, ол саулай миллетни къадары бла байламлы болгъанын эсге ала, аз да сагъыш  эте турмай, аны жашауда бардырыргъа борчлубуз.