Биригиулюк къыйынлыкъны, терсликни хорлагъан жарыкъ кючдю

Бечелланы Хафисат «СССР-ни сатыу-алыу жаны бла айырма ишчиси» деген белги бла саугъаланнганды, Тырныауузда тюкенни директору болуп кёп жылланы уруннганды. Бусагъатда юйюрю бла Нальчикде жашайды.

Хафисат Тырныауузда ишлеген жылларын бек сюйюп эсгереди. «Тюзюнлей Нальчикге кёчгюнчю, адамны юсюнден айтханда, аны миллетин энчи чертгеннге тюбемегенме. Нек дегенде Тырныауузда биз барыбыз да бир юйюрча жашай эдик. Биреуню къууанчы болса – къууанып, бушуугъа уа – жарсып. Вольфрам-молибден комбинатда битеу Совет Союздан келип ишлей эдиле адамла. Комбинат тохтагъандан сора, ишсиз къалып, кёпле кетгендиле Тырныаууздан, алай жюреклери  уа анда къалгъанды.

Келишип, бир бирни ангылап жашагъан заманланы терк-терк эсгереме. Биз да эки мингинчи жылда ырхы келгенден сора Нальчикге кёчгенбиз, алай анда юйюбюзню сатмагъанбыз. Бусагъатда окъуна коммунал жумушла ючюн тёлеуле этерге барсам Тырныауузгъа, адамла танып, бир жерде бир такъыйкъа сакълатмайдыла. Хар айтхан ариу сёзюнг, иги ишинг унутулмай, жамауатны къала кёреме».

Хафисатха Нальчикде юйню анасыны къарындашы Габоланы Асланны сабийлери сайлагъандыла – тюз кеслерини къатларында. Асланнга жюз бла эки жыл толгъанлыкъгъа, ол бу кюнледе  къызлары эм Хафисат бла бирге Домбайда солугъанды, анда кёлледе чабакъ тутуп, зауукълукъ алгъанды. Асланны эгечи Шахий а, Хафисатны анасы, жюз бла жети жыл жашагъанды, Тёбен Чегемде сау къадарында элни бир къыйырындан башха къыйырына бара эди кюн сайын: къарындашымы кёреме деп. Ачыкъ айтыргъа керекди: бизни таматаларыбыз алгъын бир бирлерине иги болгъанча, бусагъатда жаш адамла болалмайдыла.

Аслан малкъар халкъны кёчюргенде, Прохладнада ишлей эди, аны хатасындан юйюрюн алгъа элтип кетген эдиле Азиягъа. Аланы тапхынчы, эгечи Шахийни сабийлери бла кёрюп, аланы жашау турмушларына къарап, бир талай айны ишлеп, болушуп кетген эди. Кёчгюнчюлюкде хар ким «кесим» деп тохтаса эди, сыналгъан къыйынлыкъ кёбейе барлыкъ эди. Тышындан басхан зорлукъну халкъ кесини ичинде бирлиги бла, адамлыкъ, халаллыкъ бла хорлагъанды.

Шахийни баш иеси Мутай урушда эди, алты сабий бла апчыгъанын, абызырагъанын да къарындашы ангылап, къолундан келгенича болушханды. Шахий ол кезиуню бир заманда да унутмагъанды. Артда баш иеси Мутай урушдан да сау къайтып, тамата жашы бла бара тургъанлай, аланы элия уруп ёлтюреди. Эрини аты бла къаргъанмайдыла таулула, Шахий а Мутай ёлмесе деп, сабийлерини аталарыны атын къайтарып тургъанды, замансыз  кёзден кетген кёлден да кетмесин дегенлей.  

Аслан бла Шахий бир бирге билеклик эте, керти таулулача, тёрели адамлача, жашагъандыла. Бюгюнлюкде бу эгеч бла къарындашны сабийлери да хар кюнден тюбешедиле. Юйретиу ишде сёзле керек тюйюлдюле, хар ким да кёргенин къайтарады. Буруннгу заманладан келген таулуланы жашау тёрелери – бирликди. Ата журтубузгъа къайтханда, изеуле къурап, эллерибизни жангыртыргъа да ол болушханды. Бирлик не къыйынлыкъны, зорлукъну, терсликни да хорлагъан жарыкъ кючдю.

Хафисат биринчи юйюр къурагъанда жаш тапханды: Атаккуланы Эдуард бюгюнлюкде кеси да бек ариу юйюрню башчысыды, юй бийчеси Ляна бла жаш бла къыз ёсдюреди, ала цехле тутадыла, иш кёллюледиле. Эдуардны ёсдюрген, окъутхан, аягъы юсюне салгъан Хасан Каранашев болгъанды – Хафисат аны бла экинчи кере юйюр къурагъанды. Хасан вольфрам-молибден комбинатда  директор Мызыланы  Далхатны орунбасары болуп ишлегенди. Далхат анга  къарындашынача толусунлай ышаннганды, ийнаннганды, кесини орунуна къол салыргъа эркинлик да бергенди. Далхат ауушхан кюн Хасан ачыкъ жилягъанды, бу къаты адамны кёз жашларын кёргенле бек сейир этген эдиле.

Юйде туудукъланы да Хасан окъутханды. Бусагъатда Осетияда медицина факультетде билим ала тургъан Элинаны гимнастика кружокдан чыгъарын эки-юч сагъат сакълай эди. Москвада Бауман атлы технический университетде окъугъан туудугъуна Хасан деп аппагъа хурмет этип атагъандыла. Хасан Каранашев жашын, туудукъларын да адамлагъа хурмет этерге, бир кюнлерин да бошуна оздурмазгъа юйретгенди. «Юйюрде тамата ата болургъа керекди. Мен бир заманда да оноу этерге итинмегенме», - дейди Хафисат.

Аппа китапладан бир заманда да айырылмайды. Аны ол къылыгъы жашда, туудукълада да эсленеди. Ынна уа таулу намысны жюрютюрге юйретеди. Ол адамны къылыгъы, сыфаты да ариу болургъа керекдиле, дейди. Жаш заманында анга Тёбен Чегемде «Ариу» деп болгъандыла. Анасыны къарындашы Аслан тамата жашы Актюбинскде аскерде къуллукъ этгенде, аны кёре баргъанда, Хафисат да аны бла бирге болгъанды. Узун эшмелери таулу къызны ызындан суратчыла жюрюп, тынчлыкъларын къурутхан эдиле.

Ариу Хафисатны бюгюн да бетинден нюр тёгюледи. Кюн сайын тилекле бла уянады, адамла бла ариу сёлешгенине сукъланып тынгыларчады. Адеп-къылыкъ, адет-тёре да халкъны бирикдиредиле. Биз бир бирибизни сакъларча, тас этмезча жолла, амалла да бардыла, ала бла тап хайырлансакъ.